συμβολή

ΝΗΣΤΕΙΑ = ΑΥΤΟΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ 

Κυρ. Ἀπόκρεω (Α΄ Κο 8,8 - 9,2)

    Τέτοια μέρα ποὺ ἡ Ἐκκλησία κόβει ἀπὸ τὴ διατροφή μας τὸ κρέας γιὰ ὀχτὼ ἑβδομάδες γιὰ λόγους νηστείας καὶ προετοιμασίας γιὰ τὸ πάσχα, εἶναι ἐπίκαιρα τὰ ὅσα γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

    Ὁ ἀπόστολος Παῦλος βλέπει τὸ θέμα τῆς νηστείας σὰν θέμα αὐτο­συγ­κρατήσεως καὶ ὄχι σὰν θέμα δεοντολογίας. Καὶ τὸ βλέπει σ’ ἕνα πλαίσιο ποὺ σήμερα δὲν ὑπάρχει, στὸ πλαίσιο τῶν εἰδωλοθύτων, ἀφοῦ σήμερα εἰ­δωλολατρία δὲν ὑπάρχει σὰν ἐπίσημη θρησκεία. Εἰδωλόθυτο ἦταν διαλεχτὸ κρέας ἀρίστης ποιότητος ποὺ προερχόταν ἀπὸ τὶς θυσίες τῶν εἰδωλο­λα­τρῶν, καὶ συνήθως μετὰ τὴ θυσία πουλιόταν στὰ κρεοπωλεῖα σὲ μειωμένη τιμή. Διότι δὲν εἶχαν ψυγεῖα νὰ τὸ διατηρήσουν κι ἔπρεπε νὰ πωληθεῖ ἐ­πει­γόντως. Σὲ μεγάλα εἰδωλολατρικὰ πανηγύρια γέμιζε ἡ ἀγορὰ ἀπὸ τέ­τοια κρέατα καὶ μυρουδιὲς ψητῶν. Εὐκαιρία γιὰ τοὺς φτωχούς.

    Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη πολλοὶ Χριστιανοὶ ἔλεγαν· Ξέρουμε ὅτι θεοὶ δὲν ὑ­πάρ­χουν. Ἕνας Θεὸς ὑπάρχει. Ἄρα οἱ θυσίες γίνονται σὲ ἀνύπαρκτους θεούς, καὶ ἄρα τὰ κρέατα τῶν θυσιῶν δὲν εἶναι μολυσμένα καὶ δὲν εἶναι κακὸ νὰ τ’ ἀγοράζουμε καὶ νὰ τὰ τρῶμε. Σωστό. Ἀλλὰ ὑπῆρχαν καὶ μερι­κοὶ Χριστιανοὶ ποὺ ἤξεραν μὲν ὅτι ἕνας Θεὸς ὑπάρχει, ὅτι εἴδωλα δὲν ὑ­πάρχουν, ἀλλὰ σὰν πρώην εἰδωλολάτρες μέσα τους θεωροῦσαν ἀκόμη τὸ εἰδωλόθυτο σὰν κάτι τὸ ἱερὸ καὶ τὸ ἔτρωγαν μὲ τὴ συνείδηση ὅτι τρῶνε κάτι τὸ ἱερό. Τρώγοντας ταρασσόταν ἡ συνείδησή τους γι’ αὐτὸ ποὺ ἔ­κα­ναν. Τὸ ἔβλεπαν σὰν ἁμαρτία. Ἦταν ἀδύνατοι στὴν πίστη καὶ πάλευαν μέσα τους νὰ σταθεροποιηθοῦν καὶ ν’ ἀποβάλουν τὴν εἰδωλολατρικὴ ἀν­τί­λη­ψη καὶ συνήθεια.

    Γι’ αὐτὸ ὁ Ἀπόστολος δίνει ὁδηγίες. Ἡ τροφή, λέει, δὲν μᾶς πηγαίνει στὸ Θεό. Φᾶμε – δὲ φᾶμε, εἴμαστε τὸ ἴδιο. Ἀλλὰ πρέπει νὰ προσέξουμε μήπως ἡ ἐξουσία μας νὰ φᾶμε γίνει αἰτία νὰ σκανδαλιστοῦν αὐτοὶ οἱ ἀ­δελφοί μας Χριστιανοὶ ποὺ ἔχουν ἀδύνατη συνείδηση. Καὶ συνεχίζει. Ἂν κάποιος ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς Χριστιανοὺς ποὺ ἔχουν ἀδύνατη συνείδηση σὲ δεῖ ἐσένα, ποὺ ξέρεις ὅτι δὲν μολύνουν τὰ εἰδωλόθυτα, νὰ τρῶς σ’ ἕνα κρεοψητοπωλεῖο τέτοια κρέατα, δὲν θὰ τοῦ ἐνισχύσεις τὴν πεποίθηση ὅτι πρέπει καὶ αὐτὸς νὰ συνεχίσει νὰ τρώει εἰδωλόθυτα μὲ τὴν ἀντίληψη ποὺ τὰ ἔτρωγε, δηλαδὴ σὰν κάτι ἱερό; Ἔτσι ὅμως θὰ συνεχίζεται μέσα του μιὰ μπερδεμένη κατάσταση συμβιβάζοντας δύο ἀσυμβίβαστα πράγματα, χρι­στια­νισμὸ καὶ εἰδωλολατρία, καὶ θὰ χαθεῖ τελικὰ ἕνας ἀδερφός, γιὰ τὸν ὁ­ποῖο πέθανε ὁ Χριστός. Πληγώνοντας τὴ συνείδηση τῶν ἀδυνάτων αὐτῶν, ἔλεγε, πληγώνετε τὸν ἴδιο τὸ Χριστό.

    Καὶ βγάζει ὁ Ἀπόστολος μία ἀπόφαση αὐτοσυγκρατήσεως σὲ προσω­πι­κὸ στύλ. Ἐὰν ἡ τροφὴ ποὺ τρώω, λέει, σκανδαλίζει τὸν ἀδερφό μου, δὲν θὰ φάω ποτὲ κανένα εἶδος κρέατος, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσω τὸν ἀδερφό μου. Σὰ νὰ λέει. Ἔχω τὸ δικαίωμα νὰ τρώω εἰδωλόθυτα, ἀλλὰ δὲν τρώω, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσω κάποιον ἀδύνατο.

    Ἔχει μία ἰδιαίτερη εὐαισθησία στὸ σκάνδαλο ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Προ­τιμάει ν’ ἀποφεύγει κάποια πράγματα, παρὰ νὰ δώσει ἀφορμὴ σκαν­δα­λισμοῦ. Πράγματι, ὄχι μόνο τὸ κρέας τὸ ἀποφεύγει γιὰ τὸ λόγο αὐτό, ἀλλὰ παραιτεῖται καὶ ἀπὸ ἄλλα δικαιώματά του, ποὺ τοῦ τὰ δίνει ὁ Κύ­ρι­ος, ἀλλ’ ἐκεῖνος τὰ ἀρνεῖται, διότι ἐνδεχομένως θὰ σκανδαλίσουν τοὺς ἀ­σθε­νεῖς στὴν πίστη. Ἀντὶ νὰ δουλεύει λόγου χάρη μὲ τὰ χέρια του τὴ σκλη­ρὴ καὶ βρόμικη δουλειὰ τοῦ σκηνοποιοῦ καὶ νὰ κουράζεται, θὰ μποροῦσε νὰ τρώει καὶ νὰ ντύνεται μὲ χρήματα ποὺ τοῦ πρόσφεραν οἱ Χριστιανοί. Ἔτσι θὰ εἶχε καὶ περισσότερο χρόνο γιὰ τὸ κήρυγμα. Οἱ ἄλλοι ἀπόστολοι, τὰ νομιζόμενα ἀδέρφια τοῦ Χριστοῦ, καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτρος τὸ ἔκαναν αὐτό.

    Κι ὅμως ὁ Παῦλος καὶ ὁ Βαρνάβας ἀρνήθηκαν τὸ δικαίωμα αὐτὸ καὶ προ­τίμησαν νὰ βγάζουν τὸ ψωμί, τὸ ντύσιμο, τὰ εἰσιτήρια, τὰ νοίκια, τὰ γραφικά, κλπ, ἐπεξεργαζόμενοι δέρματα καὶ κατασκευάζοντας μὲ αὐτὰ σκη­νές. Καὶ τὸ ἔκαναν, γιὰ νὰ μὴ δώσουν ἀφορμὴ στοὺς ἀδύνατους στὴν πίστη καὶ γιὰ νὰ κλείσουν τὰ στόματα τῶν ἀπίστων καὶ αἱρετικῶν, ποὺ ἦταν ἕτοιμοι νὰ τοὺς κατηγορήσουν ὅτι εἶναι παράσιτοι, ὅτι ζοῦν εἰς βάρος τῶν Χριστιανῶν, ὅτι χρηματίζονται, καὶ ἄλλα πολλά.

    Ἐπίσης εἶχε καὶ ὁ Παῦλος καὶ οἱ συνακόλουθοί του τὸ δικαίωμα νὰ ἔ­χει στὶς περιοδεῖες του τουλάχιστον μία ἄνω τῶν ἑξήντα ἐτῶν γυναῖκα, χήρα, ποὺ ὅταν εἶχε ἄντρα ἔζησε ζωὴ σώφρονα, καὶ εἶχε μόνον ἕναν ἄντρα, καὶ εἶχε τακτοποιήσει τὰ παιδιά της, γιὰ νὰ τὸν ὑπηρετεῖ. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ δικαίωμα τὸ ἀρνήθηκε. Ἦταν κι αὐτὸς ἀπόστολος σὰν καὶ τοὺς ἄλλους, ἰσάξιος καὶ ἰσότιμος, ἦταν ἐλεύθερος νὰ ἐνεργήσει, ἦταν αὐτόπτης καὶ αὐ­τή­κοος τοῦ Χριστοῦ, εἶχε παραγάγει ἔργο, καὶ πρῶτο ἀπ’ ὅλα ἡ ἐκκλησία τῆς Κορίνθου, ποὺ ἦταν δικό του δημιούργημα. Κι ὅμως παρ᾿ ὅλα αὐτὰ ἀρ­νήθηκε κάποια δικαιώματά του, γιὰ νὰ μὴ δώσει ἀφορμὴ σὲ κανέναν. Εἶ­ναι πολὺ λοιπὸν νὰ ζητάει ἀπὸ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Κορίνθου ν’ ἀποφεύγουν τὰ εἰδωλόθυτα;

    Εἶναι πανθομολογούμενο ὅτι οἱ νηστεῖες ποὺ ἔχει καθορίσει ἡ Ἐκ­κλη­σία εἶναι καὶ πνευματικῶς καὶ ὑγιεινῶς καὶ πολλαπλῶς ὠφέλιμες. Ἡ σημε­ρι­νὴ ἰατρική, καλῶς βέβαια, ἀλλὰ πολὺ ὄψιμα, συνιστᾶ ἀπώλεια βά­ρους. Ἡ Ἐκκλησία δύο χιλιάδες χρόνια πρίν, ὅταν δὲν ὑπῆρχε ἰατρική, φρόντιζε νὰ παιδαγωγεῖ τὰ παιδιά της γιὰ τὴν καλὴ ὑγεία τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος μὲ τὴ νηστεία καὶ τὴν αὐτοσυγκράτηση.

    ᾿Αθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης

(δημοσιεύτηκε 4/2/2010)