«Τήν τιμιωτέραν»

[Dionysios]

Στὸν καθημερινὸ μὴ ἑορτάσιμο ὄρθρο μετὰ τὴν 9η ᾠδὴ τῶν κανόνων (ἢ συνηθέστερα μετὰ τὴν στιχολογίαν τοῦ «Τὴν Τιμιωτέραν») ψάλλεται ὁ εἱρμὸς τοῦ τελευταίου κανόνος καὶ κατόπιν τὸ «Ἄξιον ἐστὶν ὡς ἀληθῶς... Τὴν τιμιωτέραν». ἐπεσημάνθη μάλιστα ὅτι τὸ προΰμνιον «Ἄξιον ἐστὶ» δὲν εἶναι βιβλικὸς στίχος, ὁπότε πῶς δικαιολογεῖται;

14-05-08
᾿Επειδὴ καὶ τὸ γνωστότατον προΰμνιον «Μεγάλυνον, ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν καὶ ἐνδοξοτέραν τῶν ἄνω στρατευμάτων» δὲν εἶναι βιβλικὸς στίχος, ὅπως καὶ ἄλλα παρόμοια, δὲν βλέπω κάτι τὸ ἀσύνηθες στὴν δημιουργία καὶ σύναψι τοῦ προϋμνίου «Ἄξιον ἐστὶν ὡς ἀληθῶς... καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» πρὸ τοῦ εἱρμοῦ «Τὴν τιμιωτέραν», ὁσάκις ὁ τελευταῖος λέγεται δίκην καταβασίας.

Περισσότερον μὲ ἐνδιαφέρει τὸ ἐρώτημα· πότε καὶ διὰ ποίαν θεομητορικὴν ἑορτὴν ἐποιήθη τὸ γνωστὸν τοῦτο θεομητορικὸν προΰμνιον «Ἄξιον ἐστίν»; ἐπίσης πότε καὶ διατί εἰσήχθη ἡ συνήθεια νὰ ψάλλεται ὁ εἱρμὸς μαζὶ μὲ τὸ προΰμνιόν του ἐκτὸς τῆς κυριωνύμου ἡμέρας τῆς ἑορτῆς; (πρᾶγμα τὸ ὁποῖον κατ᾿ ἀρχὰς θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθῇ ἀκόμη καὶ παράτυπον.)

[Dionysios]

Εἰς τὸ ὅτι σήμερον ἐν κυριακῇ μετὰ Τὴν τιμιωτέραν δὲν ψάλλεται ἡ θ΄ ᾠδὴ τῶν κανόνων, καὶ τοῦτο γίνεται μὲ τὴν ἀνοχὴν τοῦ Τ.Μ.Ε.

21-05-08
Ἔχει ἐπίσης ὑπέρ της ἡ τάξις αὐτὴ καὶ τὸ ὅτι εἶναι κατάλοιπον ἀρχαιοτέρας τάξεως ἐκ τοῦ ἐνοριακοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ, ἀπὸ ὅταν ἀκόμη δὲν εἶχον εἰσαχθῆ οἱ κανόνες εἰς τὴν ἐνοριακὴν πρᾶξιν. παρὰ ταῦτα ἔχω τὴν γνώμην ὅτι ἡ ἐν μέτρῳ ἐπαναφορὰ τῆς ψαλμῳδήσεως τῆς 9ης ᾠδῆς τοῦ κανόνος μετὰ «Τὴν τιμιωτέραν» εἶναι ἐφικτὴ καὶ ὠφέλιμος. ἄλλωστε καὶ τὸ Τ.Μ.Ε. διατηρεῖ τὴν τάξιν ταύτην εἴς τινας περιπτώσεις. καὶ τοῦτο εἶναι σημαντικόν.

[Dionysios]

Εἰς τὸ ἐρώτημα ἂν τὸ ᾀσματικὸν τυπικὸν προέβλεπεν εἰς τὸν ὄρθρον «Τὴν τιμιωτέραν» ἢ ἂν ἡ ἐπανάληψις τοῦ εἱρμοῦ «Την Τιμιωτέραν» ὀφείλεται εἰς ἀλληλεπίδρασιν μεταξὺ τῶν δύο τυπικῶν ᾀσματικοῦ καὶ μοναχικοῦ.

22-05-08
᾿Αμφότερα. ἡ στιχολογία τῆς θ΄ᾠδῆς τοῦ ὄρθρου μὲ ἕνα σταθερὸν καὶ σύντομον ἐφύμνιον εἶναι σαφῶς πρᾶξις τοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ. περὶ αὐτοῦ ἔχει γράψει σχετικῶς καὶ ὁ μακαριστὸς ᾿Ιωάννης Φουντούλης. μαρτυροῦνται δύο παλαιότερα ἐφύμνια. ὁ εἱρμὸς «Τὴν τιμιωτέραν» χρησιμοποιεῖται ὡς ἐφύμνιον ὀλίγον μεταγενέστερα, ἀλλὰ ἤδη ἀριθμεῖ περίπου μίαν χιλιετίαν ἐφαρμογῆς! (ἴσως νὰ εἶναι μόνον 900 ἐτῶν!) τότε τὸ ᾀσματικὸν τυπικὸν εὑρίσκετο ἀκόμη ἐν πλήρει ἀκμῇ. ἡ ἀλληλεπίδρασις μεταξὺ τῶν δύο τύπων εἶναι παλαιοτέρα, τὸ δὲ περισσότερον ἐπιδράσαν ἐπὶ τοῦ ἄλλου εἶναι τὸ ᾀσματικόν, παρὰ τὴν περὶ τοῦ ἀντιθέτου κρατοῦσαν εἰς πολλοὺς ἀντίληψιν. ἐπειδὴ τὸ ᾀσματικὸν τυπικὸν ποὺ μᾶς περιγράφει ὁ Συμεὼν Θεσσαλονίκης ἔχει λάβει πολλὰ στοιχεῖα ἐκ τοῦ πλήρως διαμορφωμένου εἰς τὴν ἐποχήν του μοναστικοῦ τυπικοῦ, δὲν γνωρίζω ἂν ὁ εἱρμὸς «Τὴν τιμιωτέραν» ἐχρησιμοποιήθη ὡς ἐφύμνιον ἐν πρώτοις εἰς τὸ μοναστικὸν τυπικὸν ἢ εἰς τὸ ἐνοριακόν, ἀλλὰ νομίζω ὅτι τίποτε δὲν ἀποκλείει τὴν πιθανότητα νὰ πρόκειται διὰ μίαν ἁπλῆν ὑμνογραφικὴν ἐξέλιξιν, ἀνεξαρτήτως τῶν δύο τυπικῶν ἢ καὶ παραλλήλως μὲ αὐτά.

copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης