᾿Αντιλειτουργικὲς καινοτομίες καὶ συνήθειες

[Dionysios]

ΑΝΤΙΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

1. Ποιός εἶπε ὅτι ὁ λειτουργὸς (διάκονος ἢ πρεσβύτερος) ψέλνει τὶς αἰτήσεις στὸν ἦχο τῆς κυριακῆς καὶ δίνει μάλιστα καὶ τὴν βάσι τοῦ ἤχου στοὺς ψάλτες; ὁ προεστὼς εἶναι προεστὼς ὅπως ὁρίζει ἡ τάξις τῆς ἐκκλησίας, δηλαδὴ προεστὼς στὴν εὐπρέπεια τῆς ἀκολουθίας, στὴν τελεσιουργία τοῦ μυστηρίου, καὶ ὄχι στοὺς ἤχους καὶ στὰ ψαλτικά. πότε θὰ καταλάβουν ὡρισμένοι ἱερεῖς (κυρίως τῶν ᾿Αθηνῶν καὶ τῶν μεγάλων ἀστικῶν κέντρων) ὅτι ὁ ῥόλος τους δὲν εἶναι νὰ τραγουδᾶνε τὶς προσευχητικὲς αἰτήσεις, ἀλλὰ νὰ προσεύχωνται μὲ ἱεροπρέπεια; οἱ ψάλτες ψάλλουν καὶ οἱ ἱερεῖς λειτουργοῦν! δύσκολο εἶναι αὐτό; ἄλλο ἡ ψαλμῳδία καὶ ἄλλο ἡ ἐμμελὴς ἀπαγγελία ἢ ἐκφώνησις αἰτήσεων.

2. Σὲ κάποιους ναοὺς σήμερα (8 φεβρουαρίου 2009, κυριακὴ τοῦ τελώνου καὶ τοῦ φαρισαίου) οἱ ψάλτες εἶπαν τὰ δύο πρῶτα ἀντίφωνα τῆς ὑπαπαντῆς, ἀλλὰ ἀντὶ γιὰ τρίτο ἀντίφωνο εἶπαν τὸ ἀναστάσιμο ἀπολυτίκιο! ποιός καὶ πότε θὰ τοὺς ὑποχρεώσῃ νὰ μάθουν ὅτι τὰ ἀντίφωνα τῆς λειτουργίας εἶναι 3 καὶ ὄχι 2; καὶ ὅτι, ἀφοῦ τὰ δύο πρῶτα εἶναι τῆς ἑορτῆς, καὶ τὸ τρίτο πάλι τῆς ἑορτῆς (ὑπαπαντῆς) πρέπει νὰ εἶναι; τὸ ἀναστάσιμο ἀπολυτίκιον ψάλλεται πρῶτο μετὰ τὴν εἴσοδο. πρὶν ἀπὸ τὴν εἴσοδο δὲν ψάλλονται ἀπολυτίκια, ἀλλὰ ἀντίφωνα. τὸ ἀπολυτίκιο ποὺ λέγεται κατὰ τὴν εἴσοδο τοῦ εὐαγγελίου λέγεται ὡς ἐφύμνιο τοῦ τρίτου ἀντιφώνου καὶ ὄχι ὡς ἀπολυτίκιο. καὶ ἐφόσον καὶ τὸ 3ο ἀντίφωνο πρέπει νὰ εἶναι τῆς ἑορτῆς, καὶ τὸ ἐφύμνιό του δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς.

3. Πολλοὶ πρεσβύτεροι στὸ λεκανοπέδιο τῆς ᾿Αττικῆς (τοὐλάχιστον) ἔχουν καταργήσει τὸ θυμίαμα πρὸ τοῦ εὐαγγελίου. δὲν θυμιοῦν καθόλου! δὲν θυμιοῦν κατὰ τὴν ὥρα τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος, διότι, λένε, δὲν εἶναι σωστό, γίνεται θόρυβος, ἀποσπᾶται ἡ προσοχὴ τοῦ κόσμου, ἢ δὲν προλαβαίνουν κάποιες φορές, κ.λπ.. οὔτε θέλουν ὅμως νὰ ψάλλεται ἀλληλουιάριο μὲ στίχους, διότι, λένε πάλι οἱ ἴδιοι, αὐτὸ δὲν γίνεται πλέον σήμερα, ἔχει καταργηθῆ, δὲν λέγεται οὔτε στὸ ῞Αγιον Ὄρος, δὲν εἶναι σωστὴ ἡ ἐπαναφορὰ τοῦ ἀλληλουιαρίου, κ.λπ.. ἡ λύσις ποὺ ἐφαρμόζουν; καταργοῦν τελείως τὸ θυμίαμα πρὸ τοῦ εὐαγγελίου! δηλαδὴ αὐτὸ δὲν εἶναι ἀπαράδεκτη καινοτομία, αὐθαιρεσία, ἀντιπαραδοσιακὴ καὶ ἀντιλειτουργικὴ συμπεριφορά;



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

4. Εἰς τὸν ναὸ ποὺ ἐκκλησίασα σήμερα (σὲ μεγάλη ἐνορία, κάπου ἐν τῷ λεκανοπεδίῳ ᾿Αττικῆς) ὁ ψάλτης ποὺ εἶπε τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα κυριολεκτικῶς τὸ τραγούδησε. ὅλες τὶς λέξεις τὶς εἶπε ἀργὰ καὶ μακρόσυρτα· κάθε ἔννοια κειμένου εἶχε χαθῆ· λέξεις ἀντωνυμίες κόμματα προτάσεις ἔννοιες ἔγιναν κυριολεκτικῶς ἀνύπαρκτες. ὁ ἀκροατὴς ἄκουγε μόνον τὰ αααα εεεε οοοο ιιιι τῶν πάλαι ποτὲ λέξεων. ἀκόμη καὶ κάποιος ποὺ ἤξερε τὸ κείμενο, δύσκολα θὰ καταλάβαινε μερικὲς λέξεις. καὶ ἀκόμη πιὸ ἐντυπωσιακὸ εἶναι ὅτι, ἐνῷ ὁ περίπου 35 χρόνων ψάλτης «ἔψελνε» ἔτσι τὸν ἀπόστολο, δηλαδὴ σχεδὸν συλλάβιζε κάθε λέξι γιὰ νὰ τὴν τραγουδήσῃ, ἐντούτοις ἔκανε λάθη στὴν «ἀνάγνωσι»! τὸ «τῇ προθέσει» ἔγινε «τῇ προσθέσει», τὸ «οἷά μοι» (προφορὰ «οία μοι») ἔγινε «οἱά μοι», τὸ ἐρωτηματικὸ «παρὰ τίνος» ἔγινε ἀόριστο «παρὰ τινός»! πάλι καλὰ δηλαδὴ ποὺ δὲν ἔγινε «παρακατιανός»!

5. Στὸ ἐντελῶς ἀντίθετο ἄκρο ὁ πρεσβύτερος τῆς συνάξεως, ἕνας σχετικὰ νεαρὸς στὴν ἡλικία ἀρχιμανδρίτης, τὸ εὐαγγέλιο τὸ διάβασε ἐντελῶς χῦμα, σὰν νὰ διάβαζε τὴν ἐφημερίδα στὸ σαλόνι του. δηλαδὴ τὶς αἰτήσεις ποὺ ἔπρεπε νὰ μὴν τὶς ψέλνῃ αὐτὸς τὶς ἔψελνε, ἐνῷ τὸ εὐαγγέλιο ποὺ ἔπρεπε νὰ τὸ πῇ μεγαλοπρεπῶς ἐκφώνως καὶ ἐμμελῶς αὐτὸς τὸ διάβασε χῦμα καὶ τσουβαλάτα! κάποιος ὅμως πρέπει νὰ πῇ καὶ στὸν ψάλτη καὶ στὸν κληρικὸ ὅτι τὰ ἀναγνώσματα πρῶτον δὲν ψέλνονται καὶ δεύτερον χῦμα ἀνάγνωσι δίκην ἐφημερίδος δὲν ὑπάρχει κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἀκολουθιῶν. τὰ ἀναγνώσματα διαβάζονται μὲ ἕναν ἐπίσημο καὶ ἱεροπρεπῆ τρόπο ποὺ λέγεται ἐκφωνητικὴ ἀπαγγελία, εἰδικῶς ὁ ἀπόστολος καὶ τὸ εὐαγγέλιον ἀναγινώσκονται κάπως ἐμμελῶς καὶ ὄχι χύδην· ἀλλὰ ἀναγινώσκονται, δὲν ψάλλονται.

6. Διευκρίνισις. χρησιμοποιῶ τοὺς ὅρους διάκονος πρεσβύτερος ἐπίσκοπος ὡς ὀνομασίες τῶν τριῶν βαθμῶν ἱερωσύνης. διότι μὲ αὐτὰ τὰ οἰκονόμος πρωτοπρεσβύτερος ἱερομόναχος ἀρχιμανδρίτης πρωτοσύγκελλος (ποὺ πολλαπλασιάζονται μὲ τὰ μεγάλος μικρὸς καὶ ...μικρομεσαῖος), καὶ τὰ χωρεπίσκοπος μητροπολίτης ἀρχιεπίσκοπος πατριάρχης καθολικὸς (ποὺ ἐπίσης πολλαπλασιάζονται μὲ τὰ βοηθὸς τιτουλάριος πρώην κ.λπ.) ὁ ἁπλὸς κόσμος νομίζει ὅτι οἱ βαθμοὶ ἱερωσύνης εἶναι τοὐλάχιστον καμμιὰ πενηνταριά.

7. Εἰς τὸν ἴδιο ναὸ (ὅπως καὶ σὲ πολλοὺς ἄλλους βέβαια) φυσικὰ δὲν ἀκούστηκαν οἱ ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων δεήσεις, ἀλλὰ εὐθὺς μετὰ τὸ εὐαγγέλιο ἡ ἐκφώνησις «῞Οπως ὑπὸ τοῦ κράτους σου» καὶ τὸ μυστικὸν τῆς λειτουργίας (δηλαδὴ τὸ χερουβικόν), τὸ ὁποῖο ἐπικεντρώθηκε σὲ ἕνα μεγαλοπρεπὲς αααααααααααααααα στὴν λέξι «Τριάδι», κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ὁποίου ἔγινε ἡ θυμίασις τοῦ ἐκκλησιάσματος μετὰ μεγαλοπρεπείας καὶ θεατρινισμοῦ, «ὡς εἴθισται»! στὴν δὲ εἴσοδο τῶν τιμίων δώρων ὁ λειτουργὸς γκάριζε στὴν κυριολεξία τὸ «Πάντων ἡμῶν» δημιουργῶντας μία ὄχι καὶ τόσο κατανυκτικὴ καὶ ἱεροπρεπῆ ἀτμόσφαιρα.

8. ῾Η «ἀποθέωσις» τῆς ἐκκλησιαστικῆς μυσταγωγίας ἦταν στὸ «Ἄξιον ἐστίν», εἰς τὶς πρῶτες λέξεις τοῦ ὁποίου ἀκούονταν παραλλήλως μὲ τὴν ψαλμῳδία νὰ κρούωνται ῥυθμικῶς κουδουνάκια καὶ καμπανάκια! δὲν ἀστειεύομαι καθόλου, ἔγινε ἀκριβῶς ὅπως τὸ περιγράφω, καὶ αὐτὸ προφανῶς γίνεται κάθε κυριακή, διότι τὸ ἐκκλησίασμα δὲν φάνηκε νὰ ξαφνιάζεται, ἀλλὰ μᾶλλον ἦταν συνηθισμένο σ᾿ αὐτὸ τὸ καρακιτσαριό. ἦταν ἀκριβῶς σὰν νὰ περνάῃ ἕνα κοπάδι πρόβατα ποὺ πηγαίνουν στὴν στάνη. ἢ πάλι μοῦ θύμισε πρὶν ἀπὸ 35 μὲ 40 χρόνια ποὺ πέρναγε τὸ σκουπιδιάρικο τῆς ἐποχῆς, καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐργαζομένους χτυποῦσε μία μεγάλη κουδούνα, γιὰ νὰ εἰδοποιήσῃ τὴν γειτονιὰ νὰ βγάλουν τὰ σκουπίδια τους ἔξω στὸν δρόμο. τότε, βλέπετε, δὲν ὑπῆρχαν κάδοι ἀπορριμμάτων στοὺς δρόμους. τέτοιες ὑπέροχες καὶ μυσταγωγικὲς ἀναμνήσεις ἀνεμόχλευσε στὴν μνήμη μου ἡ εὑρηματικότης τῶν παραγόντων τῆς σημερινῆς ἐν Χριστῷ συνάξεως ποὺ ἔζησα. ἤθελα νὰ τοὺς ῥωτήσω στὸ τέλος· «θέλετε καὶ τὰ κάνετε ὅλα αὐτὰ ἢ σᾶς ξεφεύγουν;» ἀλλὰ δὲν τὸ ἔπραξα δι᾿ εὐνοήτους λόγους.

9. ᾿Αργότερα, μετὰ τὴν ἐκφώνησι «Καὶ δὸς ἡμῖν ἐν ἑνὶ στόματι», κατὰ τὴν εὐλογία τοῦ λαοῦ ἀκούστηκε «Καὶ ἔσται τὰ ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἴη μετὰ πάντων ἡμῶν»! ... πρόσεξα ὅμως ὅτι ὁ ἐν λόγῳ πρεσβύτερος (ἀρχιμανδρίτης) στὸ σημεῖο αὐτὸ πρὸς ἔπαινόν του εὐλόγησε τὸν λαὸ διὰ τῆς χειρὸς καὶ μόνον, ὅπως εἶναι καὶ τὸ ὀρθόν.

10. Δὲν ξέρω ἂν ἔχῃ κάποιο ἐνδιαφέρον νὰ πῶ ὅτι στὸν συγκεκριμένον ναὸ πολλὲς γυναῖκες προτιμοῦσαν νὰ κάθωνται στὴν πλευρὰ τῶν ἀνδρῶν καὶ μάλιστα στὶς πρῶτες πρῶτες θέσεις, παρ᾿ ὅλον ὅτι στὴν πλευρὰ τῶν γυναικῶν ὑπῆρχαν πολλὰ ἄδεια καθίσματα, ὁ δὲ γυναικωνίτης ἦτο... ἀραιοκατοικημένος. φαίνεται ὅτι ὁ προεστὼς τῆς συνάξεως ἠρέσκετο νὰ προΐσταται περισσότερον εἰς τὶς βάσεις τῶν ἤχων παρὰ εἰς τὴν εὐταξίαν ἐντὸς τοῦ ναοῦ.

11. Εἰς τὶς αἰτήσεις τοῦ ἱερέως «Πάντων τῶν ἁγίων μνημονεύσαντες...» κ.λπ. οἱ ψάλτες ἔλεγαν τὸ «Κύριε,ἐλέησον» λίαν ἀργῶς, συνεχῶς καὶ ἀρκούντως δυνατά, ὥστε νὰ μὴν ἐπιτρέψουν σὲ καμμία αἴτησι-προσευχὴ νὰ ἀκουσθῇ ἀπὸ τὸν ἐκκλησιαζόμενο λαό.

12. Στὴν ὥρα τοῦ κοινωνικοῦ ὁ ψάλτης ἔψαλε τὸ «Εἷς ἅγιος» ὀλίγον ἀργῶς σχεδὸν ἐπὶ 1 λεπτό. μετὰ ἀπήγγειλε ἐπὶ τροχάδην τὸν στίχο τοῦ κοινωνικοῦ «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον» σὲ 15 δευτερόλεπτα. ὕστερα ἔγινε μία παῦσι ἑνὸς λεπτοῦ περίπου, ἴσως διότι ὁ ψάλτης εἶχε ἀπορία τί νὰ πῇ πλέον, ἀφοῦ εἶχε ἐξαντλήσει τὸ κοινωνικόν! ἀλλὰ βρέθηκε λύσις «παραδοσιακή»· ἄρχισε νὰ ψέλνῃ τὸν πολυέλεο «Δοῦλοι Κύριον»! εὐτυχῶς ὅμως μετὰ 3 ἢ 4 στίχους ὁ ἱερουργὸς κληρικὸς βγῆκε, γιὰ νὰ κάμῃ τὸ κήρυγμα! ἄλλωστε δὲν ἔχει καμμία σημασία ποὺ δὲν εἶναι ἐκεῖ ἡ θέσις τοῦ κηρύγματος, ἀλλὰ ἀμέσως μετὰ τὸ εὐαγγέλιον.

Κατόπιν ὅλων τῶν ἀνωτέρω παραλογισμῶν, ποὺ ὑφίσταται συνεχῶς τὸ χριστεπώνυμον πλήρωμα ὅπως περιεγράφησαν ἀπὸ πραγματικὰ γεγονότα, ποὺ δὲν εἶναι καθόλου μεμονωμένα, πῶς μποροῦμε ἀκόμη νὰ μιλοῦμε γιὰ «λογικὴ λατρεία»;



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Εἰς τὶς 22 φεβρουαρίου 2009 κυριακὴ τῆς ἀπόκρεω εὑρισκόμουν σὲ κάποια ἐπαρχιακὴ ἐνορία, ὅπου μὲ εἶχαν καλέσει κυρίως νὰ κηρύξω ἀλλὰ καὶ νὰ ψάλω. ἡ πρώτη λυπηρὰ διαπίστωσις ἦταν ὅτι ὁ ψάλτης τοῦ ναοῦ εἶχε «μηχανικὸ ἰσοκράτη». χρειάστηκαν πολλὲς διατυπώσεις, μέχρι νὰ καταλάβῃ ὅτι, ὅταν ἔψαλλα ἐγώ, δὲν ἐπιθυμοῦσα οὔτε τὸν τόνο νὰ μοῦ δίδῃ οὔτε νὰ κρατᾷ ἴσον εἴτε διὰ ζώσης φωνῆς εἴτε ἄλλως πως οὔτε τίποτε τέτοιο. ἀκόμη καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ψαλμῳδίας ἀναγκάστηκα νὰ σταματήσω καὶ νὰ τοῦ πῶ (χωρὶς ν᾿ ἀκούσῃ κανεὶς ἄλλος) νὰ μὴν ἀγγίζῃ τὸ μηχάνημα, ἂν δὲν θέλῃ νὰ τὸ δῇ ἐκσφενδονιζόμενο. καὶ πολλὲς παραινέσεις ἔγιναν (μετὰ τὴν ἀκολουθία) ὅτι δὲν πρέπει νὰ τὸ χρησιμοποιῇ στὴν ὥρα τῆς λατρείας, ἀλλὰ δὲν ξέρω ἂν ἔπιασαν τόπο. πάντως ὅλες αὐτὲς οἱ συζητήσεις καὶ διαφωνίες μεταξύ μας ἔγιναν μέσα σὲ ἕνα καλὸ καὶ ἐγκάρδιο κλῖμα (δὲν θὰ τὸ πιστεύσουν ἴσως πολλοί), χωρὶς ἐντάσεις, χωρὶς παρεξηγήσεις, χωρὶς ἐκτροπές, χωρὶς νὰ χαλάσωμε τὶς καρδιές μας.

῾Ο πρεσβύτερος τῆς συνάξεως καὶ ἐδῶ θεωροῦσε ἀναγκαῖο στὴν διάρκεια τῆς λειτουργίας νὰ ψάλλῃ τὶς αἰτήσεις καὶ ἐκφωνήσεις. πρέπει νὰ διευκρινίσω ὅτι προσπαθοῦσε νὰ τὶς ψάλλῃ ἢ νόμιζε ὅτι κάνει κάτι τέτοιο, διότι δὲν γνωρίζει ἀπὸ ψαλτικὴ καὶ ἤχους· καὶ ὅμως θεωροῦσε ὅτι αὐτὸς εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ δίδῃ τὸν ἦχο στὸν ψάλτη του! δὲν χρεώνω στὸν ἴδιο αὐτὴν τὴν λαθεμένη ἐντύπωσι, ἀλλὰ σὲ ὅλους ἐκείνους τοὺς παράγοντες ποὺ δὲν μεριμνοῦν ὁ κάθε κληρικὸς νὰ ἔχῃ σαφῆ γνῶσι καὶ ἐπίγνωσι τοῦ περιεχομένου καὶ τῶν ὁρίων τοῦ λειτουργήματός του.

᾿Αφήνω ἄλλες ἐπισημάνσεις γιὰ κάποια ἄλλη στιγμή. γιὰ τὸ κήρυγμα εἶχε βεβαίως τὴν γνώμη ὁ σεβαστὸς πρεσβύτερος ὅτι ἡ θέσι του εἶναι στὴν ὥρα τοῦ κοινωνικοῦ. αὐτὴ εἶναι μία ἀντίληψι τόσο πολὺ διαδεδομένη στὶς ἐνορίες, ὅσο εἶναι καὶ λάθος (τὰ ποσὰ εἶναι ἀνάλογα). παρεμπιπτόντως ἔχω διαπιστώσει ὅτι ἀκόμη καὶ ὅσοι δὲν ξέρουν ἢ δὲν μποροῦν νὰ κάμουν ἕνα κήρυγμα, καὶ ἐννοῶ κήρυγμα βιβλικὸ ἐκκλησιαστικὸ καὶ λειτουργικό, ὅπως πρέπει νὰ εἶναι τὸ κήρυγμα τῆς λειτουργίας, ἔχουν πάντοτε ἄποψι περὶ αὐτοῦ· πῶς πρέπει νὰ εἶναι, τί περιεχόμενο νὰ ἔχῃ, ποιά εἶναι ἡ θέσις του κ.λπ. κ.λπ.. καὶ δυστυχῶς αὐτοὶ ποὺ δὲν ξέρουν μᾶλλον εἶναι περισσότεροι ἀπὸ ὅσο νομίζουμε.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ὁμιλίας, καθὼς ἐξηγοῦσα τὸ ἀποστολικὸν ῥητὸν «βρῶμα ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ· οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν, περισσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν, ὑστερούμεθα» (1Κο 8,9), ἀνέφερα ὅτι «δὲν εἶναι τὸ φαγητό, οὔτε ἡ νηστεία οὔτε ἡ πολυφαγία, αὐτὸ ποὺ μᾶς ἀναδεικνύει ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὡς ἀληθινοὺς πιστούς του καὶ ὑπηκόους στὸ θέλημά του, ἀλλὰ κάποια ἄλλα στοιχεῖα καὶ τεκμήρια, ποὺ ἀπαιτεῖ ἀπὸ ἐμᾶς ὁ Κύριος. πάντως δὲν ἐπιθυμεῖ ἐπιδεικτικὲς θεοσεβεῖς πράξεις, ὅπως διαφημιζόμενες νηστεῖες, τάματα, φανερὲς ἐλεημοσύνες καὶ ἄλλα τέτοια, τὰ ὁποῖα γέμουν φαρισαϊκῆς ὑποκρισίας καὶ τὰ ὁποῖα τὰ ἔχει σαφῶς ἀποδοκιμάσει, ὅπως ἀκούσαμε καὶ στὸ εὐαγγέλιο τῆς πρώτης κυριακῆς τοῦ τριῳδίου μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ τελώνου καὶ τοῦ φαρισαίου. δὲν εἶναι δυνατὸν ἀπὸ τὴν μιὰ νὰ νηστεύωμε καὶ νὰ κάνωμε οἰκονομικὲς δωρεὲς ἢ νὰ κτίζωμε ναοὺς καὶ προσκυνήματα, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη νὰ σκανδαλίζωμε ἢ νὰ κατακρίνωμε καὶ νὰ καταδικάζωμε τὸν ἀδελφό μας, τὸν ἐν Χριστῷ ἀδελφό μας, τὸν συνάνθρωπό μας». φαίνεται ὅτι ὁ καλὸς ἐκεῖνος πρεσβύτερος εἶχε κάποια παράπονα τέτοιου εἴδους μὲ τοὺς ἐνορῖτές του. διότι ἐκείνη τὴν ὥρα σηκώθηκε ἀπὸ τὴν θέσι του ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ, ἐπλησίασε τὸ μικρόφωνον ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης καὶ ἄρχισε νὰ λέῃ ὑποψιθυρίζων· «πές τα, πές τα· πές τους τα νὰ μάθουν»!

Μὲ αὐτὰ καὶ μὲ ἄλλα εἶναι ἀλήθεια ὅτι σταδιακῶς ἀποφεύγω ὅλο καὶ περισσότερο νὰ ὁμιλῶ «ἀπ᾿ ἄμβωνος» σὲ ἐνοριακοὺς ναούς· προτιμῶ τὰ μοναστήρια. εἶναι βέβαια σπανιώτερο νὰ μὲ καλέσουν σὲ μοναστῆρι γιὰ κήρυγμα, ἀλλὰ τοὐλάχιστον ἐκεῖ συνήθως θέτουν τὸ κήρυγμα στὸ σωστὸ σημεῖο, ἀμέσως μετὰ τὸ εὐαγγέλιο.



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Εἰς τὶς 29 φεβρουαρίου 2009 κυριακὴ τῆς τυρινῆς μὲ εἶχαν καλέσει νὰ παρευρεθῶ σὲ μία χειροτονία. πῆγα, ἐπειδὴ μὲ τὸν πρωτοψάλτη τοῦ ναοῦ ἔχω πολὺ καλὴ γνωριμία, καὶ εἶναι ἄνθρωπος ποὺ σέβεται τὸ τυπικόν.

῾Ο ἐπίσκοπος στὶς ἐκφωνήσεις «῾Η χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν...» «Καὶ ἔσται τὰ ἐλέη...» εὐλόγησε διὰ τοῦ ἀέρος ἢ διὰ τοῦ σταυροῦ, ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ ποὺ εἶναι ἡ εὐλογία διὰ μόνης τῆς χειρός του. μάλιστα· ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὄχι κάποιος πρεσβύτερος· ὁ ἐπίσκοπος, ποὺ ὑποτίθεται ὅτι πρέπει νὰ εἶναι ὑπόδειγμα λειτουργικῆς γιὰ τοὺς κληρικούς του, ἔπραξε αὐτὸ τὸ λάθος. εἶναι τόσο διαδεδομένο ἄλλωστε...

Κάθε ἐπίσκοπος (καὶ ὄχι μόνον) ἔχει τὶς δικές του συνήθειες, ὅταν ἱερουργῇ. ἄλλος θέλει ἡ φήμη του νὰ ψάλλεται τρεῖς φορές, ὅπως προβλέπεται ἄλλωστε, καὶ ἄλλος μόνον δύο (δὲν ξέρω γιὰ ποιούς λόγους). ἐπίσης στὶς χειροτονίες ἐκτὸς ἀπὸ τὰ προβλεπόμενα τροπάρια κάποιοι προσθέτουν καὶ τὸ μέγα προκείμενον «Τίς θεὸς μέγας» εἴτε δὶς εἴτε τρὶς ψαλλόμενον, ἐνῷ βέβαια δὲν ὑπάρχει στὰ εὐχολόγια. τὰ τελευταῖα χρόνια αὐτὸ τὸ προκείμενον ἔχει γίνει ἕνα εἶδος σουξὲ «γιὰ τὰ πανηγύρια». καὶ ἄλλα διάφορα, τὰ ὁποῖα δὲν θὰ τὰ ἀναφέρω ὡς σχολαῖα.

Διεπίστωσα ὅμως τὸ ἑξῆς ἀπαράδεκτον (ὄχι ὅτι παραδέχομαι τὰ προηγούμενα). ἂν κάποιος κληρικός, πρεσβύτερος ἢ διάκονος, κάμῃ κάποιο λάθος, θὰ σπεύσουν νὰ τὸ καλύψουν καὶ νὰ τὸ διορθώσουν μὲ διακριτικότητα· ἂν ὅμως ὁ ψάλτης κάμῃ κάποιο λάθος, θὰ γυρίσουν ὅλοι οἱ ῥασοφοροῦντες νὰ τὸν ἀγριοκοιτάξουν μετὰ μεγάλης ἀδιακρισίας καὶ περισσῆς βλοσυρότητος.

῾Ο πρωτοψάλτης ἔψαλε τὸ χερουβικὸν μέχρι τὸ «ἀποθώμεθα μέριμναν». τὸν ὑπόλοιπον ὕμνον ἐσυνέχισε ὁ ἀριστερὸς ψάλτης τοῦ ναοῦ, ὁ ὁποῖος ἦτο κάποιος ἐθελοντής! δὲν ξέρω ἂν ὁ ἄνθρωπος εἶχε κάποια ἐμπειρία ἀπὸ ἀρχιερατικὲς λειτουργίες ἢ χειροτονίες. πάντως ἔψαλε συντόμως τὸ «ὡς τὸν βασιλέα», τὸ ὡλοκλήρωσε καὶ ...σταμάτησε νὰ ψάλλῃ περιμένοντας νὰ γίνῃ ἡ εἴσοδος! τὸ σωστὸ θὰ ἦταν νὰ συνεχίσῃ νὰ ψάλλῃ, μέχρι νὰ ξεκινήσῃ ἡ εἴσοδος τῶν δώρων. αὐτὸ εἶναι σχετικῶς εὔκολο νὰ τὸ κανονίσῃ ὁ ἀριστερὸς ψάλτης, διότι ἡ εἴσοδος ξεκινᾷ ἀπὸ τὴν πλαϊνὴ θύρα τοῦ ἱεροῦ, ποὺ βρίσκεται στὴν μεριὰ τοῦ ἀριστεροῦ ψάλτου. ἑπομένως ἔχει ἄμεση ἐποπτεία καὶ μπορεῖ νὰ δῇ πότε οἱ κληρικοὶ εἶναι ἕτοιμοι γιὰ τὴν εἴσοδο, ὁπότε ἐκείνην τὴν στιγμὴν ὁλοκληρώνει τὸ καθωρισμένο τμῆμα τοῦ χερουβικοῦ. ὁ συγκεκριμένος ὅμως ψάλτης δὲν τὸ ἔπραξε αὐτό! δὲν τὸ ἤξερε; δὲν τὸ θυμήθηκε; μπερδεύτηκε; τί νὰ πῶ. γεγονὸς ὅμως εἶναι ὅτι ἔψαλε συντόμως τὸ «ὡς τὸν βασιλέα» καὶ ...σταμάτησε, ἐνῷ δὲν εἶχαν ἑτοιμαστῆ ἀκόμη οἱ κληρικοὶ γιὰ τὴν εἴσοδο!

Καὶ τί νομίζετε ὅτι ἔγινε; ἀνοίγει ἡ πλαϊνὴ θύρα τοῦ ἱεροῦ, προβάλλει ἕνας ἐκ τῶν πρεσβυτέρων τοῦ ναοῦ καὶ λέει· «συνέχισε νὰ ψάλλῃς τὸ χερουβικόν». θὰ πῆτε ὅτι δὲν εἶχε καὶ ἄδικον. μὴ βιάζεστε! διότι αὐτὸ δὲν τὸ εἶπε στὸν ἀριστερὸ ψάλτη, ἀλλὰ στὸν δεξιό! ὁ ὁποῖος μὲ τὴν σειρά του ξαφνιάστηκε, καὶ ὅταν πῆγε νὰ ψάλῃ κάπως τὸ «ὡς τὸν βασιλέα», ξεκίνησε ἡ εἴσοδος ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ τοῦ ναοῦ, ἀλλὰ ἐπειδὴ ὁ δεξιὸς ψάλτης δὲν εἶχε ὁρατότητα, δὲν τὸ εἶδε, καὶ λίγα δευτερόλεπτα ἔψαλλε, ἐνῷ ὁ διάκονος ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ἔλεγε τὸ «Πάντων ὑμῶν».

᾿Εγὼ τὰ ἔβλεπα ὅλα αὐτὰ καὶ δὲν μιλοῦσα· σκεφτόμουν ὅμως ἀπὸ μέσα μου ὅτι ἦταν τυχερὸς ὁ πρεσβύτερος ποὺ δὲν ἤμουν ἐγὼ στὴν θέσι τοῦ δεξιοῦ ψάλτου. διότι μόλις θὰ μοῦ ἔλεγε «συνέχισε νὰ ψάλλῃς τὸ χερουβικόν», θὰ τοῦ ἀπαντοῦσα· «λάθος κάνεις. σὲ λάθος ἄνθρωπο ἀπευθύνεσαι. αὐτὸ νὰ τὸ πῇς στὸ ἀπέναντι ἀναλόγιο, καὶ νὰ προσέχῃς ἄλλη φορά».

Λίγα σχόλια ἀκόμη.

1. Πολλοὶ κληρικοί, καὶ ἰδίως οἰκεῖοι τοῦ ἑκάστοτε ἐπισκόπου, δὲν ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἕνας ψάλτης, ἂν δὲν ὑπηρετῇ σὲ ναὸ ὅπου γίνονται συχνὰ χειροτονίες (π.χ. σὲ κάποιο καθεδρικὸ ναό), δὲν ἔχει μεγάλη ἐμπειρία ἀπὸ αὐτὴν τὴν περίπτωσι. τὰ διάφορα τυπικὰ καὶ τὰ εὐχολόγια ἔχουν λίγες βασικὲς ὁδηγίες, χρήσιμες ὁπωσδήποτε, ἀλλὰ δὲν ἀναφέρουν τὶς ἰδιαίτερες συνήθειες κάθε τόπου καὶ κάθε ἐπισκόπου.

2. Γιατί, κύριοι, ἐμπιστευθήκατε τὸ ἀριστερὸ ἀναλόγιο σὲ ἕναν ἐθελοντή; καὶ προτοῦ τὸ πράξετε αὐτό, φροντίσατε νὰ διακριβώσετε, ἂν εἶχε τὶς ἀπαραίτητες γνώσεις (καὶ κυρίως τὴν λειτουργικὴ ἀντίληψι) γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἰδιαίτερη καὶ σπάνια περίπτωσι χειροτονίας στὸν ναό σας, μὲ ἕναν ἐπίσκοπο ὁ ὁποῖος ἐπίσης γιὰ πρώτη φορὰ ἦρθε νὰ λειτουργήσῃ στὸν ναό σας;

3. Ἔπρεπε νὰ ὁριστῇ ἕνας τοὐλάχιστον κληρικὸς ὡς τυπικάριος, ὁ ὁποῖος θὰ βρίσκεται στὸ ἀναλόγιο καὶ θὰ ὑποδεικνύῃ στοὺς ψάλτες τί πρέπει νὰ ποῦν κατὰ τὴν ὥρα τῆς ἀρχιερατικῆς λειτουργίας καὶ κυρίως στὴν ὥρα τῆς χειροτονίας. αὐτὸ δὲν εἶναι κακό, οὔτε μειώνει κάποιον ψάλτη, ἀλλὰ ἀντιθέτως πρόκειται γιὰ ἀγαστὴ συνεργασία ἱερέων καὶ ψαλτῶν. ὅταν σὲ ἕναν ναὸ γίνεται μία χειροτονία κάθε 15 χρόνια καὶ ἔρχεται ἕνας ἐπίσκοπος νὰ λειτουργήσῃ γιὰ πρώτη φορά, πῶς θέλετε, κύριοι, οἱ ψάλτες σας νὰ ξέρουν κάποιες λεπτομέρειες ποὺ τὶς γνωρίζετε μόνον ἐσεῖς, ποὺ λειτουργεῖτε σχεδὸν κάθε κυριακὴ μαζὶ μὲ τὸν ἐπίσκοπο;

4. Καὶ γιατί, παρακαλῶ, δυσανασχετεῖτε, ἂν τυχὸν κάμῃ ὁ ψάλτης ὄχι κάποιο λάθος τυπικοῦ, διότι αὐτὰ ποὺ κάνετε ἐσεῖς δὲν προβλέπονται ἀπὸ τὸ τυπικόν, ἀλλὰ ἂν τυχὸν κάμῃ ὁ ψάλτης κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ αὐθαιρέτως (ἴσως) ἔχετε καθορίσει ἐσεῖς νὰ γίνεται; γιατί δὲν βοηθᾶτε τὸν ψάλτη σας; εἶναι δυνατὸν ὁ δάσκαλος στὸ σχολεῖο νὰ ἀπαιτήσῃ νὰ λύσουν οἱ μαθητὲς ἕνα πρόβλημα διαιρέσεως, ὅταν τοὺς ἔχῃ διδάξει μόνον μέχρι τὸν πολλαπλασιασμό; εἶναι σοβαρὰ πράγματα αὐτὰ ποὺ κάνετε; δείχνουν πραγματικὴ ἀγάπη γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ εὐταξία; καὶ κυρίως δείχνουν τὴν ποιμαντική σας φροντίδα καὶ εὐαισθησία;

5. Πιὸ σωστὸ θὰ ἦταν μάλιστα νὰ ὁριστοῦν δύο ἱερεῖς-τυπικάριοι, ἕνας γιὰ κάθε ψαλτῆρι. δὲν θὰ λάβουν μέρος στὴν λειτουργία, δὲν θὰ ψάλουν, δὲν θὰ ἀναγνώσουν τὸ ἀποστολικὸ κείμενο ἢ κάτι ἄλλο (τὰ διευκρινίζω πρὸς ἀποφυγὴν παρεξηγήσεων), ἀλλὰ μοναδική τους μέριμνα θὰ εἶναι ἡ τελετουργικὴ ἐναρμόνισις ἱεροῦ ἀναλογίου καὶ ἁγίου βήματος, ἡ εὐταξία τῆς ἀκολουθίας.



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Τὴν ἑπομένη κυριακὴ βρέθηκα πάλι σὲ ναὸ ὅπου ἐλειτούργησεν ἐπίσκοπος. ἠκολουθήθη τὸ ἑξῆς «τυπικόν».

᾿Ετελέσθη ὁ ὄρθρος κανονικῶς μέχρι τοῦ ν΄ ψαλμοῦ. ὅμως ὁ ἱερεὺς ἀφοῦ βγῆκε κρατῶντας τὸ εὐαγγέλιο, καὶ ἐνῷ ὡλοκληρώθηκε ἡ προσκύνησις ὑπὸ τοῦ λαοῦ, μετέβη πρὸς τὸν νάρθηκα τοῦ ναοῦ, ὅπου παρέμεινεν ἀναμένων τὴν ἔλευσιν τοῦ ἀρχιερέως. οἱ ψάλται ἀφοῦ εἶπαν καὶ τὰ πεντηκοστάρια τροπάρια συνέχισαν ψάλλοντες τὸν κανόνα (καὶ ὅ,τι ἄλλο ἤθελαν ἢ εὕρισκαν πρόχειρο). ὅταν ἔφτασε ὁ ἀρχιερεύς, εἰσῆλθε στὸν ναό, ἐνδύθηκε τὸν μανδύα στὸν νάρθηκα καὶ ὁ ἱερεὺς ἐκφώνησε μία σειρὰ δεήσεων, ἐνῷ ὁ ἀρχιερεὺς προσκύνησε τὸ εὐαγγέλιον. κατόπιν οἱ ψάλται ἔψαλαν τὸ «Ἄξιον ἐστί» καὶ ἐν συνεχείᾳ –τοῦ ἀρχιερέως εὐλογοῦντος τὸ ἐκκλησίασμα– ἔψαλαν τὸ «εἰς πολλὰ ἔτη»!

Νομίζω ὅτι κάπου τὰ εἶχαν μπερδέψει τὰ πράγματα! τὸ «ἄξιον ἐστὶ» σίγουρα δὲν ἔπρεπε νὰ τὸ ψάλουν. ἀλλὰ καὶ τὰ ὑπόλοιπα νομίζω ὅτι γίνονται μόνον σὲ ἐπίσημη ὑποδοχὴ ἀρχιερέως ἐκτὸς τεταγμένης ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας, π.χ. σὲ κάποια δοξολογία ἐπὶ τῇ ἀφίξει ἀρχηγοῦ αὐτοκεφάλου ἐκκλησίας. σὲ τεταγμένη ἀκολουθία ἐνδύεται ἁπλῶς τὸν μανδύα, εὐλογεῖ, «εἰς πολλὰ ἔτη» καὶ συνεχίζεται κανονικὰ ἡ ἀκολουθία.

Μᾶλλον χρειάζεται ἐπειγόντως νὰ ἱδρυθῇ σχολεῖο τυπικοῦ καὶ λειτουργικῆς τάξεως, τὸ ὁποῖο θὰ περιλαμβάνῃ μόνον νηπιαγωγεῖον (διετὲς) καὶ δημοτικόν (τετραετὲς ἢ ἑξαετές). σ᾿ αὐτὸ τὸ σχολεῖο θὰ φοιτοῦν οἱ ψάλτες, οἱ μέλλοντες νὰ χειροτονηθοῦν κληρικοὶ καὶ οἱ ἤδη χειροτονημένοι, ἀνεξαρτήτως ἂν θὰ ἔχουν φοιτήσει σὲ θεολογικὲς ἢ ἄλλες ἐκκλησιαστικὲς σχολὲς ἢ ὄχι. θὰ μαθαίνουν μόνον τὰ πολὺ βασικὰ καὶ ἀπαραίτητα, σὰν νὰ λέμε τὴν ἀλφάβητο, γραφή, ἀνάγνωσι καὶ τὴν προπαίδεια. αὐτὸ χρειάζεται, διότι κάποια βασικὰ πράγματα, δὲν διδάσκονται, ἀφοῦ παλαιὰ θεωροῦνταν αὐτονόητα, ἐνῷ τώρα ἔχουν καταντήσει πλέον ἀκατανόητα.



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

«Ξέρετε, χριστιανοί μου, τί εἶναι ὁ τίμιος σταυρός; εἶναι τὸ ἅγιο ξύλο, πάνω στὸ ὁποῖο ἄφησε τὴν τελευταία του πνοὴ ὁ Χριστός μας»!!!!!!!!

Αὐτὸ εἶναι μία φράσι ἀπὸ τὸ «κήρυγμα» ἑνὸς πρεσβυτέρου τὴν κυριακὴ τῆς σταυροπροσκυνήσεως. ὁ συγκεκριμένος λειτουργὸς ἦταν πάνω ἀπὸ 70 ἐτῶν· δὲν τοῦ φαινόταν βέβαια ἐμφανισιακά. ἄλλωστε τὶς αἰτήσεις ὅλες καὶ τὶς δεήσεις τὶς τραγουδοῦσε ὑπέροχα!

῾Ο συγκεκριμένος κληρικὸς δὲν ἔκαμε τὸ κήρυγμα στὴν ὥρα τοῦ κοινωνικοῦ. ὄχι βέβαια! ἀλλὰ ἂν ποῦμε ὅτι τὸ ἔκαμε μετὰ τὸ εὐαγγέλιον, πάλι θὰ εἴμαστε λάθος. καὶ φυσικὰ τὸ λάθος τὸ κάνομε πάντοτε ἐμεῖς καὶ ὄχι ποτὲ ὁ ἱερεύς. λοιπὸν διέκοψε τὴν λειτουργία λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ «Πάτερ ἡμῶν»· νομίζω στὴν ἐκφώνησι «καὶ ἔσται τὰ ἐλέη». σ᾿ αὐτὸ τὸ σημεῖο ἀνέγνωσε μίαν ἐγκύκλιο τῆς ἱερᾶς συνόδου, ποὺ εἶχε ὁριστῆ γιὰ τὴν κυριακὴ τῆς σταυροπροσκυνήσεως.

Κατὰ τὴν ἀνάγνωσι τῆς ἐγκυκλίου θεώρησε καλὸ σὲ δυὸ σημεῖα νὰ δώσῃ διευκρινίσεις ἐπὶ τοῦ κειμένου. στὴν πραγματικότητα οἱ διευκρινίσεις του ἦσαν ἄσχετες μὲ τὴν ἐγκύκλιο, καὶ γινόταν φανερὸ ὅτι ὁ ἴδιος δὲν καταλάβαινε τί διάβαζε, ὁπότε ἤθελε νὰ διευκρινίσῃ στοὺς πιστοὺς ὅσα ὁ ἴδιος δὲν καταλάβαινε. ἀλλὰ φυσικὰ στὸ χωριὸ ποὺ συνέβαιναν αὐτὰ οἱ ἐκκλησιαζόμενοι δὲν μποροῦσαν νὰ ἔχουν περισσότερες ἀπαιτήσεις.

Μετὰ τὴν ἀνάγνωσι τῆς ἐγκυκλίου θέλησε ὁ καλὸς ἱερεὺς νὰ πῇ καὶ δυὸ δικά του λόγια. συνολικὰ ἐγκύκλιος καὶ κήρυγμα διήρκεσαν περίπου 25 λεπτά. στὸ κήρυγμά του ἔδωσε καὶ τὸν ὑπέροχο ὁρισμὸ τοῦ σταυροῦ, μὲ τὸν ὁποῖο ξεκίνησα αὐτὸ τὸ κείμενο. «Ξέρετε, χριστιανοί μου, τί εἶναι ὁ τίμιος σταυρός; εἶναι τὸ ἅγιο ξύλο, πάνω στὸ ὁποῖο ἄφησε τὴν τελευταία του πνοὴ ὁ Χριστός μας»!!!!!!!!

᾿Αναρωτιέται τώρα κάποιος, «τί ἐννοεῖ ὁ ποιητής»;
– ὁ Χριστὸς πέθανε καὶ δὲν ἀναστήθηκε, ὁπότε δὲν εἶχε ἄλλες ἀναπνοὲς μετὰ τὴν σταύρωσί του;
– ὁ ἱεροκήρυξ μιλάει μὲ «ἀνθρωποπαθεῖς» ἐκφράσεις γιὰ τὸν κατ᾿ ἄνθρωπον θάνατον τοῦ Κυρίου ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, ὅπως ἔβλεπαν τὰ πράγματα μέχρι τότε οἱ μὴ εἰδότες τὴν ἀλήθεια τῆς ἀναστάσεως Σαδδουκαῖοι;
– ἦταν μία ἐλλιπὴς πρότασις, ἕνα σφάλμα τοῦ προφορικοῦ λόγου;
ὅπως καὶ νὰ τὸ δῇ κανείς, ἡ ἔκφρασις αὐτὴ ἦταν τοὐλάχιστον ἀτυχής.

Ἂν καὶ εἶμαι ἔνθερμος «ὀπαδὸς» τοῦ προφορικοῦ κηρύγματος, δὲν μπορῶ νὰ μὴν παραδεχτῶ πόσο δίκαιο εἶχε ὁ μακαρίτης μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος, ὅταν ὑπεστήριζε ὅτι τὸ ἐκκλησιαστικὸ κήρυγμα πρέπει νὰ εἶναι πάντοτε γραπτό. ἔχω ἀκούσει ἐκ τῶν ὑστέρων καὶ ἐγὼ σημαντικὰ λάθη ποὺ ἔχω κάμει σὲ προφορικὲς ὁμιλίες μου ἢ σὲ ῥαδιοφωνικὲς ἐκπομπές, καὶ δὲν πίστευα στ᾿ αὐτιά μου! εἰδικῶς ὅταν κηρύττωμε, χρειάζεται μεγάλη προσοχή. καὶ καλὸ θὰ ἦταν κάθε φορὰ ποὺ κηρύττομε προφορικῶς, νὰ φροντίζωμε νὰ μαγνητοφωνοῦμε τὸ κήρυγμά μας καὶ νὰ τὸ ἀκοῦμε ἀργότερα, ὥστε νὰ ταπεινωνώμαστε καὶ νὰ διορθωνώμαστε.

Γιὰ νὰ ἐπανέλθω στὸν λειτουργὸ ἐκείνης τῆς κυριακῆς, μετὰ τὸ κήρυγμα ἐσυνέχισε τὴν λειτουργία. ἕνα παιδὶ ἀπήγγειλε τὸ «Πάτερ ἡμῶν», ἀλλὰ ὁ καλὸς ἱερεὺς δὲν εἶπε τὴν ἐκφώνησι «῞Οτι σοῦ ἐστιν», ἀλλὰ εὐθὺς τὸ «Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν...»!

Δὲν νομίζω ὅτι χρειάζεται νὰ ποῦμε περισσότερα.


copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

25 μαρτίου 2009. μετὰ τὴν ἀνάγνωσι τοῦ εὐαγγελίου ὁ ἐπίσκοπος ἐκφωνεῖ· «εἰρήνη σοὶ τῷ εὐαγγελισαμένῳ καὶ παντὶ τῷ λαῷ»! τί νὰ πῶ τώρα ἐδῶ; τὸ σωστὸ εἶναι ἕνα ἁπλὸ «εἰρήνη σοί». σὲ νεώτερα ἔντυπα σημειοῦται σὲ ἐνεστῶτα· «εἰρήνη σοὶ τῷ εὐαγγελιζομένῳ». ποῦ τὴν βρῆκαν τὴν μετοχὴ τοῦ ἀορίστου «τῷ εὐαγγελισαμένῳ»; δὲν ἔχουν ἀκούσει ποτέ τους γιὰ τὸν περίφημο λειτουργικὸ χρόνο; ἀλλὰ τὸ σωστὸ εἶναι μόνον τὸ «εἰρήνη σοί».

᾿Εκείνη ἡ προσθήκη «καὶ παντὶ τῷ λαῷ»; γιατί θυμοῦνται τὸν λαὸ ἐκεῖ ποὺ δὲν πρέπει, καὶ τὸν ξεχνοῦν, ὅταν πρέπει νὰ τὸν θυμοῦνται; ἡ εὐλογία μετὰ τὴν ἀνάγνωσι τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος ἀνήκει στὸν ἀναγνώστη καὶ μόνον· ὁμοίως καὶ ἡ εὐλογία μετὰ τὴν ἀνάγνωσι τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος ἀνήκει στὸν διάκονο-εὐαγγελιστὴ καὶ μόνον. στὸν λαὸ ἀνήκει ἡ εὐλογία «εἰρήνη πᾶσι» ποὺ λέγεται στὶς καθωρισμένες στιγμές. τὸ λάθος αὐτὸ εἶναι σὰν νὰ πῇ ὁ διάκονος στὶς αἰτήσεις· «ἔτι δεόμεθα ὑπὲρ τοῦ ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (δεῖνος) καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ»!

Στὸ κοινωνικὸν ἀνεγνώσθη ὁ ὡρισμένος κοινωνικὸς στίχος καὶ κατόπιν... ἐξεφωνήθη κήρυγμα. στὸ «Μετὰ φόβου» οἱ χοροὶ τῶν ψαλτῶν ἔλεγαν τὸ «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ»! ἀνήμερα τοῦ εὐαγγελισμοῦ, ποὺ εἶναι ἡ μόνη γιορτὴ σύμφωνα μὲ τὸ τυπικὸ ποὺ ἐπιτρέπεται νὰ συμψαλῇ μὲ τὴν ἀνάστασι ἀνήμερα τὴν κυριακὴ τοῦ πάσχα, ποὺ εἶναι σὰν δεύτερο πάσχα καὶ σὰν δεύτερα χριστούγεννα, οἱ ἀμαθεῖς ψάλλουν «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ». ὅλα ἔχουν γίνει μία διαρκὴς μεγάλη παρασκευή! (κι ὕστερα λέγω ὅτι δὲν ξέρουν ἀπὸ λειτουργικὸ χρόνο.) . ἀλλὰ θεία λειτουργία σημαίνει πάσχα καὶ ἀνάστασι· αὐτὸ δὲν θὰ τὸ καταλάβουν ποτέ; ἢ μήπως δὲν τὸ πιστεύουν οὔτε αὐτό;



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[dkalpakidis]

Ιερεύς λέγει την ευχή "Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου..." στο Απόδειπνο της Παρασκευής
ενώ μετά προσθέτει και τα του λαού "Κύριε ελέησον (γ΄) και σώσον, πρέσβευε και βοήθησον ημάς Παναγία Παρθένε".
Δεν ήθελα να εμπλακώ σε διένεξη αλλά προκλήθηκα...
Στις υποδείξεις μου για συμμόρφωση σε αυτά αλλά και σε άλλα θέματα προς στις Εγκυκλίους της Ιεράς Συνόδου
(Εκτενή, Κατηχούμενα, Ευχές Πιστών) και ορθή θέση του κηρύγματος μου είπε ότι είναι το άγραφο τυπικό!!! ("Θού Κύριε...")
Εγώ πάντως του είπα να μήν ομιλεί για Τυπικόν διότι είναι ο "Αρχιερεύς" της Αταξίας.
Αυτά τα λίγα για αρχή και συγχωρέστε μου το τρόπο γραφής...

[Panagiotis]

Διαβάζοντας τα ανωτέρω εν μέρει "παρηγορούμαι" (διότι τέτοια "παρατράγουδα" δεν συμβαίνουν/συνέβησαν μόνον σε ναούς που υπηρετώ/υπηρέτησα), και εν μέρει θλίβομαι διότι παρατηρώ ότι το πρόβλημα της αγνοίας του τυπικού είναι απείρως μεγαλύτερο από ό,τι πιστεύω.

Σε μένα έχει τύχει προσφάτως να ψάλλω ενώ ακούω να κραυγάζει ο λειτουργός την ευχή του Χερουβικού ύμνου κλπ. ευχές από τις αναγινωσκόμενες "μυστικώς". Όσο για τις χειροτονίες, τι να πω... Ευτυχώς δεν έχω παραστεί σε πολλές, όντας δεσμευμένος ως επαγγελματίας ιεροψάλτης. Την καλύτερη χειροτονία πάντως την παρηκολούθησα στον Πατριαρχικό Ναό των Αγ. Κων/νου & Ελένης στο Βουκουρέστι: ούτε ομιλίες, ούτε προσλαλιές, ούτε σουξεδάκια. Η χειροτονία και τέλος. Και πρέπει να αναφέρω ότι στον εν λόγω ναό η ακολουθία της Κυριακής διαρκεί περί τις 5 ώρες! (Μεσονυκτικό, Όρθρος, Ώρες, Θ. Λειτουργία με τυπικά, μακαρισμούς κλπ.)

[Dionysios]

viewtopic.php?f=194&t=325&p=1251#p1216
Εἰς τὶς 29 φεβρουαρίου 2009 κυριακὴ τῆς τυρινῆς μὲ εἶχαν καλέσει νὰ παρευρεθῶ σὲ μία χειροτονία. ...

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ
Συμπληρώνω ἐδῶ κάποιες παρατηρήσεις, ποὺ βρῆκα τώρα στὶς σημειώσεις μου καὶ εἶχα ξεχάσει νὰ τὶς γράψω.

α) ῾Ο ἀναγνώσας τὸν ἀπόστολον· «῾Η νῦν προέκοψεν» ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ «ἡ νύξ». σὲ τέτοιες δύσκολες στιγμές (λειτουργία ἐπισκόπου, χειροτονία, περισσότερος κόσμος, μεγαλείτερες δυσκολίες κ.λπ. κ.λπ) καλὸν εἶναι κάποια πράγματα νὰ καθορίζωνται ἐκ τῆς προηγουμένης ἡμέρας. ἐδῶ ὁ πρωτοψάλτης ἔπρεπε νὰ εἶχε ὁρίσει ἀπὸ πρὶν ποιός θὰ ἀναγνώσῃ τὸν ἀπόστολον, νὰ τὸν εἶχε διαβάσει ἀπὸ πρὶν καὶ νὰ εἶχε ἄνεσι. ἐνῷ τώρα τὴν τελευταία στιγμή, «θὰ πῇς ἐσὺ τὸν ἀπόστολο; ὄχι. ἐσύ; ὄχι. ἄντε πές τον ἐσὺ σήμερα καὶ τὸν λέω ἐγὼ ἄλλη φορά»... καὶ ἰδοὺ τὰ ἀποτελέσματα.

β) ῾Ο διάκονος στὸ εὐαγγέλιον· «...σὺ δὲ νηστεύων ἀλεῖψαι σου τὴν κεφαλήν», ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ «ἄλειψαί σου». ἐπίσκοπε, ὅταν ὁ διάκονός σου κάνῃ τέτοια λάθη, αὐτὸ δὲν σὲ τιμᾷ. ἂν δὲν βλέπῃ καλὰ τὸ παιδί, νὰ τὸ πᾷς στὸν ὀφθαλμίατρο. ἂν δὲν ξέρῃ νὰ διαβάζῃ πολυτονικὰ κείμενα, νὰ τὸ στείλῃς σχολεῖο. καὶ ἐπειδὴ στὸ σχολεῖο σήμερα δὲν μποροῦμε νὰ ἰσχυριστοῦμε ὅτι διδάσκονται οἱ μαθητὲς νὰ διαβάζουν πολυτονικό (μόνον γιὰ ἀνάγνωσι μιλάω ἐδῶ), παραδίδω ἰδιαίτερα μαθήματα, καὶ μάλιστα ταχύρρυθμα, καὶ πολυτονικῆς ἀναγνώσεως καὶ πολυτονικῆς γραφῆς (ἂν τυχὸν θέλῃ κανείς).

γ) Στὴν εἴσοδο τῶν τιμίων δώρων ὁ ἐπίσκοπος ἐμνημόνευσε τοὺς πατριάρχες καὶ ἀρχηγοὺς τῶν αὐτοκεφάλων ἐκκλησιῶν! νομίζω ὅτι πολὺ τὰ ἔχομε μπερδέψει τὰ πράγματα. αὐτὸ γίνεται μόνον, ὅταν λειτουργῇ ἐπίσκοπος ἀρχηγὸς ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ πάλι αὐτὴ ἡ μνημόνευσις δὲν γίνεται στὴν εἴσοδο τῶν δώρων, ἀλλὰ στὴν ἀναφορὰ μετὰ τὸ «᾿Εν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε». γιὰ ποιόν λόγο νὰ γίνεται ἡ μνημόνευσις δύο φορές; μᾶλλον δὲν ἔχομε συνειδητοποιήσει πόσο διαστρεβλώνομε τὴν λειτουργία μὲ ὡρισμένες δῆθεν εὐσεβιστικὲς συνήθειες.


copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης