συμβολή

Σύντομες ἐξηγήσεις γιὰ τὶς ἠχογραφήσεις

τοῦ πρωτοψάλτου ᾿Εμμα­νου­ὴλ Χατζημάρκου

στὸ ᾿Ανατολικὸν (= Αἰτωλικὸν) Αἰτωλοακαρνανίας

 

    Τὰ σπάνια ἠχητικὰ ντοκουμένα ποὺ θὰ παρουσιαστοῦν σταδιακὰ ἐδῶ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ἰδιωτικὲς ἠχογραφήσεις σὲ πομπίνες ἐκείνου τοῦ και­ροῦ ἀπὸ Πατρηνοὺς ποὺ μετέβησαν στὸ ᾿Ανατολικὸν ἐπὶ τούτῳ.  τὶς συγ­κε­κρι­μένες ἐγγραφὲς τὶς παρεχώρησε σὲ ἐμένα ὁ ἀγαπητὸς ᾿Ανδρέας (νῦν μοναχός), ὁ ὁποῖος μοῦ ἔδωσε ὅλες σχεδὸν τὶς σχετικὲς ἠχογραφήσεις, ἐ­πει­δὴ τὸ ᾿Ανατολικὸν (= Αἰτωλικὸν) Αἰτωλοακαρνανίας εἶναι ἡ ἰδιαιτέρα μου πατρίδα ἡ προσωρινὴ καὶ ἐπίγειος.  τὶς ἠχογραφήσεις αὐτὲς (καὶ πολ­λὲς ἄλλες ἀκόμη) τὶς ἔχει τώρα ἐκλεκτὸς πρωτοψάλτης τῶν Πατρῶν.  ὅ,τι ἔχω ἀπὸ ἑόρτιες ἀκολουθίες (κοινῶς· πανηγύρια) μὲ Χατζημάρκου μοῦ τὸ εἶχε δώσει ὁ ᾿Ανδρέας τὸ 1989-1991 ἐκτὸς ὀλίγων ἐξαιρέσεων, ποὺ θὰ ἀνα­φερ­θοῦν στὸν οἰκεῖο τόπο.

    Δημοσιεύω ἐδῶ σιγὰ σιγὰ τὶς ἠχογραφήσεις, καθὼς ἤδη ἄλλοι ἔχουν προηγηθῆ ἐμοῦ καὶ ἔχουν παρουσιάσει διαδικτυακῶς κάποια τμήματα ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ πλούσιο καὶ σημαντικὸ ἀρχεῖο ποὺ ὑπάρχει στὴν Πάτρα, μεταξὺ αὐτῶν φυσικὰ καὶ ἠχογραφήσεις ποὺ ἐγὼ δὲν εἶχα.  δημοσιεύω τὶς ἐν λό­γῳ ἐγγραφὲς διὰ κοινὴν ὠφέλειαν πάντων τῶν φιλομούσων καὶ μουσικο­ε­­ρευ­­νητῶν (κοινὸς τόπος ἄλλωστε αὐτό), καὶ πρὸς τέρψιν ἰδίως τῶν θια­σω­τῶν τοῦ καλικελάδου ᾿Εμμανουὴλ Χατζημάρκου· ἐπίσης γιὰ νὰ ἀκου­στῇ ἐπιτέλους τί πραγματικὰ ἔψαλε τότε μέσα στὸν ναὸ τὴν ὥρα τῆς ἀ­κο­λουθίας καὶ τί ἔψαλε ἐκτὸς τοῦ ναοῦ, διότι ὅσα ἔχουν παρουσιαστῆ μέχρι σήμερα εἶναι ἀποσπασματικὰ καὶ συγκεχυμένα.

    ᾿Αφιερώνω τὶς δημοσιεύσεις αὐτοῦ τοῦ θέματος στοὺς ἁπανταχοῦ τοῦ... διαδικτύου Αἰτωλοακαρνᾶνες ἢ καταγομένους ἀπὸ τὴν Αἰτω­λο­α­καρ­νανία, ἀκόμη καὶ σὲ ἐκείνους ποὺ δὲν χάνουν εὐκαιρία νὰ στρέφουν τὰ βέλη τους ἐναντίον μου μὲ ὑπονοούμενα καὶ συκοφαντίες, ἐνῷ δὲν τοὺς γνωρίζω προσωπικὰ οὔτε ἔχω ἀσχοληθῆ μαζί τους ποτὲ μέχρι τώρα, οὔτε κι ἐκεῖνοι μὲ ξέρουν προσωπικά, καὶ δὲν ἔχουμε ἀνταλλάξει ποτὲ μία κου­βέντα!  ἰδιαιτέρως ἀφιερώνω αὐτὲς τὶς ἠχογραφήσεις στοὺς ἁπανταχοῦ τῆς γῆς Αἰτωλικιῶτες, οἱ ὁποῖοι ἄλλωστε, σύμφωνα καὶ μὲ τὸν Μανόλη Χατζημάρκου, «εἶναι ἐπαΐοντες γύρω ἀπὸ τὴν βυζαντινὴ μουσική»! (βλέπε παρακάτω σχόλιον στὸ κοινωνικὸν «Ποτήριον σωτηρίου».)

(δημοσίευσις 19/10/2009)

---

 

᾿Ανατολικὸν (Αἰτωλικὸν) 1964

 Πανήγυρις παμμεγίστων ταξιαρχῶν

8 νοεμβρίου 1964, κυριακὴ ζ΄ Λουκᾶ, ἦχος γ΄, ἑωθινὸν θ΄.

 

    Πληροφορίες. στὶς 8 νοεμβρίου, τῶν ταξιαρχῶν, εἶναι ἡ πανήγυρις τοῦ ᾿Αν­τελικοῦ (= ᾿Ανατολικοῦ, τοῦ Αἰτωλικοῦ).  ἡ κεντρικὴ ἐκκλησία τῆς κω­μο­­πόλεως εἶναι οἱ ταξιάρχαι.  τὸ 1964 ἐκάλεσαν γιὰ τὴν πανήγυρι τὸν πρω­τοψάλτη καὶ μουσικοδιδάσκαλο Μανόλη Χατζημᾶρκο.  ἀπο­σπάσματα ἑσπερινοῦ καὶ ὄρθρου.  ἡ ἐγγραφὴ δὲν εἶναι πολὺ καθαρή, ἴσως διότι εἶναι ἀντίγραφο ἢ λόγῳ τῆς πολυχρησίας.  ἀργότερα οἱ ἐγ­γραφὲς αὐτὲς με­τε­φέρ­θησαν σὲ μαγνητοταινίες (κασέττες).  μίαν εἰ­κο­σα­ετίαν μετὰ τὴν ἐκ­δή­λω­σιν ἐκείνην στὶς 9 αὐγούστου 1989 ὁ ἐν Πάτραις φίλος καὶ ψάλτης ᾿Αν­δρέας, νῦν μοναχός, μοῦ παρεχώρησε ἀντίγραφο τοῦ σχετικοῦ ὑλικοῦ, ἐ­πει­δὴ τὸ ᾿Ανατολικὸν εἶναι ἡ ἰδιαιτέρα πατρίς μου.  τὸν εὐχαριστῶ ἐγ­καρ­δίως.  παρουσιάζονται πρῶτα τὰ συγκεντρωτικὰ ἀρχεῖα τῆς ἀκολουθίας, καὶ κατόπιν ἡ ἴδια ἠχογράφησις χωρισμένη σὲ μικρότερα ἀρχεῖα καὶ μὲ πολ­λὰ σχόλια.  ἡ ψη­φιοποίησις εἶναι δική μου (χωρὶς ἀποθορυβοποίησι).

 92a, πανηγυρικὸς ἑσπερινός, μέρος α΄.  92 a.mp3

παρουσίασις, στίχοι ἐκ τοῦ «Μακάριος ἀνήρ», «Κύριε, ἐκέκραξα» καὶ στιχηρὰ ἑσπέρια ἀναστάσιμα γ΄ ἤχου, προσόμοια τῶν ταξιαρχῶν («Τριση­λί­ου θεότητος», «῾Ο ποιῶν τοὺς ἀγ­γέλους σου», «Θρόνῳ παριστάμενος»), Δόξα· «Συγχάρητε ἡμῖν», «Κύ­ρι­ε, ἐλέησον» — «Παράσχου, Κύριε», ἰδι­ό­με­λον τῆς λιτῆς «Τῶν νοερῶν δυ­νάμεων» (ἦχος α΄), «Θεοτόκε παρθένε» τὸ ἀργὸν εἱρμολογικόν (τὸ «στι­χη­ρα­ρικόν») [ὁλοκληρώνεται στὴν β΄ πλευρά].

 

92b, πανηγυρικὸς ἑσπερινός (μέρος β΄) καὶ ὄρθρος. 92 b.mp3.

— πανηγυρικὸς ἑσπερινός, μέρος β΄.  «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν», ἀπό­στι­χα ἀναστάσιμα γ΄ ἤχου, «῾Ο καρπὸς τῆς κοιλίας σου» - κράτημα (ἐκ τοῦ ἀρ­γοῦ ὀκταήχου «Θε­οτόκε παρθένε»), θεοτοκίον «Τὸ ἀπ᾿ αἰῶνος ἀπό­κρυ­φον», «Τὸν εὐλογοῦντα».

— πανηγυρικὸς ὄρθρος. 50ὸς ψαλμός, «Ταῖς τῶν ἀποστόλων» - «᾿Ανα­στὰς ὁ ᾿Ιησοῦς», «Τὴν τιμιωτέραν», εἱρμὸς θ΄ ᾠδῆς καταβασιῶν, ἐξα­πο­στειλάριον «Συγκεκλεισμένων», πασαπνοάριον καὶ στιχηρὰ ἀναστάσιμα αἴνων γ΄ ἤχου («Δεῦτε πάντα τὰ ἔθνη», «Εἰς τὸ μνῆμα σὲ ἐπεζήτησε»), προσόμοιον ταξιαρχῶν «Τῶν οὐρανίων ταγμάτων».

Τὸ ἀργὸν εἱρμολογικὸν (ἢ «στιχηραρικὸν» καλούμενον) «Θεοτόκε παρ­θένε» βλέπε παρακάτω ἑνιαῖον.

(δημοσίευσις 19/10/2009)

 

267a, λειτουργία 8/11/1964, Χατζημᾶρκος, μέρος α΄. 267 a.mp3

[ξεκινᾷ λίγο μὲ τὸ δοξαστικὸν τῶν αἴνων «Ὅπου ἐπισκιάσῃ», ἀλλὰ διακόπτεται μετὰ τὶς πρῶτες φράσεις]· δοξολογία ἀργή, ἦχος α΄ τε­τρά­φω­νος, ᾿Ιακώβου πρω­το­ψάλτου (ἀπὸ τὸν στίχο «Πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡ­μῶν» καὶ ἑξῆς)· «Κύριε, ἐλέησον», ἦχος α΄· δύναμις Νηλέως Καμαράδου, β΄ ἤχου (προσαρμογὴ εἰς ἦχον α΄ παθητικόν)· ἀπόστολος 8ης νοεμβρίου, πρὸς ῾Ε­βραίους· «᾿Αδελφοί, εἰ ὁ δι᾿ ἀγγέλων λαληθείς»· χερουβικὸν εἰς ἦχον ἅ­για.

 

267b, λειτουργία 8/11/1964, Χατζημᾶρκος, μέρος β΄. 267 b.mp3

«Κύριε, ἐλέησον» εἰς ἦχον πρωτοδεύτερον· λειτουργικὰ εἰς ἦχον πρω­το­δεύτερον· «Ἄξιον ἐστὶν» ὁμόηχον, Φιλανθίδου· «Εἴδομεν τὸ φῶς»· «Κύριε, ἐλέησον» κ.λπ. «Εἴη τὸ ὄνομα»· «Τὸν εὐλογοῦντα»· κράτημα Χρυ­σά­φου· κοινωνικὸν «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον».

 (δημοσίευσις 28/10/2009)

 

    Χατζημᾶρκος, 8 νοεμβρίου 1964, συγκέντρωσις ἐκτὸς ναοῦ.  μετὰ τὴν λει­τουρ­γία, τὴν ἴδια ἡμέρα ἀργότερα, ἔγινε μία συγκέντρωσις σὲ κάποιο εὐ­ρύ­χωρο σπίτι ἢ σὲ κάποια αἴθουσα, ὅπου παρευρέθησαν οἱ φιλόμουσοι πα­νηγυριστές, γιὰ νὰ ἀκούσουν τὸν πρωτοψάλτη νὰ ψάλλῃ διάφορα μαθή­μα­τα.  δὲν χόρταιναν νὰ τὸν ἀκούουν!  αὐτὸς ἔψαλε κυρίως θεομητορικοὺς ὕ­­μνους τῶν εἰσοδίων, οἱ ὁποῖοι κατεγράφησαν σὲ πομπῖνες καὶ μετὰ σὲ φωνοταινία.  ἡ παροῦσα ψηφιοποίησις εἶναι δική μου.

271-2· Χατζημᾶρκος 8/11/1964, συγκέντρωσις Αἰτωλικοῦ, μέρος α΄. 271-2.mp3

[προσόμοια εἰσοδίων· «Σήμερον, πιστοί, χορεύσωμεν», «Σήμερον να­ὸς ὁ ἔμψυχος», «Χαίρει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ».  καταβασίαι «Χριστὸς γεννᾶται» (σύντομοι).  ἕτερον προσόμοιον τῶν εἰσοδίων «Λαμπαδηφόροι παρθένοι».  δοξαστικὸν «Τῶν ἁγίων πατέρων».]

 

c271-3· Χατζημᾶρκος 8/11/1964, συγκέντρωσις Αἰτωλικοῦ, μέρος β΄.271-3.mp3

[δοξολογία ἀργὴ Γεωργίου Βιολάκη ἦχος πλ. α΄ πεντάφωνος ἐναρ­μό­νι­ος.  κοινωνικὸν «Ποτήριον σωτηρίου» Πέτρου Πελοποννησίου, δια­σκευ­ὴ με­τὰ κρατήματος.  ἐπιφώνημα «Ἄλαλα τὰ χείλη» ἀργὸν μετὰ κρατή­μα­τος.]

(δημοσίευσις 29/10/2009)

 

---

 

Στὴν συνέχεια παρουσιάζεται ἡ ἴδια ἠχογράφησι χωρισμένη σὲ μικρό­τε­ρα ἀρχεῖα καὶ μὲ σχόλια σὲ κάποια σημεῖα.

 

πανηγυρικὸς ἑσπερινός

92-01, παρουσίασις. 92-01.mp3

92-02, στίχοι ἐκ τοῦ «Μακάριος ἀνήρ». 92-02.mp3

92-03 «Κύριε, ἐκέκραξα» γ΄ ἤχου, στιχηραρικόν. 92-03.mp3

92-04 «Τῷ σῷ σταυρῷ», ἑσπέριον ἀναστάσιμον γ΄ ἤχου, σύντομον. 92-04.mp3

92-05 «Οἱ ἀναξίως ἑστῶτες», ἑσπέριον ἀναστάσιμον γ΄ ἤχου, σύντομον. 92-05.mp3

92-06 προσόμοια τῶν ταξιαρχῶν «Τρισηλίου θεότητος», «῾Ο ποιῶν τοὺς ἀγγέλους σου», «Θρόνῳ παριστάμενος»  92-06.mp3

92-07 Δόξα, «Συγχάρητε ἡμῖν». 92-07.mp3

92-08 «Κύριε, ἐλέησον» — «Παράσχου, Κύριε». 92-08.mp3

92-09 ἰδιόμελον τῆς λιτῆς «Τῶν νοερῶν δυνάμεων» (ἦχος α΄). 92-09.mp3

092-10 «Κύριε, ἐλέησον» λιτῆς. 92-10.mp3

92-11 «Θεοτόκε παρθένε» τὸ ἀργὸν εἱρμολογικόν (τὸ «στιχηραρικόν»). 92-11.mp3

92-12 «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν». 92-12.mp3

92-13 «῾Η ζωοδόχος σου ἔγερσις» ἀπόστιχον ἀναστάσιμον γ΄ ἤχου. 92-13.mp3

92-14 «῞Ινα τὸ γένος ἡμῶν» ἀπόστιχον ἀναστάσιμον γ΄ ἤχου. 92-14.mp3

92-15 «῾Ο καρπὸς τῆς κοιλίας σου» - κράτημα (ἐκ τοῦ ἀργοῦ ὀκταήχου «Θεοτόκε παρθένε»). 92-15.mp3

92-16 θεοτοκίον «Τὸ ἀπ᾿ αἰῶνος ἀπόκρυφον». 92-16.mp3

92-17 «Τὸν εὐλογοῦντα». 92-17.mp3

(δημοσίευσις 18/12/2009)

---

πανηγυρικὸς ὄρθρος, 8 νοεμβρίου 1964.

 

92-18 50ὸς ψαλμός, «Ταῖς τῶν ἀποστόλων» - «᾿Αναστὰς ὁ ᾿Ιησοῦς». 92-18.mp3

92-19 «Κύριε, ἐλέησον». «Τὴν τιμιωτέραν». 92-19.mp3

92-20 εἱρμὸς θ΄ ᾠδῆς καταβασιῶν «῞Απας γηγενής... τὰ ἱερὰ εἰσόδια...» (μέλος ἀργόν). 92-20.mp3

92-21 «῞Αγιος Κύριος» καὶ ἐξαποστειλάριον «Συγκεκλεισμένων, δέσ­πο­τα». 92-21.mp3

92-22 πασαπνοάριον γ΄ ἤχου, στιχηραρικόν. 92-22.mp3

92-23 «Δεῦτε πάντα τὰ ἔθνη», στιχηρὸν ἀναστάσιμον αἴνων γ΄ ἤχου (σύν­τομον). 92-23.mp3

92-24 «Εἰς τὸ μνῆμα σὲ ἐπεζήτησε», στιχηρὸν ἀναστάσιμον αἴνων γ΄ ἤχου (ἐνταῦθα λεγόμενον παρατύπως καὶ μὲ ὕφος ἐξωτερικόν). 92-24.mp3

92-25 προσόμοιον ταξιαρχῶν «Τῶν οὐρανίων ταγμάτων» (ἡμιτελές). 92-25.mp3

267-01 ἡ ἀρχὴ τοῦ δοξαστικοῦ τῶν αἴνων «Ὅπου ἐπισκιάσῃ» (οἱ πρῶ­τες φράσεις). 267-01.mp3

267-02 δοξολογία ἀργή, ἦχος α΄ τετράφωνος, ᾿Ιακώβου πρωτοψάλτου (ἀπὸ τὸν στίχο «Πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡμῶν» καὶ ἑξῆς). 267-02.mp3

(δημοσίευσις 18/12/2009)

 

---

λειτουργία, 8 νοεμβρίου 1964.

 

267-03 «Κύριε, ἐλέησον», ἦχος α΄· «Σῶσον ἡμᾶς» κ.λπ.. 267-03.mp3

267-04 δύναμις Νηλέως Καμαράδου, β΄ ἤχου. 267-04.mp3

267-05 ἀπόστολος 8ης νοεμβρίου, πρὸς ῾Εβραίους· «᾿Αδελφοί, εἰ ὁ δι᾿ ἀγγέλων λαληθείς».  στὴν συγκεκριμένη ἀποστολικὴ περικοπὴ ὑπάρχει ἡ φρά­σις «δι­ε­μαρ­τύ­ρα­το δέ πού τις λέγων·...».  εἶναι μία φράσις ποὺ ὄντως πα­ρέχει κά­ποιες δυσκολίες στὴν ἀπαγγελία.  ἐδῶ ὁ Μ. Χατζημᾶρκος προ­σ­πα­θῶν­τας νὰ ἀ­ποφύγῃ κάποια κακοηχία τὴν παρατονίζει ἐλαφρῶς, διότι τονίζει τὸ «τις», τὸ ὁποῖο ὅμως ἔτσι ἀπὸ ἀόριστη ἀντωνυμία (ἄρα ἄ­τονο) τρέ­­πε­ται σὲ ἐρω­τη­ματική («τίς;» ἄρα ἔντονο).  ἡ δυσκολία δημι­ουρ­γεῖ­ται ἀπὸ τὸ ὅτι ἡ φράσις «...δέ πού τις...» ἔχει δύο τόνους, ἡ λύσις τῆς δυσ­κο­λί­ας εἶναι, νομίζω, νὰ ἀναγνώσωμε καὶ τὶς τρεῖς λέξεις ὡς μία καὶ νὰ το­νί­σω­με μόνον τὴν πρώτη, δηλαδὴ «δέπουτις», διότι ὁ πρῶτος τόνος εἶναι κύ­ριος (ἀ­πο­τελούμενος ἀπὸ τὴν βαρεῖα τοῦ «δὲ» καὶ τὸν ἐγκλιτικὸ τόνο τοῦ «που» = κάπου), ἐνῷ ὁ δεύτερος τόνος εἶναι ἐγκλιτικός, ἄρα δευ­τε­ρεύων καὶ μὴ ἀκουόμενος, μὴ τονιζόμενος στὴν σημερινὴ προφορά.  267-05.mp3

267-06 χερουβικὸν εἰς ἦχον ἅγια. 267-06.mp3

267-07 «Κύριε, ἐλέησον» εἰς ἦχον πρωτοδεύτερον. 267-07.mp3

267-08 λειτουργικὰ εἰς ἦχον πρωτοδεύτερον. 267-08.mp3

267-09 «Ἄξιον ἐστὶν» ὁμόηχον, Φιλανθίδου. 267-09.mp3

267-10 «Εἴδομεν τὸ φῶς»· «Κύριε, ἐλέησον» κ.λπ. (τὸ «Κύριε, ἐλέ­η­σον» κ.λπ. προφανῶς εἶναι τῆς τελετῆς τῆς ἀρτο­κλασίας, ἡ ὁποία ἐτελέσθη πρὸ τοῦ «Εἴη τὸ ὄνομα»), «Εἴη τὸ ὄνομα». 267-10.mp3

267-11 «Τὸν εὐλογοῦντα». 267-11.mp3

267-12 κράτημα Χρυσάφου (προφανῶς τὸ ἔψαλε μετὰ τὸ «Δι᾿ εὐχῶν» κα­τὰ τὴν διανομὴ τοῦ ἀντιδώρου). 267-12.mp3

267-13 κοινωνικὸν «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον» (τὸ κοινωνικὸν φαίνεται καὶ ὡς ἠχογράφησις ὅτι εἶναι καταγραφὴ ἀπὸ ἀλλοῦ· ἄλλωστε ἐδῶ εἶναι πρόσ­θε­το μετὰ τοὺς ὕμνους τῆς ἀπολύσεως «Εἴδομεν τὸ φῶς» καὶ «Εἴη τὸ ὄνο­μα» καὶ μετὰ τὸ κράτημα.  προφανῶς στὴν συγκεκριμένη λειτουργία τὸ κοινωνικὸν ἐψάλη ὑπὸ τοῦ ἀριστεροῦ χοροῦ, εἰδάλως θὰ κατεγράφετο στὴν θέσι του.  καὶ τέλος τὸ κοινωνικὸν πιθανώτατα θὰ ἦτο ὄχι τὸ «Αἰνεῖτε», ἀλ­λὰ τὸ προβλεπόμενον ὑπὸ τοῦ τυπικοῦ, ἤ τοι «῾Ο ποιῶν τοὺς ἀγγέλους», ἀκόμη καὶ ἐν κυριακῇ). 267_13.mp3

(δημοσίευσις 30/12/2009)

 

---

συγκέντρωσις ἐκτὸς ναοῦ

271-2a προσόμοια εἰσοδίων· «Σήμερον, πιστοί, χορεύσωμεν». 271-2a.mp3

271-2b «Σήμερον ναὸς ὁ ἔμψυχος». 271-2b.mp3

271-2c «Χαίρει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ». 271-2c.mp3

271-2d καταβασίαι «Χριστὸς γεννᾶται» (σύντομοι).  στὸν εἱρμὸ τῆς 9ης ὡδῆς πολὺ μοῦ ἀρέσει ἡ φράσις «Μυστήριον ξέ­νον».  εἰδικὰ ἡ λέξις «ξέ­νον» ἀποδίδεται λαμπρὰ μέν, ἀλλὰ μὲ ἁπλότητα καὶ σεμνοπρέπεια· τὸ ἴδιο καὶ τὸ προΰμνιον «Μεγάλυνον, ψυχή μου, τὴν τι­μιωτέραν καὶ ἐνδο­ξο­τέραν...»· ἰδίως νὰ προσεχθῇ ἡ φράσις «καὶ ἐνδο­ξο­τέ­ραν», ποὺ εἶναι ἁ­πλου­στάτη, ἐν σχέσει μὲ ὅ,τι συνηθίζουν πολλοὶ σή­με­ρα.  γενικῶς ἂν αὐτὴ δὲν εἶναι αὐθεντικὴ ἐκκλησιαστικὴ ψαλτικὴ ἑρ­μηνεία, τότε δὲν ξέρω τί ἄλ­λο μπορεῖ νὰ εἶναι.  μόνη ἐξαίρεσις ἡ ἀπό­δο­σις τῆς λέ­ξεως «παράδοξον», ἡ ὁποία καὶ πάλι δὲν εἶναι ὑπερ­βο­λική.  ἀσφα­λῶς ἐν­τύ­πωσι προκαλεῖ τὸ γε­γονὸς ὅτι ὁ Μ. Χατζημᾶρκος στὸν συγ­κε­κρι­μένο ὕ­μνο ἐμμένει στὸν πρῶ­το ἦχο καὶ ἀποφεύγει τὶς πολλὲς ἐναλλαγὲς μὲ τὸ χρωματικὸ γένος.  ἂς λη­φθῇ δὲ ὑπόψιν ὅτι ἐδῶ ψάλλει «γιὰ τοὺς ἀπαι­τη­τικούς», «κατ᾿ αἴτησιν τῶν φίλων τοῦ Αἰτωλικοῦ καὶ τῆς Αἰγιαλείας καὶ τῶν Πατρηνῶν», ὅπως ὁ ἴδιος λέγει στὴν παροῦσα ἠχογράφησι. 271-2d.mp3

271-2e ἕτερον προσόμοιον τῶν εἰσοδίων «Λαμπαδηφόροι παρθένοι». 271-2e.mp3

271-2f δοξαστικὸν «Τῶν ἁγίων πατέρων». 271-2f.mp3

271-3a δοξολογία ἀργὴ Γεωργίου Βιολάκη, ἦχος πλ. α΄ πεντάφωνος ἐ­ναρ­μόνιος. c271-3a.mp3

271-3b κοινωνικὸν «Ποτήριον σωτηρίου» Πέτρου Πελοποννησίου, δια­σκευὴ μετὰ κρατήματος. στὴν ἀρχὴ αὐτῆς τῆς ἐγγραφῆς ὁ Μ. Χατζημᾶρκος λέγει τὰ ἑξῆς· «[Θὰ ψάλω] ἕνα ἀργὸ μάθημα δι᾿ ὅλους ἡμᾶς, διότι πιστεύω ἀπολύτως ὅτι ἅπαντες οἱ Αἰτωλικιῶτες εἶναι ἐπαΐοντες πλέον γύρω ἀπὸ τὴν βυζαντινὴ μουσική.  γιὰ τοὺς ἀπαιτητικούς!  καταλάβατε;  εἶναι ἕνα κοι­νωνικὸν τοῦ Πέ­τρου Πελοποννησίου, δηλαδὴ τοῦ ἀναμορφωτοῦ τῆς βυ­ζαντινῆς μου­σι­κῆς, ἀφιερωμένο κι αὐτὸ στὴν Παναγία.  “Ποτήριον σωτη­ρί­ου λήψομαι καὶ τὸ ὄνομα Κυρίου ἐπικαλέσομαι· ἀλληλούια”.  αὐτὲς εἶναι οἱ λέξεις· ἀλλὰ μὲ αὐτὲς τὶς λέξεις ἔχει φτιάξει ἕνα περίφημο μάθημα μὲ ἐκλεκτὰς με­λῳ­δίας».  τὸ κοινωνικὸν φυσικὰ τὸ ψάλλει «ἀπ᾿ ἔξω», χωρὶς νὰ ἔχῃ μπροστά του μουσικὸ κείμενο. γι᾿ αὐτὸ ὑπάρχουν καὶ κάποιες δια­φο­ρὲς μεταξὺ πρωτοτύπου καὶ παρούσης ἐκτελέσεως. 271-3b.mp3

271-3c ἐπιφώνημα «Ἄλαλα τὰ χείλη» ἀργὸν μετὰ κρατήματος. 271-3c.mp3

(δημοσίευσις 8/1/2010)