Θέματα ὁμιλητικῆς Λόγοι εἰς ἑόρτια ἀποστολικὰ ἀναγνώσματα δευτέρα ἁγίου Πνεύματος (ἀποστολικὸν ἀνάγνωσμα)
δευτέρα ἁγίου Πνεύματος (ἀποστολικὸν ἀνάγνωσμα)
Πῶς πρέπει νὰ συμπεριφέρονται οἱ πιστοί
Δευτέρα ἁγίου Πνεύματος (᾿Εφ 5,8-19)
Κατὰ τὴν ἑορτὴ αὐτὴ ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς διδάσκει ἀπὸ τὴν πρὸς ᾿Εφεσίους ἐπιστολή, γιὰ τὴν ὁποία ἔχουμε μιλήσει σὲ προηγούμενες ἀναφορές μας. ᾿Εκτὸς ἀπὸ τὰ ἄλλα θέματα ποὺ ἀναπτύσσει στὸ εὐρύτερο μέρος, στὸ ὁποῖο ἀνήκει ἡ περικοπή μας, δίνει συγκεκριμένες πρακτικὲς ὁδηγίες γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ ζοῦμε χριστιανικά. Λέει λοιπόν·
᾿Αναλογιστεῖτε, ἀδελφοί μου, τὸ παρελθόν, ὅταν δὲν εἴχατε ἀκόμη γνωρίσει τὸ Χριστό. Ὄχι ἁπλῶς ζούσατε μέσα στὸ σκοτάδι, ἀλλὰ σεῖς οἱ ἴδιοι ἤσασταν σκοτάδι στὴ σκέψη καὶ στὰ ἔργα. Τώρα ὅμως ποὺ ἔχετε συνδεθεῖ στενὰ μὲ τὸ Χριστό, εἶστε φῶς. Σᾶς ζητῶ λοιπὸν νὰ συμπεριφέρεστε σὰν ἄνθρωποι φωτισμένοι ἀπὸ τὸ φῶς τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ. Σκεφθεῖτε τί ἤσασταν κάποτε καὶ τί γίνατε, καὶ μὴ γυρίζετε πίσω σ’ ἐκείνη τὴν κατάσταση καὶ ντροπιάζετε τὴ χάρη ποὺ σᾶς δόθηκε.
Γιὰ νὰ τὰ γράψει αὐτὰ ὁ ἀπόστολος, προφανῶς εἶχε πάρει ἀφορμὴ ἀπὸ κάποιες ὑπαναχωρήσεις Χριστιανῶν τῆς ᾿Εφέσου καὶ ἄλλων μικρασιατικῶν πόλεων σὲ ἠθικὲς παρεκτροπές, στὶς ὁποῖες ἔπεφταν πρὶν γίνουν Χριστιανοί. Δὲν ἀποκλείεται ὅμως νὰ τὰ γράφει, γιὰ νὰ προλάβει τυχὸν παρεκτροπές τους. Αὐτὸ δείχνει πόσο ἀγωνιοῦσε γιὰ τὴν προκοπὴ τῶν Χριστιανῶν καὶ πόσο προσευχόταν γιὰ τὴν ἠθική τους καθαρότητα.
῾Η περίπτωση τοῦ Παύλου θυμίζει τὸν ἀληθινὸ ἄμεμπτο δίκαιο θεοσεβῆ καὶ ἀπεχόμενο ἀπὸ κάθε πονηρὸ πρᾶγμα ᾿Ιώβ. ῾Ο Ιώβ, ὅταν οἱ ἑφτὰ γιοί του καὶ οἱ ἑφτὰ θυγατέρες του ἐπὶ ἑφτὰ μέρες ἔκαναν συμπόσια καὶ γλεντοῦσαν, αὐτός, καθ’ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα εἶχε ἀγωνία μήπως παρεκτραποῦν στὴ σκέψη τους καὶ λυπήσουν τὸ Θεό. Καὶ σὰν τέλειωναν τὸ γλέντι, πρόσφερε θυσία στὸ Θεὸ καὶ ἔκανε τὴν κάθαρση καὶ ἐξιλέωσή τους μὲ ὁλοκαυτώματα μοσχαριῶν (1,4-5). Μὲ τέτοια λεπτὴ εὐαισθησία ἦταν πλημμυρισμένη ἡ ψυχὴ τοῦ ἀποστόλου Παύλου γιὰ τὰ πνευματικά το παιδιά. ᾿Αγωνιοῦσε μήπως, ἐνῷ δέχτηκαν τόσες χάριτες, ξαναγυρίσουν στὴ ζωὴ τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς ἀσέβειας.
Καὶ συνεχίζει ὁ σοφὸς διδάσκαλος Παῦλος·
Ἂς μὴν ξεχνᾶτε ὅτι ὁ καρπὸς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ποὺ ἐπιδρᾶ εὐεργετικὰ στὴ χριστιανικὴ ζωή σας, φαίνεται ἐξωτερικὰ μὲ κάθε καλωσύνη στὶς περιπτώσεις ποὺ παλιὰ ὀργιζόσασταν καὶ πικραινόσασταν, μὲ δικαιοσύνη στὶς περιπτώσεις ποὺ παλιὰ δείχνατε τάσεις πλεονεξίας, καὶ μὲ ἀλήθεια στις περιπτώσεις ποὺ παλιὰ κυνηγούσατε τὶς ψεύτικες καὶ παράνομες ἡδονές.
Στοὺς Χριστιανοὺς τῆς Γαλατίας ὁ Παῦλος παρουσιάζει ὅτι οἱ καρποὶ τοῦ Πνεύματος εἶναι ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης ἐγκράτεια. ᾿Εδῶ ἀναφέρει μόνο τρεῖς, τὴν ἀγαθωσύνη τὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν ἀλήθεια. Καὶ σπεύδει νὰ τονίσει καὶ ἄλλα σημαντικά.
Τὴν κάθε περίπτωση ποὺ παρουσιάζεται μπροστά σας, λέει, νὰ τὴν περνᾶτε ἀπὸ δοκιμασία καὶ νὰ ἐπιλέγετε αὐτὲς ποὺ εἶναι εὐάρεστες στὸ Θεό, ἐνῷ τὶς ἄλλες νὰ τὶς ἀποφεύγετε. Ν’ ἀποφεύγετε λ.χ. τὶς συνέργειες σὲ ἔργα ἄκαρπα ποὺ κάνουν οἱ ἄνθρωποι τοῦ σκότους. Οὔτε νὰ συμπράττετε μὲ τέτοιους ἀνθρώπους οὔτε καὶ νὰ τοὺς σκεπάζετε μὲ τὴν ἀνοχή σας. Προτιμότερο εἶναι νὰ ἐλέγχετε τὰ ἔργα τους καὶ νὰ τὰ φέρνετε στὸ φῶς, γιὰ νὰ τ’ ἀποφεύγουν ὅλοι. Προσοχή! νὰ τὰ ἐλέγχετε, ὄχι νὰ τὰ κατακρίνετε. Διότι ὁ ἔλεγχος γίνεται ἀπὸ ἀγάπη καὶ μὲ σκοπὸ τὴ διόρθωση, ἐνῷ ἡ κατάκριση ἀπὸ ἔλλειψη ἀγάπης καὶ μὲ σκοπὸ τὴ διαπόμπευση. Ἔχετε ὑπ’ ὄψη σας ἐπίσης, ὅτι τὰ κρυφὰ ἔργα τῶν ἀνθρώπων τοῦ σκότους εἶναι τόσο αἰσχρά, ὥστε καὶ νὰ τὰ περιγράψει κανείς, μὲ σκοπὸ νὰ τὰ ἐλέγξει, εἶναι αἰσχρό.
᾿Εδῶ ὁ ἀπόστολος ὑπαινίσσεται προφανῶς τὰ ἀκόλαστα ἔργα τῶν νικολαϊτῶν, γιὰ τοὺς ὁποίους σὲ ἄλλες εὐκαιρίες ἔγραψε, ὅτι ἐπιδιώκουν ὑποκριτικὰ νὰ φαίνονται εὐσεβεῖς, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἀκάθαρτοι καὶ ἀκόλαστοι. ῞Ενας παλιὸς ἐκκλησιαστικὸς συγγραφεὺς λέει γι’ αὐτοὺς ὅτι μὲ τὸ πρόσχημα ὅτι εἶναι σὰν τὸ χρυσάφι ποὺ καὶ μέσα στὸ βοῦρκο νὰ τὸ ρίξεις, δὲν χάνει τὴν ἀξία του, ἔμπαιναν γιὰ καλὰ μέσα στὴ λάσπη τῆς ἀκόλαστης ζωῆς καὶ διέπρατταν ὄργια. ῾Ο δὲ ᾿Ιωάννης χρυσόστομος παρατηρεῖ ὅτι ἡ ζωή μας ὅταν εἶναι φανερή, εἶναι φῶς. Διότι κανένας δὲν κρύβει τὴ μὴ ἔνοχη καὶ ἀσύλληπτη ἀπὸ τὸ νόμο ζωή. ᾿Αλλ’ ὅσα κρύβονται, κρύβονται διότι εἶναι σκοτεινά, ἁμαρτωλά.
Μὲ τὸν ἔλεγχο ὅλα τὰ κρυφὰ γίνονται φανερά, καὶ οἱ καλοπροαίρετοι μετανοοῦν καὶ διορθώνονται. Καὶ κάθε τὶ κρυφὸ ποὺ φανερώνεται, γίνεται φῶς.
Τὴν ἔννοια τοῦ λόγου αὐτοῦ διαλευκαίνει ὁ ᾿Ιωάννης χρυσόστομος μ’ ἕνα παράδειγμα. Τὸ τραῦμα, λέει, μέχρις ὅτου κρύβεται καὶ καλύπτεται ἀπὸ πάνω, καὶ βαθύτερο γίνεται, καὶ δὲν τυχαίνει καμμιᾶς φροντίδος. ῞Οταν ὅμως φανερωθεῖ, (τὸ φροντίζει ὁ γιατρός, καὶ ἐξυγιαίνεται). Ἔτσι καὶ στὴν περίπτωση τῆς κρυφῆς ἁμαρτίας, ὅταν αὐτή φανερώνεται μὲ τὸν ἔλεγχο, γίνεται φῶς, ὄχι ἡ ἁμαρτία, ἀλλ’ αὐτὸς ποὺ τὴ διέπραξε. ῞Οταν λοιπὸν ἡ ἁμαρτία δημοσιευθεῖ, ἐφ’ ὅσον ὁ ἁμαρτήσας δεχθεῖ συμβουλές, μετανοήσει καὶ συγχωρηθεῖ, τοῦ ἔχεις καθαρίσει τὸ σκοτάδι ἐσὺ ποὺ ἄσκησες τὸν ἔλεγχο.
Πρέπει λοιπόν, λέει ὁ ἀπόστολος, μὲ τρόπο διακριτικὸ νὰ κάνετε ἔλεγχο. Ἔλεγχο κάνει πρῶτος ὁ προφήτης, γι’ αὐτὸ καὶ λέει· Σήκω ἐπάνω ἐσὺ ποὺ κοιμᾶσαι τὸν ὕπνο τῆς ἁμαρτίας καὶ ἀναστήσου ἀπὸ τὸ θάνατο, ὅπου σὲ κατάντησαν τὰ νεκρὰ ἔργα σου, καὶ θὰ σὲ φωτίσει ὁ Χριστός. Προσέχετε πῶς συμπεριφέρεστε στὶς λεπτομέρειες, ὄχι ὡς ἄσοφοι ἀλλ’ ὡς σοφοί. Νὰ ἐπωφελεῖστε πνευματικῶς τὶς καλὲς εὐκαιρίες, ποὺ σήμερα, στὶς πονηρὲς μέρες μας, εἶναι λίγες σὲ σχέση μὲ τὶς κακές, ποὺ εἶναι πολλὲς καὶ πρέπει νὰ τὶς ἀποφεύγετε. Μὴν ἐμφανίζεσθε σὰν ἄνθρωποι ποὺ δὲν ἔχουν μυαλό, ἀλλὰ νὰ εἶστε ὀξυδερκεῖς καὶ νὰ καταλαβαίνετε ἀπὸ μακριὰ ποιό εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ τὸ ἐφαρμόζετε χωρὶς καθυστέρηση.
῾Ο ἀπόστολος συνιστᾷ ἐγρήγορση. Κάθε ἀμέλεια στὶς παρουσιαζόμενες εὐκαιρίες μᾶς πάει πίσω. Καὶ ἀγνοοῦμε ἂν οἱ εὐκαιρίες θὰ ξανάρθουν. ῾Ο καιρὸς ποὺ μᾶς δίδεται στὴν παροῦσα κατάσταση δὲν εἶναι ἀτελείωτος οὔτε εἶναι γνωστὸ τὸ τέλος του. Ἂν δὲν δείξουμε τὴν ἐπιβαλλόμενη ἑτοιμότητα τώρα, δὲν ξέρουμε αὔριο ἂν μᾶς καταλάβουν γεγονότα μὴ ἀναστρέψιμα.
῾Ο ἀετὸς εἶχε μπήξει τὰ νύχια του πάνω στὸ πτῶμα ποὺ ἔπλεε στὰ νερὰ τοῦ ποταμοῦ, καὶ ἔτρωγε λαίμαργα. Καὶ ἐνῷ ἔβλεπε μπροστά του τὸν ἐπικίνδυνο καταρράχτη, ἔλεγε· Ἔχω καιρὸ νὰ πετάξω. ῞Οταν ὅμως ἦρθε ἡ ὥρα καὶ ἄνοιξε τὰ φτερά του, δὲν τὰ κατάφερε, γιατὶ τὰ νύχια του εἶχαν καρφωθεῖ στὸ πτῶμα…
Καὶ τελειώνει τὴν περικοπὴ ὁ ἀπόστολος μὲ τὰ τελευταῖα παραγγέλματα.
Μὴ μεθᾶτε μὲ κρασί, στὴν κατάχρηση τοῦ ὁποίου κρύβεται ἡ ἀσωτία, ἀλλὰ γεμίζετε τὸ εἶναι σας μὲ Πνεῦμα ἅγιο, ὅπως οἱ μαθηταὶ τὴν ἡμέρα τῆς πεντηκοστῆς. Κι ἂν ἡ ὕπαρξή σας γεμίσει μὲ Πνεῦμα ἅγιο, τότε νὰ λαλεῖτε ὁ ἕνας στὸν ἄλλο μὲ ψαλμοὺς καὶ ὕμνους καὶ πνευματικὰ τραγούδια. Νὰ τραγουδᾶτε καὶ νὰ ψάλλετε τὸν Κύριο μὲ τὴν καρδιά σας κι ὄχι μὲ τὰ χείλη σας.
῾Ο ἀπόστολος ἀναφέρει τὴ μέθη, διότι κατ᾿ αὐτὴν ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἐμπνεύσεις κακές. Καλὲς ἐμπνεύσεις ἔχει ὁ ἄνθρωπος μόνο ὅταν ἔχει τὸ ἅγιο Πνεῦμα μέσα του.Καὶ εἶναι ρητὸς ὁ ἀπόστολος κατὰ τῆς μέθης, διότι ἡ μέθη κοντὰ στ’ ἄλλα, συνοδεύεται συνήθως καὶ ἀπὸ ἄλλα κακά, ποὺ βασανίζουν τοὺς πότες, ἀλλὰ καὶ τοὺς γύρω ἀπ᾿ αὐτούς. Συχνὰ δὲ τὰ βάσανα ἀπὸ τὴ μέθη συνοδεύουν ὅλη τὴ ζωή, καὶ τὴν ἐδῶ καὶ τὴν ἐκεῖ, καὶ τὴ δική μας καὶ τῶν ἀγαπητῶν μας γιὰ ἀρκετὲς γενιές. ᾿Επιτρεπτὴ μέθη εἶναι μόνο ἡ πνευματική. Τότε ὁ πιστὸς ἐκδηλώνεται μὲ τὸν ἅγιο ἐνθουσιασμό, μὲ τοὺς ἁγίους ὕμνους καὶ τὴν προσευχή.
Μὲ δύο λέξεις ὁ ἀπόστολος παρουσιάζει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἔχει Πνεῦμα ἅγιο·
1) θυμᾶται τὸ μαῦρο παρελθὸν τῆς ἁμαρτίας καὶ τὸ ἀποφεύγει καὶ χαίρεται τώρα τὸ φῶς τῆς νέας ζωῆς.
2) ζῆ μὲ καλωσύνη δικαιοσύνη καὶ ἀλήθεια·
3) ἐπιλέγει στὴ ζωή του αὐτὰ ποὺ ἀρέσουν στὸ Θεό·
4) ἀποφεύγει τὶς αἰσχρότητες τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ μὲ ἀγάπη τοὺς προτρέπει νὰ μετανοήσουν· δὲν δικαιολογεῖ τὶς ἁμαρτίες τους, ἀλλὰ τὶς ἐλέγχει μὲ διακριτικότητα·
5) είναι άγρυπνος· δὲν ζῆ μὲ ἀμέλεια· δὲν θέλει νὰ πάθει τὸ πάθημα τοῦ ἀετοῦ·
6) δὲν μεθάει μὲ κρασί, ἀλλὰ μὲ Πνεῦμα ἅγιο, καὶ ἐκφράζει τὴ χαρά του μὲ ὕμνους.
Ἀθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης
(δημοσίευσις· 20/5/2010)