Θέματα ἑλληνικῆς ὀρθογραφίας

[Dionysios]

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΗΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ

1. Γραμματικὴ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς. ὑπάρχουν διάφορες τέτοιες γραμματικές, ὅλες χρήσιμες καὶ βοηθητικές, ἀλλὰ πρωτίστως καὶ κυρίως ἡ τοῦ ᾿Αχιλλέως Τζαρτζάνου.

2. Γραμματικὴ τῆς νέας ἑλληνικῆς γλώσσης (τῆς ἁπλῆς καθαρευούσης), ᾿Αχιλλέως Τζαρτζάνου. δευτέρα ἔκδοσις ᾿Αθῆναι 1945 (πρώτη ἔκδοσις 1930). δὲν ξέρω ἂν ὑπάρχει ἐπανέκδοσις.

3. Γραµµατικὴ καὶ ὀρθογραφία τῆς νέας ἑλληνικῆς γλώσσης, Πέτρου Στ. Παπαδέα. 2α ἔκδοσις. ᾿Αθῆναι 1940.

4. Γραµµατικὴ τῆς καθαρευούσης, Γρηγ. Σ. Γοργολίτσα, Γεωρ. ᾿Α. Γεωργίου. ᾿Αθῆναι 1950.

5. Νεοελληνικὴ γραμματικὴ (τῆς δημοτικῆς), Μανόλη Τριανταφυλλίδη. ᾿Αθῆναι 1941· κυκλοφορεῖ σὲ ἀνατύπωσι (ἡ «μεγάλη» ποὺ εἶναι πληρέστερη, ὄχι ἡ «μικρή»· ἀλλὰ ἂν δὲν ὑπάρχῃ ἡ «μεγάλη», καὶ ἡ «μικρὴ» βοηθάει). κανόνες πολυτονικοῦ μόνον δημοτικῆς, ἀλλὰ ὅπου ἔρχονται σὲ ἀντίθεσι μὲ τοὺς κανόνες τῆς καθαρευούσης/ἀρχαίας (π.χ. «γλώσσα» ἀντὶ «γλῶσσα») πολλοὶ δὲν τοὺς ἀκολουθοῦν. γιὰ ὅλες τὶς μορφές (δημοτική, καθαρεύουσα, ἀρχαία): κανόνες ὑποτακτικῆς, κανόνες βαρείας, καὶ κανόνες στίξεως.

6. Νεοελληνικὴ γραμματική, ᾿Αγαπητοῦ Τσοπανάκη. Θεσσαλονίκη 1994. γιὰ συμπληρωματικοὺς κανόνες καὶ διευκρινίσεις ὑποτακτικῆς, βαρείας, καὶ στίξεως. ὄχι τόσο γιὰ θέματα τονισμοῦ (δημοτικῆς).

7. Λεξικὸν ὀρθογραφικὸν καὶ χρηστικὸν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, Γεωργίου Ζηκιδου. ἔκδοσις δευτέρα 1913 (πέμπτη ἔκδοσις ᾿Αθῆναι 1936). γιὰ καθαρεύουσα καὶ ἀρχαία, μὲ πολλοὺς κανόνες τῆς προσῳδίας τῶν διχρόνων, καὶ πλῆθος ἄλλων κανόνων γιὰ τὴν παραγωγὴ καὶ σύνθεσι λέξεων κ.λπ.. ἀπὸ τὰ καλλίτερα λεξικὰ τοῦ εἴδους.

8. Λεξικὸν τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης, ᾿Ιωάννου Σταματάκου. στὸ τέλος ἔχει ὅλους τοὺς κανόνες προσῳδίας τῶν διχρόνων α ι υ.

9. Λεξικὸν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, Δ. Δημητράκου. ἀρχαίας, καθαρευούσης καὶ δημοτικῆς. ὑπάρχει καὶ σὲ 12 τόμους (πλήρης ἔκδοσις) καὶ ἐπίτομον. γενικῶς τὰ λεξικὰ πρὸ τοῦ 1970 ἔχουν συχνὰ καὶ παραρτήματα μὲ διάφορους κανόνες τονισμοῦ, ποὺ βοηθοῦν.

10. ᾿Αναλυτικὸν ὀρθογραφικὸν λεξικὸν τῆς νεοελληνικῆς γλώσσης (καθαρευούσης καὶ δημοτικῆς), Θεολ. Βοσταντζόγλου, ᾿Αθῆναι 1967.

11. Μέγα λεξικὸν γραμματικῆς (ἀρχαία, νέα [= καθαρεύουσα], δημοτική), Νικολάου Σηφάκη. τρίτομον. πολὺ καλό, μὲ πλῆθος παραδειγμάτων καὶ πολλοὺς λεπτομερεῖς κανόνες, ἀλλὰ ἔχει κάποιες ἀτέλειες σὲ λίγα σημεῖα, ποὺ θέλουν προσοχή.

12. ᾿Οδηγὸς ὀρθογραφίας πρακτικός, Παναγιώτου Χατζῆ. τετάρτη ἔκδοσις ᾿Αθῆναι 1950, πέμπτη ἔκδοσις ᾿Αθῆναι 1961. κυρίως τῆς καθαρευούσης, ἀλλὰ ἐν γένει καὶ γιὰ τὴν ἀρχαία. ἐκείνην τὴν ἐποχὴ ἐκδίδονταν διάφοροι τέτοιοι ὁδηγοί.

13. ῾Οδηγὸς τῆς ὀρθῆς γραφῆς, Κοσµᾶ Κ. Μιχαηλίδου. ᾿Αθῆναι 1930.

14. Σύστηµα ὀρθογραφίας, ἤτοι ἐφαρµογὴ τῶν κυριωτέρων κανόνων τῆς ὀρθογραφίας ἐπὶ φράσεων τῆς ἀρχαίας καὶ καθοµιλουµένης γλώσσης, ᾿Ιωάν. Ζ. Καρακατσάνη. 22α ἔκδοσις, ᾿Αθῆναι 1932.

15. Πρακτικὸν σύστηµα ὀρθογραφίας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης (καθαρευούσης καὶ δηµοτικῆς), Ξενοφ. Στεφ. ∆άντη. 4η ἔκδοσις. ᾿Αθῆναι 1949.

16. Πρακτικὸς ὁδηγὸς ὀρθογραφίας στίξεως καὶ συντάξεως, ᾿Αλέκου Παπαγεωργίου – Νικολάου ᾿Ασωνίτη. ᾿Αθῆναι 1954.

Τὰ παρακάτω βιβλία δὲν πραγματεύονται εἰδικῶς τὸ θέμα τῆς πολυτονικῆς ὀρθογραφίας, ἀλλὰ μπορεῖ νὰ φανοῦν χρήσιμα, εἴτε διότι ἐξετάζουν τὴν γένεσι καὶ ἐξέλιξι τῆς γραφῆς καὶ τοῦ ἀλφαβήτου, ἄρα καὶ τῆς ὀρθογραφίας, εἴτε διότι ἐξηγοῦν τὴν προέλευσι καὶ τὴν χρησιμότητα τοῦ πολυτονικοῦ, εἴτε διότι ἀναφέρονται σὲ διάφορα ὀρθογραφικὰ θέματα καὶ προσφέρουν ἐνδιαφέρουσες ἑρμηνεῖες γιὰ κάποιες δύσκολες περιπτώσεις.

17. Τὸ ἀλφάβητο, Κωνσταντίνου Σιαμάκη, Θεσσαλονίκη 1988. σελίδες 904.

18. Γραφικά, Κωνσταντίνου Σιαμάκη, Θεσσαλονίκη 1988. σελίδες 320.

19. ῾Ο βασικὸς κανόνας τῆς συνθέσεως τῶν ῥημάτων, Κωνσταντίνου Σιαμάκη, Θεσσαλονίκη 1993. σελίδες 112.

Οἱ γραμματικές, τὰ λεξικὰ καὶ οἱ ὀρθογραφικοὶ ὁδηγοὶ σὲ ὡρισμένες λεπτομέρειες δὲν συμφωνοῦν πάντοτε μεταξύ τους. παραδείγματος χάριν, ἐνῷ οἱ παλαιότερες γραμματικὲς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς διδάσκουν ὅτι τὸ κλῖμα περισπᾶται («κλῖμα»), νεώτερες γραμματικὲς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τὴν θέλουν μὲ ὀξεῖα («κλίμα»)· τὸ τελευταῖο ὀφείλεται μᾶλλον σὲ ἐπίδρασι ἀπὸ γραμματικὲς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμμένες ἀπὸ ἀλλοδαποὺς φιλολόγους τοῦ ἐξωτερικοῦ. σὲ τέτοιες περιπτώσεις ἀσφαλέστερο εἶναι νὰ ἀκολουθοῦμε τὴν γραμματικὴ τοῦ Τζαρτζάνου («κλῖμα») καὶ ἄλλων παλαιῶν.


copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

᾿Ελάχιστοι ἄνθρωποι ὑπάρχουν σήμερα ποὺ ἀκολουθοῦν ἕναν παλαιὸ ὀρθογραφικὸ κανόνα τῆς ἑλληνικῆς· μετὰ τὴν κάτω στιγμὴ (τελεία) ἡ πρότασι ποὺ ἀκολουθεῖ νὰ ἀρχίζῃ μὲ πεζὸ γράμμα. ὅπως ἀσφαλῶς θὰ ξέρουν κάποιοι ἀναγνῶστες, ἔτσι ἐκδίδονται τὰ ἀρχαῖα (τοὐλάχιστον) ἑλληνικὰ κείμενα στὶς ἐγκυρότερες ἐκδόσεις διεθνῶς (Λειψίας καὶ ᾿Οξφόρδης), καθὼς καὶ τὰ κείμενα τῆς ῾Αγίας Γραφῆς στὶς καλλίτερες κριτικὲς ἐκδόσεις καὶ κυρίως τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου τὸ 1904.

[Dionysios]

Σχετικῶς μὲ τὴν γραφὴ πολυτονικῶν κειμένων στὸν ὑπολογιστὴ ἐλάβαμε τὸ παρακάτω γράμμα καὶ τὸ δίνουμε πρὸς ἐνημέρωσι τῶν μελῶν καὶ τῶν ἀναγνωστῶν.

From: Αμαρυλλίς Δεληγιάννη <adeliyanni@yahoo.gr>
To: symbole@mail.com
Subject: ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΟ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟ KEYMANGREEK
Date: Thu, Feb 18, 2010 1:39 am

Ἀξιότιμε κύριε Ἀνατολικιώτη,
Παίρνω τὸ θάρρος νὰ σᾶς ἐνοχλήσω, διότι εἶδα στὸ Διαδίκτυο τὴν ἐξαιρετικὴ προσπάθεια τῆς (πολυτονικῆς) Συμβολῆς καὶ σκέφθηκα ὅτι ἴσως ἐνδιαφέρει ἐσᾶς καὶ τοὺς συνεργάτες σας νὰ ἐπωφεληθεῖτε ἀπὸ τὸ πολυτονικὸ πληκτρολόγιο keymangreek ποὺ μιὰ ὁμάδα πληροφορικῶν κατασκευάσαμε γιὰ νὰ καταστήσομε ὅσο τὸ δυνατὸν εὐκολότερη τὴν πληκτρολόγηση τῶν πολυτονικῶν στοὺς σημερινοὺς ὑπολογιστές Windows.
Ἂν θέλετε, δεῖτε σχετικὰ τὴν ἱστοσελίδα http://www.keymangreek.gr
Διευκρινίζω ὅτι τὸ keymangreek παρέχεται δωρεάν καὶ ἡ ὅλη προσπάθειά μας δὲν εἶναι ἐμπορική, ἀλλὰ ἐθελοντική.

Ἐπίσης ἴσως σᾶς ἐνδιαφέρει τὸ ὅτι ἔχομε μεταφράσει σὲ πολυτονικὰ ἑλληνικὰ τὴν πλατφόρμα δημιουργίας ἱστολογίων WordPress. Σχετικὰ δεῖτε ἐδῶ:
http://polytoniko.wordpress.com

Εὐχαριστῶ γιὰ τὴν προσοχή σας,
Α. Δεληγιάννη ἀπὸ τὴν ὁμάδα τοῦ keymangreek

[MTheodorakis]

http://www.polytoniko.org/kano.php?newlang=el&font=Palatino+Linotype&right=no

[MTheodorakis]

http://stefanu.wordpress.com/2007/11/20/%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CE%BA%CE%B1/

[Dionysios]

᾿Απὸ κάποιον λίγο παλαιότερο διαδικτυακὸ διάλογο ἀντιγράφω ἀποσπάσματα σχετικὰ μὲ τὴν ὀρθογραφία τοῦ ἐπιθέτου νηστήσιμος. τὰ κείμενα προέρχονται ἀπὸ σχόλια σὲ δημοσίευμα μὲ ἄλλο θέμα ἀπὸ συγκεκριμένο ἱστολόγιο, στὴν ἑξῆς διεύθυνσι· http://errata-culinaria.blogspot.com/20 ... assis.html

Anonymous said...
....Μπάι δι γουέι, που λένε και στο χωριό μου, το νηστήσιμος -η -ο, γράφεται και με ι (γιώτα) ή μόνο με η ???
Θα με υποχρεώνατε να μου λύσετε την απορία γιατί έχω κάποια "διαμάχη" με φιλαράκια για το θέμα...
μπλογκομάγειρος
16 April 2007 18:41

ErrataCulinaria said...
Νομίζω ότι το «νηστίσιμος» είναι το επικρατέστερο. Βέβαια υπάρχουν άλλοι, καταλληλότεροι από εμένα να το κρίνουν ή και να το λύσουν αυτό, διότι βλέπω ότι υπάρχει διαφωνία και σε άλλες ελληνικές λέξεις, πχ κτίριο-κτήριο, ορθοπαιδικός-ορθοπεδικός.
17 April 2007 08:28

sarant said...
...Το ΛΜπ δίνει νηστΗσιμος διότι θεωρεί ότι η λέξη παράγεται από νηστεύω+ήσιμος, ενώ το ΛεξΤριαντ δίνει νηστΙσιμος διότι το ανάγει σε ένα ελληνιστικό νήστιμος. Αφού υπάρχουν δύο πιθανές ετυμολογίες, ίσως η απλούστερη γραφή να δικαιολογείται. Στο γκουγκλ βρίσκω το νηστΙσιμα συχνότερο με απρόσμενα μεγάλη διαφορά. Ομολογώ ότι εγώ γράφω νηστΗσιμος (αλλά δεν το γράφω συχνά). ...
ν.σαραντάκος
17 April 2007 10:08

Dr Moshe said...
... Το λόγιο επίθ. νηστήσιμος, που σχολίασε και ο αγαπητός Νίκος Σαραντάκος, δεν έχει λόγο να γραφτεί με -ι-. Προέρχεται από το θέμα νηστ- (του ρήματος νηστεύω) και το παραγωγικό τέρμα -ήσιμος (πβ. κ. μετρ-ήσιμος, ασκ-ήσιμος, κατοικ-ήσιμος, αυξ-ήσιμος). Όσα γράφονται με -ι- έχουν τον περιορισμό ότι προέρχονται αποκλειστικά από ρήματα σε -ίζω (π.χ. αναγνωρ-ίσιμος, εμφαν-ίσιμος). Ελπίζω να απαντήθηκε το ερώτημα του αγαπητού φίλου...
17 April 2007 12:17

[Dr Moshe =Θεόδωρος Μωυσιάδης, Δρ Γλωσσολογίας]

Anonymous said...
... 2) Για το νηστήσιμο έχω να πω ότι επειδή το ρήμα είναι: νηστεύω και όχι νηστίζω, το σωστό είναι νηστεία (θα ήταν νηστία από το νηστίζω) και νηστήσιμος.
3) Τα λεξικά, Σταματάκου, Δημητράκου, Πρωίας, Μπαμπινιώτη, Ηλίου και όλα, το έχουν νηστήσιμο εκτός του ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΥ - ΦΥΤΡΑΚΗ , το οποίο το έχει νηστίσιμο (από λάθος) και δυστυχώς πέρασε και στο Θησαυρό του Word και το διορθώνει από σωστό σε λάθος.
4) Τώρα: Κτίριο και Κτήριο υπάρχουν και τα δύο με μία διαφορά: Ανάλογα με την πρόταση αλλάζει και το ι σε η και ανάποδα. "Σε αυτό το κτίριο στεγάζονται τα γραφεία μας.." …ενώ…" αυτό είναι "το κτήριο της εταιρίας μας" δηλαδή: κτίσμα (από τον κτίστη) και (κτήριο από τον κτήτορα (ιδιοκτήτη), αντίστοιχα. Το ίδιο που γίνεται δηλαδή με το : οι στύλοι (οι κολώνες του Ολυμπίου Διός) και λέμε οι στήλες (επιτύμβια στήλη - [πλάκα] ή μπαταρία).κ.λ.π., κ.λ.π.
5) Το ορθοπαιδικό που βλέπουμε συνήθως σε νοσοκομεία της επαρχίας δεν υπάρχει σαν λέξη πουθενά και σε κανένα λεξικό, καθότι στο ορθοπεδικό τμήμα του νοσοκομείου πάμε για να έχουμε ορθά πόδια και όχι ορθά παιδιά.
... μπλογκομάγειρος....
17 April 2007 12:29

᾿Επίσης νηστήσιμος ἔχουν τὸ «Λεξικὸν τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ἑλληνικῆς διαλέκτου» τοῦ Σκαρλάτου Βυζαντίου (ἔκδοσις 3η, 1874), τὸ Λεξικὸν τοῦ Γεωργίου Ζηκίδου (ἔκδοσις 5η, ᾿Αθῆναι 1936), τὸ ᾿Επίτομον Πάπυρος Λαρούς (᾿Αθῆναι 1972), τὸ «Μέγα λεξικὸν γραμματικῆς» τοῦ Νικολάου Σηφάκη, ὁ «Θησαυρὸς ὅλης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας» τῶν ἐκδόσεων Χρ. Γιοβάνη (1η ἔκδοσι, περὶ τὸ 1985), τὸ «᾿Ορθογραφικὸ λεξικὸ» τοῦ ᾿Αναστασίου Γεωργοπαπαδάκου (ἐκδόσεις Μαλλιάρης - Παιδεία, περὶ τὸ 1978), ἐνῷ νηστίσιμος ἔχει τὸ «Λεξικὸ τῆς Δημοτικῆς» τῆς ῾Εταιρείας ῾Ελληνικῶν ᾿Εκδόσεων (2η ἔκδοσι, περὶ τὸ 1980;).