Οἱ δυσκολίες τοῦ τυπικοῦ

[Dionysios]

᾿Απόσπασμα ἀπὸ δημόσια ἀνακοίνωσι ποὺ ἔγινε τὸν νοέμβριο τοῦ 2008.

Θέλω νὰ πῶ ἐδῶ ὅτι ἀκόμη καὶ σήμερα τὸ νὰ συντάξῃ κανεὶς ἕνα τυπικὸ εἶναι κάτι τὸ πολὺ δύσκολο· πολύπλοκη, ἀπαιτητικὴ καὶ ὑπεύθυνη ἐργασία, μὲ ἄπειρες λεπτομέρειες καὶ ὑποπεριπτώσεις. κατὰ σύμπτωσι μόλις πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν ἐξεδόθη μία νέα ἐργασία τυπικοῦ· ὄχι πλῆρες τυπικό, ἀλλὰ μία μελέτη γιὰ ἕνα κομμάτι τοῦ τυπικοῦ, μὲ πλῆθος βοηθήματα, βιβλία καὶ παραπομπές· λοιπὸν αὐτὸ τὸ νέο βιβλίο ἔχει πάνω ἀπὸ 2000 λάθη στὴν ὀρθογραφία, στὸ συντακτικὸ καὶ στὶς διατάξεις τοῦ τυπικοῦ.

copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

᾿Απὸ λίγο παλαιότερα κείμενά μου σχετικῶς μὲ τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων ἀπὸ τοῦ ἔτους 2007 καὶ ἑξῆς. ἐγράφησαν στὶς 15-05-08.

... ἀκούω προσεκτικὰ καὶ μὲ σεβασμὸ κάθε καλόπιστη κριτική... . ὅμως θὰ μοῦ ἐπιτρέψῃς νὰ σχολιάσω ὅτι διαπιστώνω κάποια σύγχυσι... . ἄλλο ἡ κίνησις τῆς ὅποιας «λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως» ἢ ὅπως ἀλλιῶς ὀνομάζεται ἀπὸ τοὺς ὀπαδούς της, ἄλλο ἡ κίνησις τῆς «μὴ λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως» ἢ ὅπως ἀλλιῶς ὀνομάζεται ἀπὸ τοὺς ὀπαδούς της (ἐγὼ προσωπικῶς δὲν εἶμαι οὔτε ὀπαδὸς οὔτε ἐχθρὸς καμμιᾶς τέτοιας κινήσεως), καὶ ἄλλο ἡ σύνταξις τοῦ Τυπικοῦ τῶν Διπτύχων. ὅταν ἡ ἱερὰ σύνοδος μοῦ ἀνέθεσε τὴν σύνταξι τοῦ Τυπικοῦ, δὲν μοῦ δόθηκε καμμία διαταγὴ γιὰ ἀπεμπόλησι τῆς παραδόσεως οὔτε μοῦ ἔγινε καμμία ὑπόδειξι πρὸς κάποιους δῆθεν νεωτερισμοὺς τῆς «λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως». τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων ἀνέκαθεν ἔχει ὡς βάσι του τὸ τυπικὸν τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας (τυπικὸν Βιολάκη) καὶ τὴν ὑπόλοιπη λειτουργικὴ παράδοσι, ὅπως αὐτὴ εἶναι ἀποκρυσταλλωμένη ἀπὸ αἰῶνες στὰ ἐν χρήσει λειτουργικὰ κείμενα καὶ ὅπως διερευνᾶται στὸν σχετικὸ κλάδο τῆς θεολογικῆς ἐπιστήμης. δὲν μὲ ἐνδιαφέρει ἂν συμφωνεῖ ἢ διαφωνεῖ κάποιος μὲ τὴν «χριστοδούλεια λειτουργικὴ ἀναγέννησι», ὅπως τὴν ὀνομάζεις, μὲ τὶς ἐγκυκλίους, μὲ τὶς ἐντολές, μὲ τὶς ἐφαρμογές κ.λπ.. μὲ ἐνδιαφέρει ὅμως νὰ μὴ γίνεται σύγχυσι διαφορετικῶν πραγμάτων. ὁ κάθε ἕνας μπορεῖ νὰ ἐκφέρῃ τὴν ὅποια ἄποψί του γιὰ τὴν ὅποια «λειτουργικὴ ἀναγέννησι» κάπου ἀλλοῦ. μὲ ἐνδιαφέρει ἐδῶ νὰ μὴν ἀπευθύνεται σὲ μένα γιὰ πράγματα μὲ τὰ ὁποῖα δὲν σχετίζομαι. ...

Ἂς μοῦ ἐπιτραπῇ νὰ συμπληρώσω ἐδῶ τὰ ἑξῆς. Εἰς ὅσα σημεῖα τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων δίδει ὡρισμένες ἐναλλακτικὲς λύσεις κάποιοι ζητοῦν νὰ γίνῃ πιὸ ἀπόλυτον· εἰς ὅσα σημεῖα τὸ τυπικὸν αὐτὸ εἶναι ἀπόλυτον οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι ζητοῦν νὰ μὴν εἶναι τόσον ἀπόλυτον· εἰς ὅσα σημεῖα τὸ αὐτὸ τυπικὸν ξεκαθαρίζει καὶ διορθώνει κάποια λάθη οἱ ἴδιοι ζητοῦν νὰ μὴν ἀναφέρῃ τὰς διορθώσεις· εἰς ὅσα σημεῖα τὸ συγκεκριμένον τυπικὸν δίδει ἐξηγήσεις καὶ πληροφορίες (δηλαδὴ προσφέρει γνῶσιν) οἱ ἴδιοι ζητοῦν τὴν ἀφαίρεσιν τῶν στοιχείων αὐτῶν, καὶ ὅσα σημεῖα ἀδυνατοῦν νὰ κατανοήσουν ζητοῦν νὰ τὰ καταργήσουν! τὰ σχόλια δικά σας...

copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

῞Ενα ἀκόμη κείμενό μου, τῆς 03-06-08.

Δὲν νομίζω ὅτι τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων ὑπολείπεται σὲ βραχυλογία. συμφωνῶ καὶ ἐγὼ ὅτι τὸ τυπικὸν ἐκ φύσεως ὁμοιάζει μὲ τὰ μαθηματικὰ ἀλλὰ καὶ μὲ ἐγχειρίδιον γραμματικῆς ἢ συντακτικοῦ. οἱ τυπικὲς διατάξεις πρέπει νὰ ἔχουν τὴν λιτότητα τῶν μαθηματικῶν ἢ γραμματικῶν κανόνων. γιὰ νὰ συνεχίσω ὅμως τὸν παραλληλισμό, νομίζω ὅτι τὸ πρόβλημα γιὰ τοὺς σημερινοὺς χρήστας τοῦ τυπικοῦ ἔγκειται εἰς τὸ ὅτι καλοῦνται νὰ ἐφαρμόσουν (ὄχι νὰ ἐπιλύσουν) κανόνες καὶ θεωρήματα ἀλγέβρας καὶ γεωμετρίας, ὅταν συχνάκις δὲν γνωρίζουν οὔτε τὶς 4 βασικὲς πράξεις τῆς ἀριθμητικῆς! ἐκεῖ λοιπὸν τί γίνεται; καὶ ποιός ἔχει τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν βελτίωσι τῆς καταστάσεως;

[Dionysios]

08-06-08 (1)
Γνωρίζω ὅτι τὰ ὅσα λέγω ἀκούγονται συχνὰ παράξενα καὶ πρωτάκουστα, ὅτι ἐνδεχομένως «σκανδαλίζουν» κάποιους, ὅτι εἶναι «γροθιὰ στὸ στομάχι» γιὰ πολλὰ θέματα ποὺ τὰ θεωροῦμε κατεστημένα καὶ καθιερωμένα. λυποῦμαι γι᾿ αὐτό, δὲν ἔχω τέτοια πρόθεσι, οὔτε εἶχα σκοπὸ στὴν ζωή μου νὰ παίξω ἕναν τέτοιο ῥόλο· δὲν μπορῶ ὅμως συνειδησιακὰ καὶ νὰ σιωπήσω μπροστὰ στὴν λαθεμένη –κατὰ πῶς δείχνουν τὰ πράγματα– πορεία κάποιων θεμάτων καὶ καταστάσεων, ποὺ ἀφοροῦν τὴν πνευματικὴ ζωὴ τῆς ἐκκλησίας, εἴτε αὐτὴ ἐκφράζεται ὡς λειτουργικὴ τάξι εἴτε ὡς θεολογικὴ διδασκαλία εἴτε ἄλλως πως. γι᾿ αὐτὸ καταθέτω τὰ ὅποια στοιχεῖα διαθέτω καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν προκύπτοντα συμπεράσματα.

... δὲν θέλω κατὰ βάθος νὰ δεχθῶ ὅτι ἡ ἐκκλησία ἔχει χάσει τὴν δυνατότητα νὰ διορθώνῃ τὰ ὅποια κακῶς κείμενα εἰσχωροῦν στὸ σῶμά της καὶ στὴν ζωή της. ἴσως εἶμαι ἐκτὸς πραγματικότητος, τὰ βλέπω τὰ πράγματα πολὺ θεωρητικὰ καὶ ἐξιδανικευμένα. πάντως διατηρῶ στὸ ἀκέραιον τὶς θέσεις ποὺ ἐξ ἀρχῆς καὶ μέχρι τώρα ἔγραψα..., καὶ συνεχίζω νὰ θεωρῶ ... τὴν καινοφανῆ καὶ καινότροπο συνήθεια ὡς ἀδικαιολόγητον ἀστοχίαν, καὶ μάλιστα τὸ θεωρῶ αὐτὸ ὡς ἤπιον χαρακτηρισμόν.

08-06-08 (2)
...τὰ ὅσα ἔγραψα στὸ προηγούμενον μήνυμά μου, ἀπολογούμενος τρόπον τινὰ γιὰ τὶς ἀπόψεις καὶ θέσεις ποὺ ἐκφράζω καὶ ἐνδεχομένως «σκανδαλίζουν» κάποιους τὰ ἔγραψα ἐξ ἀφορμῆς κυρίως ἄλλων μηνυμάτων (δημοσίων καὶ προσωπικῶν) ... καὶ θὰ τὰ ἀναρτοῦσα σὲ ἄλλο θέμα, ἀλλὰ βρῆκα εὐκαιρίαν καὶ τὰ ἔγραψα ἐδῶ. ἀπευθύνονται ........ <σὲ ὅσους> δὲν μὲ γνωρίζουν καὶ δὲν ἔχουν πολυχρόνιον συνεργασίαν μαζί μου. προετοιμάζω καὶ τὸ ἔδαφος γιὰ ὅσα θὰ γράψω καὶ ἀργότερα· ὄχι ὅτι ἔχω κάτι τὸ συγκεκριμένον, ἀλλὰ εἰκάζω ὅτι θὰ μοῦ δοθοῦν καὶ ἄλλες εὐκαιρίες, γιὰ νὰ ἐκφράσω τέτοια «ἐκρηκτικὰ συμπεράσματα»...

copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Εἰς τὸ ἐρώτημα ἂν γράφω ἐγὼ «αὐτὸ τὸ βιβλίο ποὺ ὑπάρχει πάνω στὸ ἀναλόγιο καὶ λέγεται τυπικόν»!

17-05-08
Θὰ παραξενευτῇς μᾶλλον μ᾿ αὐτὸ ποὺ θὰ σοῦ πῶ, ἀλλὰ ἡ ἐρώτησί σου εἶναι ἀσαφής, καὶ δὲν μπορῶ νὰ ἀπαντήσω. καὶ ξέρεις γιατί; διότι ὑπάρχουν 5 ἢ 6 διαφορετικὲς ἐκδόσεις ποὺ χρησιμοποιοῦνται πάνω στὸ ἀναλόγιο, καὶ ὅλες τὶς λὲν «τυπικά», ἂν καὶ ἔχουν διάφορους τίτλους. ποῦ νὰ ξέρω ἐγὼ τί χρησιμοποιεῖτε στὸν ναὸ ποὺ ψάλλεις; διάβασε τὸν τίτλο τοῦ βιβλίου στὸ ἐξώφυλλο, διάβασε καὶ τὶς πρῶτες-πρῶτες ἐσωτερικὲς σελίδες, καὶ ἐκεῖ θὰ βρῇς ποιός εἶναι ὁ ἀκριβὴς τίτλος τοῦ «τυπικοῦ» ποὺ χρησιμοποιεῖτε στὸν ναὸ καὶ ποιός ἢ ποιοί τὸ ἔγραψαν. καὶ ὅταν βρῇς τὸν ἐκδότη καὶ τὸν συγγραφέα, νὰ παραπονεθῇς σ᾿ αὐτούς. ἢ νὰ πῇς στὸν ἱερέα νὰ ἀγοράζουν κάποιο καλλίτερο τυπικό.

᾿Εγὼ προσωπικῶς ἔχω ἀνάμιξιν μόνο στὸ τυπικὸν ποὺ δημοσιεύεται στὰ Δίπτυχα τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος τοῦ ἔτους 2008, τὰ ὁποῖα ἐξεδόθησαν ἀπὸ τὴν «᾿Αποστολικὴ διακονία».

[Dionysios]

Εἶναι πάρα πολλοὶ ἐκεῖνοι ποὺ προχείρως λέγουν ὅτι τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων ἔχει λάθη, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα εἴτε στὰ χέρια τους κρατοῦν κάποιο ἄλλο «τυπικὸ» εἴτε μεταφέρουν ὅσα ἔχουν ἀκούσει ἀπὸ ἄλλους, χωρὶς οἱ ἴδιοι νὰ ἔχουν ἐξετάσει τὸ πρᾶγμα (ῥαδιο-ἀρβύλα δηλαδή). ἴσως κάποια στιγμὴ νὰ ἐξετάσωμε αὐτὸ τὸ φαινόμενο.

.........................................................................
Νὰ ῥωτᾷς συνέχεια τὸν ψάλτη γιὰ τὸ ποιά εἶναι αὐτὰ τὰ λάθη, καὶ εὐχαρίστως νὰ τὰ συζητοῦμε, ἂν θές, ... σὲ παρακαλῶ ὅμως νὰ ῥωτᾷς ἀκόμη καὶ κάθε κυριακή. νὰ ζητήσῃς συγκεκριμένα παραδείγματα λαθῶν. διότι στὶς ἀόριστες κατηγορίες εἴμαστε ὅλοι πρῶτοι. οἱ ἀοριστολογίες ὅμως μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ παραπληροφόρησι ἢ συκοφαντίες. δὲν μᾶς ἐνδιαφέρει ἂν κάποιος προτιμᾷ ἢ θεωρῇ καλλίτερο τὸ α΄ ἢ β΄ τυπικό, οὔτε θὰ κάνουμε κριτικὴ στὶς προτιμήσεις ἑκάστου. ἀλλὰ μὲ ἐνδιαφέρει ἡ ἐπισήμανσις συγκεκριμένων λαθῶν ἢ προβλημάτων στὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων.

(19-05-08)

[Dionysios]

Δὲν φταῖνε ἀπαραιτήτως οἱ ὑψηλὲς θερμοκρασίες. τέτοιου τύπου λάθη γίνονται πολὺ συχνά, ἀκόμη καὶ μὲ χαμηλὲς θερμοκρασίες. εἶναι τὰ λεγόμενα «συνειρμικὰ» λάθη. ἐπειδὴ καὶ τὸ ἑωθινὸν δοξαστικὸν καὶ τὸ ἑωθινὸν εὐαγγέλιον λέγονται βραχυλογικῶς καὶ μόνον μὲ τὸ ἐπίθετον ἑωθινόν, ἔγινε τὸ μπέρδεμα. π.χ. λέει ὁ ψάλτης· «σήμερα ἔψαλα τὸ 11ον ἑωθινὸν τοῦ Τάδε μελοποιοῦ». λέει καὶ ὁ ἱερεύς· «τί λέει τὸ τυπικό; ποιό ἑωθινὸ πρέπει νὰ διαβάσω σήμερα;» (τὰ παραδείγματα εἶναι ὑποθετικὰ βέβαια).

(30/5/2008)

[Dionysios]

᾿Επιτρέψτε μου ἐδῶ νὰ ἐξομολογηθῶ (θέλω νὰ πιστεύω ὅτι εἶναι ἀπὸ ἐκεῖνες τὶς περιπτώσεις ποὺ ἡ δημοσία ἐξομολόγησις οὔτε σκανδαλίζει οὔτε ἀπαγορεύεται) ὅτι ἡ καλωσύνη σας, ἡ ταπείνωσίς σας καὶ ἡ ἐμπιστοσύνη σας μὲ φέρνει σὲ ἀμηχανία καὶ σὲ δύσκολη θέσι. δυστυχῶς δὲν ἔχω ἕτοιμες ἀπαντήσεις γιὰ τὶς εὔλογες καὶ ἐνδιαφέρουσες ἀπορίες καὶ ἀπόψεις ποὺ κατατίθενται ἐδῶ γιὰ τὰ θέματα τοῦ τυπικοῦ καὶ ὄχι μόνον. δυστυχῶς ἐπίσης δὲν ἔχω καὶ τὶς δυνατότητες ἢ τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ ἀσχοληθῶ μὲ τὴν διερεύνησι ὅλων αὐτῶν τῶν θεμάτων. μὲ παρηγορεῖ μόνον ἡ σκέψις ὅτι εὐτυχῶς εἶμαι καὶ ἐγὼ ἕνας ἁπλὸς συνοδοιπόρος μαζί σας στὸν δρόμο τῆς διερευνήσεως τῆς εὐρύτατης ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως. ἑπομένως δὲν ἔχω νὰ προσφέρω περισσότερα ἀπὸ σᾶς σ᾿ αὐτὰ τὰ θέματα, παρὰ μόνον τὴν κατάθεσι τῆς ὅποιας ἀδυναμίας μου ἢ τῆς ὅποιας πληροφορίας.

(16/6/2008)

[Dionysios]

...σὲ τέτοιες περιπτώσεις ἀρχαίων καὶ σημαντικῶν ἐξελίξεων, ἀκόμη καὶ ἂν εἶναι δυνατὴ ἐρευνητικῶς ἡ τρόπον τινὰ ἀποκατάστασίς των σὲ ἀρχαιοτέρα μορφή, δὲν εἶμαι ὑπὲρ τῆς ἀποκαταστάσεως, ἀλλὰ δέχομαι τὴν σημειωθεῖσαν ἐξέλιξιν ὡς σεβαστήν. καλὴ καὶ χρησιμωτάτη καὶ ἀναγκαιοτάτη ἡ ἔρευνα τοῦ τυπικοῦ, ἀλλὰ κάθε τὶ ποὺ φανερώνει ἡ ἔρευνα δὲν σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ ἐπανέρχεται εἰς χρῆσιν ἄνευ ἐξηκριβωμένου λόγου. πρέπει νὰ τεθῇ καὶ ἓν ὅριον εἰς τὴν τάσιν μιμήσεως τῆς ἀρχαιότητος.

...ἀπὸ τὴν ἄλλην ὅπου διασῴζεται τὸ Δόξα, Καὶ νῦν, καλὸν εἶναι νὰ ἀποκατασταθῇ καὶ ἡ ἔννοια τῆς στιχολογίας, ὅπως ἐπὶ παραδείγματι εἰς τὰ καθίσματα τοῦ ὄρθρου τῆς παρακλητικῆς, πρέπει νὰ προστεθοῦν οἱ στίχοι αὐτῶν κατὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ Τριῳδίου (διὰ τὶς κυριακὲς σύμφωνα μὲ τὸ συλλειτουργικὸν τῆς Σίμωνος Πέτρας). ἐδῶ πρόκειται δι᾿ ἀποκατάστασιν φθορᾶς καὶ θεραπείαν ἀσυνεπείας καὶ ὄχι διὰ ἀναθεώρησιν σημειωθείσης ἐξελίξεως. λεπτὴ ἡ διαφορὰ αὐτῶν τῶν δύο περιπτώσεων καὶ δύσκολος ἡ διάκρισίς των, ἀλλὰ μόνον μὲ τέτοιου εἴδους μικρὲς ἐπεμβάσεις ἀποκαταστάσεως θὰ μπορέσωμε νὰ καταλάβωμε καλλίτερον εἰς τί συνίστανται οἱ διάφορες ἐξελίξεις τῆς λατρείας.

(16/6/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Ποιό εἶναι τὸ πιὸ ἁπλὸ τυπικὸν ποὺ ὑποχρεοῦνται νὰ ξέρουν οἱ ἁπλοῖ ψάλται, οἱ μὴ ἐρευνηταί; ὑπάρχει κάτι τέτοιο ἢ δὲν ὑπάρχει; εἶναι κάτι τὸ ἀόριστον καὶ νεφελῶδες, κατὰ τὴν διάνοιαν τὴν γνῶσιν καὶ τὴν ἄγνοιαν ἑκάστου ψάλτου, σύμφωνα μὲ κάποιαν προφορικὴν παράδοσιν καὶ ἀκουστικὴν διδασκαλίαν (καὶ ἀλίμονον εἰς τοὺς ἐλαφρὰν βαρηκοΐαν ἔχοντας!), ἢ εἶναι κάτι τὸ συγκεκριμένον καὶ καταγεγραμμένον;

(20/6/2008)