Θεόδωρος Βασιλικός (᾿Αθῆναι)
Bιογραφικὸν σημείωμα Θεοδώρου Βασιλικοῦ
πρωτοψάλτου καὶ χοράρχου
[Σημείωσις· τὸ κάτωθι βιογραφικὸν ἐλήφθη κατὰ τὸ κύριον μέρος ἀπὸ τὴν ἱστοσελίδα τοῦ πρωτοψάλτου καὶ διεσκευάσθη καταλλήλως]
῾Ο Θεόδωρος Βασιλικὸς ἔλαβε τὰ πρῶτα ἀκούσματα καὶ μαθήματα τῆς «βυζαντινῆς» μουσικῆς ἀπὸ τὸν πατέρα του Ἀλέξανδρον Βασιλικόν, ὁ ὁποῖος ἦτο βαθὺς γνώστης τῆς μουσικῆς. ἐπίσης ἐδιδάχθη συστηματικῶς τὴν μουσικὴν καὶ ἀπὸ τὸν Θεόδωρον Χατζηθεοδώρου, καθηγητὴν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὠιδείου Ἀθηνῶν, ἐνῷ ἔψαλεν ὡς δεξιὸς ψάλτης εἰς κεντρικοὺς ναοὺς τῶν Ἀθηνῶν ἀλλὰ καὶ τῆς ἐπαρχίας (Ἀγρίνιον, Ἡράκλειον, Χανιά, Τῆνος κ.λπ.).
Εἰς ἡλικίαν 15 ἐτῶν διωρίσθη δεύτερος ψάλτης εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος Τραχώνων Ἀθηνῶν, μετὰ δύο ἔτη εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου χρυσοστόμου Νικαίας, ἐνῷ 18 ἐτῶν διωρίσθη πρῶτος ψάλτης εἰς τὸν ναὸν τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης Πλάκας. ἔκτοτε διωρίσθη ὡς πρῶτος ψάλτης εἰς τοὺς ναοὺς Ὑψώσεως τιμίου σταυροῦ Αἰγάλεω, ἁγίου Νικολάου Πειραιῶς, εἰς τὸν καθεδρικὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου Κρήτης, εἰς τὸ ἱερὸν ἵδρυμα εὐαγγελιστρίας Τήνου, ἐνῷ ἀπὸ τὸ 1973 ἕως σήμερα εἶναι διωρισμένος εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἀποστόλου Θωμᾶ Ἀμπελοκήπων Ἀθηνῶν.
Πολλάκις μετεῖχεν ὡς χορῳδὸς εἰς τὴν χορῳδίαν τοῦ πανελληνίου συλλόγου ἱεροψαλτῶν «῾Ρωμανὸς ὁ μελῳδὸς καὶ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς» μὲ χοράρχην τὸν ἀείμνηστον Ἀντώνιον Μπελούσην, καθὼς ἐπίσης εἰς ὅλες τὲς συναυλίες ποὺ διηύθυνε κατὰ καιροὺς ὁ ἀείμνηστος πρωτοψάλτης τῆς μεγάλης ἐκκλησίας Θρασύβουλος Στανίτσας. ἐπίσης ἔχει μετάσχει ὡς ἑρμηνευτὴς εἰς τὸ ἔντεχνον μουσικὸν ἔργον τοῦ μουσικοσυνθέτου ᾿Ιωάννου Μαρκοπούλου "ΣΕΙΡΗΝΕΣ".
Κατὰ καιροὺς ἵδρυσε καὶ διηύθυνε τέσσαρες πεντηκονταμελεῖς χορῳδίες, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ μία εἶχε χορηγὸν τὸ ὑπουργεῖον οἰκονομικῶν καὶ ἡ ἄλλη τὴν «Ἰονικὴν» τράπεζαν. σήμερον διευθύνει ἰδίαν χορῳδίαν, φέρουσαν τὸ ὄνομά του «Συγκρότημα βυζαντινῆς μουσικῆς Θεόδωρος Βασιλικός». εἰς τὶς ἐν λόγῳ χορωδίες συμμετεῖχαν ἢ συμμετέχουν οἱ καλλιφωνότεροι ἱεροψάλται τῆς Ἀττικῆς, ποὺ σήμερον εἶναι δεξιοὶ ψάλται εἰς κεντρικοὺς ναοὺς ἢ εἶναι χοράρχαι εἰς ἰδικές των χορωδίες.
῾Ο Θεόδωρος Βασιλικὸς ἔχει δώσει δεκάδες συναυλίες εἰς πολλὲς πόλεις τῆς Ἑλλάδος εἴτε μὲ τὴν χορῳδίαν του εἴτε ὡς μονῳδὸς συνοδείᾳ ἰσοκρατῶν. ἔχει συνεργασθῆ μὲ πολλοὺς ῥαδιοφωνικοὺς καὶ τηλεοπτικοὺς σταθμοὺς τῆς χώρας διευθύνων ἢ ψάλλων εἰς ἐκπομπὲς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. τὰ διάφορα μέσα ἐνημερώσεως καὶ εἰδικοὶ ἔχουν ἐκφρασθῆ μὲ σχόλια εὐνοϊκώτατα διὰ τὸν ἴδιον τὸν χοράρχην, ἀλλὰ κυρίως διὰ τὴν ἀξίαν τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικῆς («βυζαντινῆς») μουσικῆς.
Ὁ Θεόδωρος Βασιλικὸς εἴτε μὲ τὴν χορῳδίαν του εἴτε ὡς μονῳδὸς ἔχει ἠχογραφήσει ἀπὸ τὸ 1969 ἕως σήμερον εἰς στούντιον (εἰς δίσκους βινιλίου, ψηφιακοὺς δίσκους, φωνοταινίες, ἀλλὰ καὶ ὀπτικογραφήσεις) τοὺς περισσοτέρους ὕμνους καὶ ἱερὲς ἀκολουθίες ποὺ ψάλλονται καθ᾽ ὅλον τὸ ἔτος εἰς τὴν λατρείαν τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας, ποὺ ὑπερβαίνουν τὸν ἀριθμὸν τῶν τριακοσίων (300) ἔργων. ὅλον συνολικῶς τὸ ἔργον του κυκλοφορεῖ ὄχι μόνον ἐν ῾Ελλάδι, ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς χώρους τοῦ ἐξωτερικοῦ ὅπου ζοῦν Ἕλληνες. μέρος αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ κυκλοφορεῖ διὰ λογαριασμὸν ἑλληνικῶν καὶ ξένων ἠχογραφικῶν ἐταιριῶν. εἰς τὸ ἐξωτερικὸν ἔχει ἠχογραφήσει διὰ λογαριασμὸν τῆς γαλλικῆς ἐταιρίας OCORA 23 ἔργα κλασσικῶν συνθετῶν τῆς «βυζαντινῆς» μουσικῆς τοῦ 14ου, 18ου καὶ 19ου αἰῶνος, ὅπως εἶναι οἱ Ἰωάννης Κουκουζέλης, Πέτρος Μπερεκέτης, Πέτρος λαμπαδάριος, Θεόδωρος Φωκαεύς, Ἰωάννης πρωτοψάλτης, καὶ ἄλλοι. ἔργα του ἀπὸ αὐτὴν τὴν σειρὰν κυκλοφοροῦν εἰς μεγάλα μουσεῖα ἀνὰ τὸν κόσμον ὅπως τὸ Λοῦβρον τῆς Γαλλίας, εἰς διαφόρους πανεπιστημιακοὺς χώρους Εὐρώπης καὶ Ἀμερικῆς, καὶ εἰς τὰ καταστήματα σοβαρῆς μουσικῆς. μὲ ὅλα αὐτὰ κατέστη ἀπὸ τοὺς πρώτους συγχρόνους ἱεροψάλτας ποὺ διέδωσε καὶ ἐπρόβαλε τὴ ἐκκλησιαστικὴν μουσικὴν καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος. προσεκλήθη τρεῖς φορὲς ἀπὸ τοὺς ἀρχιεπισκόπους Ἀμερικῆς κυρὸν Ἰάκωβον καὶ νῦν Αὐστραλίας Στυλιανὸν διὰ νὰ ψάλῃ εἰς κοινότητες τῶν ἀποδήμων ῾Ελλήνων. ἐπίσης προσεκλήθη καὶ συμμετεῖχε μὲ τὴν χορῳδίαν του εἰς δεκάδες συναυλίες ἀνὰ τὴν Εὐρώπην, τὴν Ἀμερικήν, τὴν Αὐστραλίαν, τὴν Ἀφρικήν. τῷ 1980 εἰς Παρισίους, προσκεκλημένος ἀπὸ τὴν γαλλικὴν ῥαδιοφωνία Radio France, διηύθυνε τὴν «Συμφωνίαν» μὲ ῥεπερτόριον τὴν νεκρώσιμον ἀκολουθίαν, τὴν ὁποίαν μετέδωκαν ἀπευθείας 12 συγχρόνως ῥαδιοφωνικοὶ σταθμοὶ τῆς Εὐρώπης μὲ ἀρκετὰ ἐκατομμύρια ἀκροατῶν, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ἡ ἑλληνικὴ ῥαδιοφωνία «πρῶτον πρόγραμμα». τῷ 1989 ἡ χορωδία του ἔδωκε μεγάλην συναυλίαν μὲ εἰδικῶς ἐπιλεγμένους ὕμνους εἰς ῾Ρώμην ἐνώπιον 60.000 καθημένων θεατῶν.
Ἔχει μελοποιήσει λειτουργικὰ καὶ ἄλλους ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους εἰς διαφόρους ἤχους. ἀκόμη ἔχει συνθέσει εἰς «βυζαντινὴν» μουσικὴν τὴν μουσικὴν ἐπένδυσιν τῆς τραγῳδίας τοῦ Αἰσχύλου Προμηθεὺς Δεσμώτης εἰς σκηνοθεσίαν καὶ διδασκαλίαν τῆς Σταυρούλας Καλατζαντωνάκη Ζουλλιέν, ἡ ὁποία ἐδόθη εἰς τὸ πανεπιστήμιον Ἀθηνῶν τῷ 1992.
Ἡ «γαλλικὴ ἀκαδημία τεχνῶν» τοῦ ἀπένειμε τὸ βραβεῖον Charles Cross διὰ τὸ φωνογραφικόν του ἔργον εἰς διπλοῦν λεύκωμα «αἱ δύο θεῖαι λειτουργίαι Ἰωάννου τοῦ χρυσοστόμου καὶ τοῦ μεγάλου Βασιλείου». ἔχει τιμηθῆ πολλάκις εἰς Ἑλλάδα καὶ Κύπρον, κυρίως ἀπὸ τὴν τοπικὴν αὐτοδιοίκησιν ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πολιτιστικοὺς φορεῖς διὰ τὸ συνολικόν του ἔργον εἰς τὴν καθ᾿ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικὴν μουσικήν.
Δύο ἀπὸ τὶς πρῶτες (ἂν ὄχι οἱ πρῶτες) φωνοταινίες (= κασέττες) βυζαντινῆς μουσικῆς ποὺ ἀπέκτησα ἦσαν τοῦ πρωτοψάλτου Θεοδώρου Βασιλικοῦ. τὶς ἀγόρασα κάπου τὸ 1983 καὶ ἀπὸ αὐτὲς ὠφελήθηκα πολὺ ὡς ἑξῆς.
Οἱ γονεῖς μου δὲν ἤθελαν νὰ μάθω βυζαντινὴ μουσική, παρ᾿ ὅλον ποὺ δὲν θὰ ὑπῆρχε καμμία οἰκονομικὴ ἐπιβάρυνσις γι᾿ αὐτούς· φοβοῦνταν μήπως ἀργότερα γινόμουν παπᾶς, καὶ ἀντιδροῦσαν ἔντονα. ἔτσι δὲν μὲ ἄφηναν νὰ παρακολουθήσω μαθήματα βυζαντινῆς μουσικῆς. γιὰ μαθήματα εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς οὔτε λόγος βέβαια, διότι δὲν ὑπῆρχε ἡ οἰκονομικὴ δυνατότης· εἶχα ξεκινήσει κάποτε μαθήματα κιθάρας σὲ ᾠδεῖο, ἀλλὰ σύντομα διέκοψα.
῞Οταν ἀγόρασα τὶς δύο φωνοταινίες τοῦ Θ. Βασιλικοῦ, τὶς ἄκουσε καὶ ὁ πατέρας μου. τοῦ ἄρεσαν πολύ. ἦταν τότε καὶ ἡ ἐποχὴ ποὺ κάποιοι ὀνομαστοὶ λαϊκοὶ τραγουδιστὲς σὲ ἐμφανίσεις καὶ συνεντεύξεις τους στὴν τηλεόρασι ἔλεγαν ὅτι ξεκίνησαν ἀπὸ τὴν βυζαντινὴ μουσική, μιλοῦσαν γιὰ τὴν σχέσι βυζαντινῆς μουσικῆς καὶ λαϊκοῦ τραγουδιοῦ, ἀκόμη καὶ ἔψελναν (ἢ τραγουδοῦσαν) καὶ κανέναν ὕμνο. ὁ πατέρας μου, ἄνθρωπος τῆς φτωχολογιᾶς καὶ τῆς ἐργατιᾶς, ἀνέκαθεν ἄκουγε πολὺ λαϊκὸ τραγοῦδι. τοῦ ἄρεσαν λοιπὸν οἱ φωνοταινίες τοῦ Θ. Βασιλικοῦ, συνέπεσαν καὶ οἱ ἐντυπωσιακὲς δηλώσεις τῶν λαϊκῶν τραγουδιστῶν γιὰ τὴν ὠφέλεια καὶ χρησιμότητα τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς, καὶ μοῦ ἐπέτρεψε νὰ παρακολουθήσω τὰ μαθήματα ποὺ γίνονταν στὴν ἐνορία μου. ἔτσι ξεκίνησα μία πορεία, γιὰ νὰ καταλήξω στὴν σημερινὴ ἐνασχόλησί μου –τὸ κατὰ δύναμιν πάντοτε– καὶ μὲ τὴν βυζαντινὴ μουσική.
Αὐτὲς οἱ δύο φωνοταινίες τοῦ πρωτοψάλτου Θεοδώρου Βασιλικοῦ ἦσαν γιὰ καιρὸ οἱ μοναδικὲς ποὺ εἶχα. ἀργότερα, ἀπὸ τὸ 1987 περίπου, ἄρχισα νὰ δημιουργῶ τὸ σημερινὸ ἀρχεῖό μου κυρίως μὲ ἐγγραφὲς ψαλτῶν καὶ ἀντιγραφὲς παλαιοτέρων ἠχογραφήσεων ἀπὸ ἄλλους συλλέκτες.
Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν.
Δ. Α., 9 ἀπριλίου 2009
᾿Αρχεῖον ἠχογραφήσεων καὶ ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων Δ.Α.
῞Υμνοι διάφοροι
Ψάλλει ὁ Θεόδωρος Βασιλικός. ἠχογραφήσεις ἀπὸ διάφορες ἐκπομπὲς τοῦ 1989, Πάτραι. παρ᾿ ὅτι ἔχουν περάσει 20 χρόνια ἀπὸ τότε ποὺ ἔγιναν αὐτὲς οἱ ἠχογραφήσεις, διετηρήθησαν σὲ ἄριστη κατάστασι, σὰν νὰ ἦσαν χτεσινές. δυστυχῶς δὲν συνέβη τὸ ἴδιο σὲ ὅλα τὰ περιεχόμενα τοῦ ἀρχείου μου.
3_03 «Πάντων προστατεύεις», ἀργόν.
3_06 «Αἰνεῖτε αὐτόν», ἀργόν.
4-09, τὸ ἴδιο ἀπὸ ἄλλη ἠχογράφησι.
3_12 «Τῶν ἁγίων πατέρων ὁ χορός», ἦχος πλ. δ΄, δοξαστικόν.
᾿Απὸ κάποιους μικροθορύβους ποὺ ἀκούονται στὶς ἐγγραφές, μπορεῖ νὰ συμπεράνῃ κανεὶς ὅτι στὸν ῥαδιοφωνικὸ σταθμὸ τῆς μητροπόλεως Πατρῶν (καὶ σὲ ἄλλους προφανῶς) ἀναμετέδιδαν συχνὰ τοὺς ὕμνους ἀπὸ δίσκους καὶ ὄχι ἀπὸ φωνοταινίες. ἡ ποιότης τῶν ῥαδιοφωνικῶν ἐκπομπῶν ἦταν πολὺ καλή, διότι τὸ σῆμα τοῦ σταθμοῦ μετεδίδετο στὰ FM καὶ στερεοφωνικά, σὲ ἀντίθεσι μὲ σχετικὴ ἐκπομπὴ τοῦ ῥαδιοφωνικοῦ σταθμοῦ Μεσολογγίου (δίκτυο Ε.ΡΑ.), ποὺ μετέδιδετο στὰ ΑΜ καὶ μονοφωνικά. γενικῶς τὸ ἴδιο κομμάτι μεταδιδόμενο ἀπὸ διαφόρους σταθμοὺς ἢ σὲ διαφορετικὲς ἐκπομπὲς τοῦ ἴδιου σταθμοῦ συχνὰ ἀκουγόταν ἀπὸ λίγο ἕως πολὺ διαφορετικό· σὲ κάποιες περιπτώσεις παραθέτω τὸν ἴδιο ὕμνο ἀπὸ διάφορες μεταδόσεις γιὰ σύγκρισι καὶ γιὰ λόγους ἀρχείου.
290-14 Θ. Βασιλικός, εἱρμὸς «Νοτίου θηρός», ἀπὸ ἐκπομπὴ τοῦ 1991.
(δημοσίευσις 12/10/2009)
Θεόδωρος Βασιλικός, ἀπὸ ῥαδιοφωνικὲς μεταδόσεις περὶ τὸ 1998 (ψηφιοποίησις Δ.Α., 2009)
385-2 δοξολογία ἀργή, Γεωργίου Σαρανταεκκλησιώτου, ἦχος β΄.
385-3 δοξολογία ἀργή, Γεωργίου Βιολάκη, ἦχος πλ. α΄ πεντάφωνος ἐναρμόνιος.
385-4 δοξολογία ἀργή, Γεωργίου Βιολάκη, ἦχος πλ. β΄.
(δημοσίευσις 17/1/2012)