γ΄. Πρὸς τοὺς μαθητάς του ἐπανάληψις τῆς αὐτῆς μαρτυρίας καὶ ἐπιδείξεως. οἱ τρεῖς πρῶτοι μαθηταὶ τοῦ ᾿Ιησοῦ.
1,35-43. Τῇ ἐπαύριον πάλιν εἱστήκει ὁ ᾿Ιωάννης καὶ ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ δύο, καὶ ἐμβλέψας τῷ ᾿Ιησοῦ περιπατοῦντι λέγει· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ. καὶ ἤκουσαν αὐτοῦ οἱ δύο μαθηταὶ λαλοῦντος, καὶ ἠκολούθησαν τῷ ᾿Ιησοῦ. στραφεὶς δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ θεασάμενος αὐτοὺς ἀκολουθοῦντας λέγει αὐτοῖς· τί ζητεῖτε; οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ῥαββί· ὃ λέγεται ἑρμηνευόμενον διδάσκαλε· ποῦ μένεις; λέγει αὐτοῖς· ἔρχεσθε καὶ ἴδετε. ἦλθον οὖν καὶ εἶδον ποῦ μένει, καὶ παρ᾿ αὐτῷ ἔμειναν τὴν ἡμέραν ἐκείνην· ὥρα ἦν ὡς δεκάτη. ἦν ᾿Ανδρέας ὁ ἀδελφὸς Σίμωνος Πέτρου εἷς ἐκ τῶν δύο τῶν ἀκουσάντων παρὰ ᾿Ιωάννου καὶ ἀκολουθησάντων αὐτῷ. εὑρίσκει οὗτος πρῶτος τὸν ἀδελφὸν τὸν ἴδιον Σίμωνα καὶ λέγει αὐτῷ· εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν· ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον Χριστός· καὶ ἤγαγεν αὐτὸν πρὸς τὸν ᾿Ιησοῦν. ἐμβλέψας αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπε· σὺ εἶ Σίμων ὁ υἱὸς ᾿Ιωνᾶ, σὺ κληθήσῃ Κηφᾶς, ὃ ἑρμηνεύεται Πέτρος.
Πρὸ τοῦ Χριστοῦ εἶχε μαθητὰς ὁ ᾿Ιωάννης. δύο ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἦσαν ὁ ᾿Ανδρέας καί, καθὼς ἀπεδείχθη ἐμμέσως, ὁ ᾿Ιωάννης ὁ συγγραφεὺς τοῦ παρόντος Εὐαγγελίου. προφανῶς καὶ ὁ ἀδελφὸς τοῦ ᾿Ανδρέου Σίμων ἦτο μαθητὴς τοῦ βαπτιστοῦ. δεδομένου ὅτι καὶ οἱ τρεῖς αὐτοὶ εἶχον ἁλιευτικὴν ἑταιρίαν καὶ εἰργάζοντο εἰς τὴν Γαλιλαίαν, ἐνῷ ὁ ᾿Ιωάννης ἐκήρυττεν εἰς τὴν ᾿Ιουδαίαν, πρέπει νὰ ὑποθέσωμεν ὅτι οἱ μαθηταὶ τοῦ ᾿Ιωάννου δὲν εἶχον μαζί του τόσον στενὸν δεσμόν, ὅσον εἶχον οἱ δώδεκα μαθηταὶ τοῦ Κυρίου μὲ τὸν Κύριον. δὲν τὸν ἠκολούθουν πάντες παντοῦ καὶ πάντοτε. θὰ πρέπῃ νὰ ἦσαν ὅπως οἱ ἑβδομήκοντα μαθηταὶ τοῦ Κυρίου. Τῇ ἐπαύριον λοιπόν, προφανῶς τὴν ἑπομένην τῆς καταδείξεως τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς βαπτίσεώς του ὑπὸ τοῦ ᾿Ιωάννου, ὁ ᾿Ιωάννης ἵστατο κάπου παρὰ τὸν ᾿Ιορδάνην ἔχων πλησίον του τοὺς δύο ἐκ τῶν μαθητῶν του ποὺ προαναφέρθησαν. ἐκείνην τὴν στιγμὴν διέρχεται πλησίον των ὁ ᾿Ιησοῦς, γνωστὸς πλέον. μόλις τὸν βλέπει ὁ προφήτης ἀναφωνεῖ· ῎Ιδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ. ἀπὸ τὴν ἑπομένην φράσιν τοῦ εὐαγγελιστοῦ Καὶ ἤκουσαν αὐτοῦ οἱ δύο μαθηταὶ λαλοῦντος, φαίνεται καλῶς, ὅτι ὁ βαπτιστὴς τὸ ῎Ιδε ὁ ἀμνός... δὲν τὸ εἶπεν ἀπευθυνόμενος πρὸς τοὺς μαθητάς του, ἀλλὰ τὸ εἶπε καθ' ἑαυτὸν μονολογῶν· ἡ ἐμφάνισις τοῦ Χριστοῦ ἐνέπνεεν εἰς τὸν προφήτην δέος καὶ κατάπληξιν, ὥστε κατά τινα τρόπον κατάπληκτος καὶ θαμβωμένος νὰ τινάζεται καὶ νὰ φωνάζῃ αὐθορμήτως ῎Ιδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ. «Νά τος, πάλι». καὶ οἱ μαθηταί του ἤκουσαν τὸν μονόλογόν του, καὶ ἠκολούθησαν τὸν ᾿Ιησοῦν. ὁ μὲν βαπτιστὴς δὲν ἀπευθύνετο πρὸς αὐτούς, αὐτοὶ ὅμως ἀντελήφθησαν ὅτι ἡ φωνή του ἦτο θεία κλῆσις ἀπευθυνομένη πρὸς αὐτούς. καὶ ἠκολούθησαν τὸν Χριστόν, ἐγκαταλείψαντες ἕνα τόσον θαυμάσιον προφήτην καὶ διδάσκαλον, ὁποῖος δὲν ἐγεννήθη ἄλλος ἀπὸ κτίσεως κόσμου.
῾Ο ᾿Ιησοῦς κατὰ τὰ φαινόμενα διήρχετο ἐκεῖθεν δῆθεν τυχαίως, ὅπως ἐβάδιζε καὶ πρὸς ᾿Εμμαούς, ἀλλ' εἶναι πλέον φανερόν, ὅτι διῆλθεν ὡς ἥλιος, διὰ νὰ ἑλκύσῃ καὶ ἀποσπάσῃ τοὺς δορυφόρους τοῦ ᾿Ιωάννου, τοὺς μαθητάς του. οἱ δύο μαθηταὶ ἑλκυσθέντες ὑπὸ τοῦ ἰσχυροτέρου τὸν ἠκολούθουν σιωπηλοί. καὶ ἔμεινεν ὁ ᾿Ιωάννης βαπτιστής, ὁ ὕψιστος αὐτὸς ἀνὴρ τῆς ἱστορίας, μόνος, ἔκθαμβος ἐν ὄψει τοῦ διερχομένου ᾿Ιησοῦ, τὸν ὁποῖον μόνος αὐτὸς τότε ὡς προφήτης ἀντελαμβάνετο καλλίτερον παντὸς ἄλλου πόσον ἀνώτερός του ἦτο. στραφεὶς δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ ἰδὼν τοὺς μαθητὰς ποὺ ἠκολούθουν, τοὺς ἐρωτᾷ προσποιούμενος ἄγνοιαν· Τί ζητεῖτε; καὶ αὐτοὶ ἀντὶ ἀπαντήσεως τὸν ἐρωτοῦν ῾Ραββί, ποῦ μένεις; εἰς τὴν ἐρώτησιν ὑπάρχει ἡ ἀπάντησις. «᾿Εσένα ζητοῦμεν, καὶ θέλομεν νὰ μάθωμεν ποῦ μένεις». τοὺς λέγει· ῎Ερχεσθε καὶ ἴδετε. ἂν δὲν εἶχε σκοπὸν νὰ τοὺς ὑποτάξῃ, θὰ ἔλεγε· «Μένω εἰς τὸ δεῖνα μέρος». ἀλλ' ἐπειδὴ ἔχει αὐτὸν τὸν σκοπόν, καὶ ἐπειδὴ γνωρίζει ὅτι καὶ ἐκείνων ἡ ἐρώτησις ἐγκρύπτει κάτι περισσότερον ἀπὸ μίαν ἁπλῆν περιέργειαν, διὰ τοῦτο ἀπαντᾷ κατ' αὐτὸν τὸν προσκλητήριον τρόπον. καὶ ἐπῆγαν μαζί του, ἱστορεῖ ὁ αὐτόπτης εὐαγγελιστής, καὶ εἶδον ποῦ μένει καὶ ἔμειναν μαζί του ὅλην τὴν ὑπόλοιπον ἡμέραν. δύο λεπτομερεῖς σημειώσεις τοῦ εὐαγγελιστοῦ δηλοῦν ὅτι τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὸν συγκινεῖ ἰδιαιτέρως. ἡ μία εἶναι ὅτι ὥρα ἦν ὡς δεκάτη[i]. ἦτο ἡ ὥρα δέκα. δηλαδὴ τετάρτη ἀπογευματινή. κατὰ τὸ ἀρχαῖον ὡρολόγιον τὸ ἡμερονύκτιον διῃρεῖτο εἰς δύο ἡμίση, πρῶτον τὴν νύκτα καὶ δεύτερον τὴν ἡμέραν, ἕκαστον δὲ ἥμισυ εἰς δώδεκα ὥρας, ἀρχομένας διὰ τὴν νύκτα ἀπὸ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου καὶ διὰ τὴν ἡμέραν ἀπὸ τὴν ἀνατολήν. αἱ κατ' ἐποχὴν διακυμάνσεις ἀνατολῆς καὶ δύσεως ἐρρυθμίζοντο ἀναλόγως. πάντως ἕκτη ὥρα ἦτο τὸ μεσονύκτιον καὶ ἡ μεσημβρία. δεκάτη λοιπὸν τῆς ἡμέρας ἡ τετάρτη ἀπογευματινή. ἡ ἄλλη λεπτομέρεια εἶναι γλωσσική. πολλοὶ θὰ ἔχετε ἀκούσει πῶς διηγοῦνται μερικὰς συνεντεύξεις των μὲ ἀλλογλώσσους ὡρισμένοι ἁπλοϊκοὶ τουρκομαθεῖς Μικρασιᾶται. ὅταν πρόκηται νὰ εἰποῦν πῶς εἶπε τὴν φράσιν του ὁ ἀλλόγλωσσος εἰς τὸ κρίσιμον σημεῖον τοῦ διαλόγου, ἢ ν' ἀναφέρουν μίαν παροιμίαν, ἐνῷ διηγοῦνται εἰς τὴν ἑλληνικήν, αἴφνης τὴν καιρίαν ἐκείνην φράσιν τὴν λέγουν ὅπως ἀκριβῶς ἐλέχθη εἰς τὴν τουρκικήν, καὶ ἀμέσως τὴν ἑρμηνεύουν «ποὺ θὰ πῇ αὐτό». ἔτσι καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς ἐδῶ ποὺ μᾶς λέγει ποία εἶναι ἡ πρώτη φράσις του πρὸς τὸν Κύριόν του, τὴν λέγει ἑβραϊστὶ καὶ πάραυτα τὴν ἑρμηνεύει· [i]οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ῾Ραββί (ὃ λέγεται ἑρμηνευόμενον διδάσκαλε), ποῦ μένεις; ἀξιοσημείωτον δὲ ὅτι οἱ ἀγράμματοι, ὅταν μεταφράζουν μίαν λέξιν, δὲν τὴν μεταφράζουν εἰς ὀνομαστικὴν ὅπως εἰς τὰ λεξικά, ἀλλ' εἰς τὴν πτῶσιν ποὺ θὰ εὑρεθῇ, ἐδῶ εἰς τὴν κλητικήν. δὲν λέγει «διδάσκαλος», ἀλλὰ διδάσκαλε. ἔτσι κάνει καὶ ὁ Μᾶρκος, ὅταν ἀναφέρῃ τὴν φράσιν τοῦ Κυρίου εἰς τὴν ἀνάστασιν τῆς κορασίδος· Ταλιθά, κοῦμι· ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον, Τὸ κοράσιον, σοὶ λέγω, ἔγειρε (Μρ 5,41). καὶ ὁ ᾿Ιωάννης πάλιν εἰς τὴν πρώτην ἐμφάνισιν τοῦ ἀναστάντος· ῾Ραββουνί, ὃ λέγεται διδάσκαλε (᾿Ιω 20,17). ἡ πραγματικότης τῆς διηγήσεως καὶ ἡ αὐθορμησία εἶναι αἱ αἰτίαι αὐτῆς τῆς διγλωσσίας, καὶ ὄχι «τὸ ἀραμαϊκὸν ὑπόστρωμα» τῶν Εὐαγγελίων, ὅπως ἰσχυρίζεται ἡ ἀρνητικὴ κριτική.
῏Ην ᾿Ανδρέας ὁ ἀδελφὸς Σίμωνος Πέτρου εἷς ἐκ τῶν δύο τῶν ἀκουσάντων παρὰ ᾿Ιωάννου καὶ ἀκολουθησάντων αὐτῷ. τὸν ἕτερον δὲν τὸν ὀνομάζει, διότι εἶναι ὁ γράφων. ὁ Σίμων Πέτρος εἰσάγεται ἐδῶ ἔτσι ἀποτόμως, διότι οἱ ἀναγνῶσται τοῦ παρόντος Εὐαγγελίου γνωρίζουν πολλὰ περὶ αὐτοῦ καὶ ἔχουν γνῶσιν τῶν τριῶν ἄλλων Εὐαγγελίων. τὸ πρῶτον ἐκδήλωμα τῆς χαρᾶς τῶν ἁγνῶν ἀνθρώπων, εἶναι ὅτι ἀμέσως σκέπτονται νὰ κάνουν καὶ ἄλλους μετόχους τῆς χαρᾶς των. ἔτσι ὁ Ματθαῖος ἅμα γνωρίσας τὸν Κύριον ἐκάλεσεν εἰς τὴν συνεστίασιν μὲ τὸν Κύριον καὶ τοὺς ἄλλους συναδέλφους του τελῶνας. ἔτσι καὶ ὁ ᾿Ανδρέας ἅμα εὑρὼν τὸν Μεσσίαν, σπεύδει εἰς τὸν ἀδελφόν του Σίμωνα καὶ τοῦ λέγει· Εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν (ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον Χριστός) . πάλιν δίγλωσσος διατύπωσις τῆς καταπληκτικῆς ἀγγελίας. καὶ τὸν ὡδήγησεν εἰς τὸν ᾿Ιησοῦν. ὁ ᾿Ιησοῦς ὡς ἄνθρωπος τὸν ἄνθρωπον δὲν γνωρίζει τὸν Σίμωνα· τὸν βλέπει διὰ πρώτην φοράν. θέλων ὅμως ἀπὸ τὸ πρῶτον ἤδη κύτταγμα νὰ τὸν ὑποτάξῃ, τοῦ ἀποκαλύπτει τὴν προφητικήν του δύναμιν, καὶ διὰ τοῦτο τοῦ λέγει· Σὺ εἶ Σίμων ὁ υἱὸς ᾿Ιωνᾶ· σὺ κληθήσῃ Κηφᾶς. καὶ πάλιν τὸ γνωστὸν ἑρμήνευμα τοῦ εὐαγγελιστοῦ· ὃ ἑρμηνεύεται Πέτρος, δηλαδὴ Βράχος. αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτον ἐμφανὲς σημεῖον τοῦ ᾿Ιησοῦ ποὺ ἀναφέρει ὁ ᾿Ιωάννης εἰς τὸ Εὐαγγέλιόν του. ἐξ ἑτέρου ὁ Κύριος διὰ τοῦ σημείου του ἐπιβεβαιώνει τὴν ἀγγελίαν τοῦ ᾿Ανδρέου πρὸς τὸν Πέτρον Εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν. ἂν ὁ Πέτρος ἀγόμενος ὑπὸ τοῦ ᾿Ανδρέου πρὸς τὸν ᾿Ιησοῦν ἐσκέπτετο «Νὰ ἰδῶ τί Μεσσίας εἶναι», ὅταν ἤκουσε τοὺς διαγνωστικοὺς λόγους τοῦ ᾿Ιησοῦ, ἀσφαλῶς ἐσκέφθη· «Μάλιστα, ὁ Μεσσίας εἶναι».
᾿Εφ' ὅσον ὁ ᾿Ιωάννης ὁ βαπτιστὴς ἦτο ἀληθινὸς καὶ δυνατὸς προφήτης, ἦτο φυσικὸν νὰ συσπειρωθοῦν πέριξ αὐτοῦ τὰ ὑγιέστερα καὶ εὐσεβέστερα στοιχεῖα τοῦ ᾿Ισραήλ. ἐκεῖ ἐπέπεσε καὶ ὁ ᾿Ιησοῦς, διὰ ν' ἁρπάσῃ τὴν λείαν ποὺ τοῦ ἀνῆκε, τοὺς ἐκλεκτοὺς μαθητάς του. ὁ ᾿Ιωάννης τοὺς εἵλκυσε καὶ ὁ ᾿Ιησοῦς τοὺς ἐκαρπώθη. ἦτο πράγματι ὁ ᾿Ιωάννης νυμφαγωγὸς τοῦ Χριστοῦ καὶ φίλος τοῦ νυμφίου, καθὼς εἶπεν ὁ ἴδιος (3,29).
Δρος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΙΑΜΑΚΗ, ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ, ΕΚΔΟΣΙΣ Β΄ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997, © Δρ Κωνσταντῖνος Σιαμάκης 1997, ISBN 960 - 7127 - 10 - 2, (Δρ Κωνσταντῖνος Σιαμάκης, Τ.Θ. 1635 - Πανεπιστημιούπολις, 540 06 Θεσσαλονίκη)