᾿Ερωτήσεις καί διευκρινίσεις ἐπί τοῦ τυπικοῦ 2010

[Dionysios]

Τὸ κατωτέρω μήνυμα ἦλθεν ἐχθὲς εἰς τὴν δ.η.α. (διεύθυνσιν ἠλεκτρονικῆς ἀλληλογραφίας) τῆς «Συμβολῆς» (symbole@mail.com) ἀπὸ ἀποστολέα γνωστὸν εἰς ἐμὲ καὶ ἐπώνυμον. ἐθεώρησα ὅτι εἶναι γενικωτέρου ἐνδιαφέροντος καὶ παραθέτω ἐδῶ τὸ μήνυμα (ἀπαλείφοντας τὰ στοιχεῖα ποὺ ὑποδηλώνουν τὴν ταυτότητα τοῦ ἀποστολέως) καὶ τὴν ἀπάντησιν.

From: ccccc
To: symbole@mail.com
Subject: διαφορά ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΏΝ ΠΕΡΙΚΟΠΩΝ
Date: Sat, Jan 9, 2010 11:51 am

Αγαπητέ Διονύση,
ευχαριστω πολύ για τις ευγγελικες περικοπές. Τις μεταφέρω και στον ιερέα του ναού που τις μελετά.
Θέλω να επισημάνω μια διαφωνία που υπάρχει στο θέμα του Ευαγγελίου της Α ώρας της παραμονής των Θεοφανείων. Το μεν μηναίο αναφέρει εισαγωγή Ευαγγελίου το της κύριας εορτής(Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς...), το δε βιβλίο του Ιερού Ευαγγελίου άλλο (παραγίνεται Ἰωάννης...» (Ματθ. γ΄ 1-6). Αν ακολουθήσουμε την χρονική διαδοχή των γεγονότων το μηναίο αναφέρει λαθος Ευαγγέλιο. Ο κ ΚΚΚΚΚ πέρασε στην ακολουθία ωρών το του μηναίου παρ όλο που στο ΧΧΧΧΧ.org το τυπικό του πατριαρχείου αναφέρει ρητά το ορθό Ευαγγέλιο.Ούτε κι εκείνος το πρόσεξε. ... Μήπως θα έπρεπε και σεις στα δίπτυχα να αναφέρετε ρητά τα Ευαγγέλια στις συγκεκριμένες εορτές; Αυτη την διαφωνία την επεσήμανε ένας ψάλτης στον ιερέα και την παραουσίασε σαν ερώτηση στο διαδίκτυον. ,
Να είστε καλά
ccccc

1. Τὸ ἀναγνωστέον εὐαγγέλιον εἰς τὴν α΄ ὥραν τῆς παραμονῆς τῶν θεοφανείων

Εἶναι ἀρχαιόθεν παραδεδομένον ὅτι τὸ εὐαγγέλιον τῆς α΄ ὥρας εἶναι ἡ περικοπὴ Ματθαίου γ΄ 1-6, ἐνῷ τὸ τῆς λειτουργίας τῆς κυριωνύμου ἡμέρας ἡ περικοπὴ Ματθαίου γ΄ 13-17. οὕτω παραδίδεται εἰς τὸ τυπικὸν τῆς μονῆς Εὐργέτιδος (12ου αἰῶνος), εἰς τὸ τυπικὸν τῆς μονῆς Σωτῆρος Μεσσήνης (ὡσαύτως 12ου αἰῶνος), εἰς τὸ χειρόγραφον Εὐαγγέλιον Λειμῶνος 40 (φ. 318r, 16ου αἰῶνος), ἀλλὰ καὶ ἐπισήμως τὸ αὐτὸ ὁρίζεται ὑπὸ τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου τῷ 1904 (ὄντος ἀκόμη τότε πρωτοψάλτου καὶ τυπικαρίου τοῦ Γεωργίου Βιολάκη) εἰς τὸ «συναξάριον τῶν ἀναγινωσκομένων περικοπῶν» [ἔχω ὑπόψει μου τὸ προσωπικὸν ἀντίτυπον τοῦ νῦν οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Βαρθολομαίου]. ἑπομένως δὲν τίθεται κἂν θέμα ἀπορίας καὶ ἐρεύνης περὶ τοῦ ἀναγνωστέου εἰς ἑκάστην περίπτωσιν εὐαγγελίου.
Σημειωτέον δὲ ὅτι ἂν ἡ περικοπὴ Ματθαίου γ΄ 1-6 δὲν ἀναγνωσθῇ εἰς τὴν α΄ ὥραν τῆς παραμονῆς, θὰ παραλειφθῇ ἐντελῶς, πρᾶγμα ἄτοπον, διότι εἶναι ἡ ἀρχαιοτέρα εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων (μαζὶ μὲ ἐκείνην ἐκ τοῦ κατὰ Λουκᾶν), καὶ ἀνεγινώσκετο ἀρχικῶς εἰς τὴν λειτουργίαν τῆς παραμονῆς, ὅπως φαίνεται ἐκ τῶν διαφόρων χειρογράφων τοῦ τυπικοῦ τῆς μεγάλης ἐκκλησίας (= ἁγίας τοῦ Θεοῦ σοφίας) Κωνσταντινουπόλεως (χφ. 9ου αἰῶνος, ἔκδοσις Δημητριεύσκη 1,41· καὶ χφ. 10ου-11ου αἰῶνος, ἔκδοσις Mateos, σ. 174). ἑπομένως ἡ εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς α΄ ὥρας τῶν Φώτων εἶναι ἡ Ματθαίου γ΄ 1-6 «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παραγίνεται Ἰωάννης ὁ βαπτιστής... ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν». αὕτη σημειοῦται ὁμοφώνως καὶ εἰς ὅλας τὰς ἐκδόσεις τοῦ λειτουργικοῦ εὐαγγελιαρίου, παλαιὰς καὶ νεωτέρας.


2. Περὶ τῆς σχετικῆς σημειώσεως τοῦ ἐντύπου μηναίου ἰανουαρίου

Παρὰ τὰ ἀνωτέρω, εἰς ὅλα τὰ ἔντυπα μηναῖα τοῦ ἰανουαρίου (τὸ παλαιότερον ποὺ ἔχω αὐτὴν τὴν στιγμὴν ὑπόψει μου· ἔκδοσις Φοίνικος, Βενετία 1852, σ. 51) ἀπὸ τοῦ ἔτους 1852 τοὐλάχιστον μέχρι σήμερον σημειοῦν τὴν ἀρχὴν τοῦ εὐαγγελίου τῆς α΄ ὥρας ὡς «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας». εἶναι σαφὲς ὅτι πρόκειται περὶ παλαιοῦ τυπογραφικοῦ σφάλματος, τὸ ὁποῖον διαιωνίζεται εἰς τὰς ἐξ ἀντιγραφῆς γενομένας ἐκδόσεις τῶν Μηναίων. δὲν ἀποκλείεται τὸ λάθος νὰ συνέβη εἰς μίαν ἐκ τῶν πρώτων λειτουργικῶν ἐκδόσεων, ὅτε ἐχρησιμοποιοῦντο ὑπὸ τῶν τυπογράφων τὰ ἀρχαῖα χειρόγραφα, ὅθεν καὶ ποικίλαι παραναγνώσεις ἐγένοντο. ἂν δὲ σκεφθῶμεν ὅτι εἰς τὰ χειρόγραφα τὰ κύρια ὀνόματα ᾿Ιησοῦς καὶ ᾿Ιωάννης συχνότατα βραχυγραφοῦνται ΙC καὶ ΙΩ, κατανοοῦμεν πόσον εὔκολον εἶναι ἡ φράσις «ΤΩ ΚΑΙΡΩ ΕΚΕΙΝΩ ΠΑΡΑΓΙΝΕΤΑΙ ΙΩ» (= ᾿Ιωάννης) νὰ παραναγνωσθῇ «ΤΩ ΚΑΙΡΩ ΕΚΕΙΝΩ ΠΑΡΑΓΙΝΕΤΑΙ ΙC» (=Ἰησοῦς). ἡ ὑπόλοιπος φράσις ἴσως συνεπληρώθη ἀπὸ μνήμης παρά τινος ἀρχαίου διορθωτοῦ.

᾿Ασφαλῶς ἡ ὁδηγία τυπικοῦ «ἡ ἀκολουθία ὡς εἰς τὸ μηναῖον» δὲν σημαίνει σύμφωνα μὲ τὰ τυπογραφικὰ παροράματα τοῦ μηναίου! τοιαῦτα σφάλματα συναντῶμεν συχνὰ καὶ εἰς αὐτὰ τὰ χειρόγραφα, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ ἔντυπα· ἐνίοτε εἰς μίαν (ἡμι)ἑορτάσιμον ἀκολουθίαν ἄλλο εὐαγγελικὸν ἢ ἀποστολικὸν ἀνάγνωσμα ἀναγράφεται εἰς τὸ μηναῖον καὶ ἄλλο σημειοῦται εἰς τὸ τυπικόν. τὸ ἀνωτέρω σφάλμα τοῦ μηναίου δὲν ἔχει καμμίαν ἰδιαιτέραν βαρύτητα, καθόσον τὸ μηναῖον εἶναι διὰ χρῆσιν ὑπὸ τῶν ψαλτῶν καὶ περιέχει τὰ διὰ τὸ ἀναλόγιον χρήσιμα, ἐνῷ διὰ τοὺς ἱερεῖς κύριον βιβλίον εἶναι τὸ εὐαγγέλιον, ἀπὸ ὅπου καὶ πρέπει νὰ ἀναγινώσκουν ὅλας τὰς περικοπάς.


3. Τὰ σύγχρονα «βοηθήματα»

Λαμβάνων ἀφορμὴν ἐκ τοῦ ἀνωτέρω μηνύματος δράττομαι τῆς εὐκαιρίας νὰ σημειώσω ὅτι σήμερον διαδίδονται πολλὰ «βοηθήματα» τῶν ψαλτῶν διὰ τὰς ἀκολουθίας τῶν κυριακῶν καὶ ἑορτῶν εἴτε ὡς «τυπικὰ» εἴτε ὡς «πλήρεις ἀκολουθίαι» (δὲν ἀναφέρομαι ἐδῶ εἰς τὰς ἐπισήμους, ὡλοκληρωμένας καὶ ὑπευθύνους ἐκδόσεις τῶν ἐτησίων τυπικῶν βοηθημάτων). διὰ τοῦ διαδικτύου καὶ τῶν φωτοαντιγράφων ταῦτα χρησιμοποιοῦνται εὐρύτατα ὑπὸ πολλῶν ψαλτῶν δῆθεν πρὸς διευκόλυνσίν των. συχνάκις ὅμως παρὰ τὰς ἀγαθὰς προθέσεις τῶν συντακτῶν τῶν ἐν λόγῳ φυλλαδίων ἀντὶ καλοῦ δημιουργεῖται σύγχυσις, διότι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον οἱ συντάσσοντες αὐτὰ δὲν ἔχουν τὰ ἀπαραίτητα προσόντα διὰ μίαν τοιαύτην ἐργασίαν, ἀλλὰ τὰ συντάσσουν πρῶτον διὰ νὰ βοηθήσουν ἑαυτοὺς καὶ νὰ καλύψουν τὴν ἰδικήν των ἄγνοιαν. ὅθεν πολλὰ σημεῖα τὰ ἀναγράφουν κατὰ τὰς ἐλλιπεῖς γνώσεις των καὶ ἰδέας των μὲ ἀποτέλεσμα νὰ παράγουν ἄλλοτε μικρὰ καὶ ἄλλοτε σοβαρώτερα λάθη, τὰ ὁποῖα μετὰ διαδίδονται καὶ εἰς ἄλλους. τὰ φυλλάδια ταῦτα ἔχουν ὅλως ἰδιωτικὸν χαρακτῆρα, καὶ δὲν πρέπει ποτὲ νὰ θεωροῦνται ὡς ἔγκυρα καὶ ὡς πηγαὶ τοῦ τυπικοῦ οὔτε νὰ λαμβάνωνται ὡς κριτήριον διὰ τὴν ἀκολουθητέαν τάξιν τῆς ἐκκλησίας. ἐπίσης προξενοῦν μίαν ἀποξένωσιν τοῦ ψάλτου τόσον ἀπὸ τὸ ἐπίσημον τυπικὸν ὅσον καὶ ἀπὸ τὰ λειτουργικὰ βιβλία τοῦ ἀναλογίου, ὥστε εἰς μίαν ἁπλῆν καθημερινὴν ἢ τοπικὴν ἡμιεορτάσιμον ἡμέραν νὰ μὴ γνωρίζῃ τί νὰ εἴπῃ. εὐνόητον ὅτι τὰ βοηθήματα ταῦτα δέον νὰ ἀποφεύγωνται, οἱ δὲ χρησιμοποιοῦντες τοιαῦτα φυλλάδια δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ἐξαρτῶνται ἐξ ὁλοκλήρου ἀπὸ αὐτά. προσωπικῶς δὲν ἔχω εὕρει κανένα ἐξ αὐτῶν τῶν φυλλαδίων νὰ εἶναι πλῆρες καὶ κατὰ πάντα ὀρθόν. φέρουν λάθη ποικίλα· τυπικοῦ, ὀρθογραφικά, ὑμνογραφικά, ἁγιολογικά, ἑορτολογικά, καὶ ἄλλα. καὶ μάλιστα οἱ συντάκται των παρὰ τὰς ἀτελείας των κυριεύονται ὑπὸ μιᾶς ἐγωιστικῆς νοοτροπίας καὶ ὑπὸ μιᾶς δυσεξηγήτου ῥοπῆς πρὸς πᾶν ἐσφαλμένον καὶ πρὸς πᾶσαν παρερμηνείαν, ὥστε νὰ μὴ δέχωνται συμβουλὰς πρὸς διόρθωσιν τῶν λαθῶν των καὶ βελτίωσιν τῆς ἐργασίας των, ὡσὰν νὰ εἶναι οἱ θεόπνευστοι συγγραφεῖς τῆς Βίβλου! τέλος πάντων, ψάλτης ὁ ὁποῖος δὲν ξέρει νὰ χρησιμοποιῇ τὸ ἐπίσημον τυπικὸν τῆς ἐκκλησίας καὶ τὸ μηναῖον, δὲν εἶναι ψάλτης ἐντελὴς καὶ ὥριμος δι᾿ αὐτὴν τὴν ὑπεύθυνον ὑπηρεσίαν.


4. ῾Η ἀναγραφὴ τῶν ἀναγνωσμάτων εἰς τὰ Δίπτυχα

῾Η καλόπιστος φράσις τοῦ ἀγαπητοῦ ἐπιστολογράφου «Μήπως θα έπρεπε και σεις στα δίπτυχα να αναφέρετε ρητά τα Ευαγγέλια στις συγκεκριμένες εορτές;» δημιουργεῖ ἀληθῶς ἀπορίαν. διότι ἕκαστος ὅς τις ἔχει ἀνὰ χεῖρας τὰ Δίπτυχα ἢ θὰ ἀνατρέξῃ εἰς τὸ τυπικὸν τῶν Διπτύχων τὸ ὁποῖον ἀναδημοσιεύω εἰς τὸ διαδίκτυον, δύναται νὰ διαπιστώσῃ ὅτι ἀναγράφονται μὲ σαφήνειαν καὶ πληρότητα αἱ ἀναγνωστέαι ἀποστολικαὶ καὶ εὐαγγελικαὶ περικοπαὶ ὅλων τῶν ἡμερῶν τοῦ ἔτους, εἰς δὲ τὰς κυριακὰς καὶ ἑορτὰς παρατίθεται καὶ ἡ ἀρχὴ αὐτῶν! μόνον εἰς τὰς μεγάλας ὥρας δὲν σημειοῦνται, διότι οὐδεὶς λόγος συντρέχει, ἀφοῦ ὑπάρχουν οἱ μὲν ἀπόστολοι εἰς τὸ λειτουργικὸν βιβλίον τοῦ ἀναλογίου τὸ καλούμενον «πραξαπόστολος» τὰ δὲ εὐαγγέλια εἰς τὸ «εὐαγγελιάριον». τώρα ἂν ἕνας ψάλτης δὲν γνωρίζῃ ποῖον εἶναι τὸ ἀναγνωστέον εὐαγγέλιον, τοῦτο δὲν συνιστᾷ λόγον νὰ σημειωθῇ αὐτὴ ἡ λεπτομέρεια. διότι ὅλοι οἱ ἱερεῖς κατανοοῦν καὶ γνωρίζουν τί εὐαγγέλιον θὰ ἀναγνώσουν καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν εἶχεν ἀπορίαν. θὰ ἦτο δὲ καὶ ὄνειδος δι᾿ ἕναν ἱερέα νὰ εἴπῃ ὅτι δὲν γνωρίζει ποῦ θὰ εὕρῃ τὰ ἀναγνωστέα εὐαγγέλια δι᾿ αὐτὰς τὰς ἀκολουθίας!
Σημειωτέον ὅτι τὰ ἀναγνώσματα τῶν μεγάλων ὡρῶν, τοῦ μεγάλου ἁγιασμοῦ, τοῦ εὐχελαίου, τὰ δώδεκα εὐαγγέλια τῶν παθῶν, καὶ ἄλλα, δὲν εἶναι ἐναλλασσόμενα, ἀλλὰ σταθερά, γνωστὰ καὶ καθωρισμένα ἀπὸ αἰώνων, διὰ τοῦτο καὶ τὰ πλεῖστα τῶν τυπικῶν (τυπικὸν Κωνσταντίνου πρωτοψάλτου, μονῆς Διονυσίου, Γεωργίου ῾Ρήγα, Σύστημα Τυπικοῦ) δὲν ἀναφέρουν τὰς ἀναγνωστέας περικοπάς εἰς τὰς μεγάλας ὥρας, διότι εἶναι γνωσταὶ καὶ ὑπάρχουν εἰς τὰ λειτουργικὰ βιβλία. εἰδικῶς δὲ τὸ Τ.Μ.Ε. διὰ τὰς μεγάλας ὥρας τῶν θεοφανείων ἀφιερώνει μόλις 2 γραμμάς!



copyright 2010 Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Δύο ἐρωτήσεις περὶ τοῦ ψυχοσαββάτου

ἀπὸ τὸν ᾿Αναστάσιο Παναγιωτίδη (22/10/2010)

1) Τὰ Δίπτυχα γιὰ τὸν νεκρώσιμο κανόνα τοῦ τριῳδίου ἔχουν τοὺς ἑξῆς στίχους πρὸ τῶν τροπαρίων, α) «Μακάριοι οὓς ἐξελέξω καὶ προσελάβου, Κύριε», β) «Καὶ τὸ μνημόσυνον αὐτῶν εἰς γενεὰν καὶ γενεάν», γ) «Αἱ ψυχαὶ αὐτῶν ἐν ἀγαθοῖς αὐλισθήσονται». τὰ τροπάρια ὅμως συνήθως σὲ κάθε ᾠδὴ εἶναι 4 ἢ 5. τί στίχους λέμε εἰς τὰ ἄλλα;

᾿Επαναλαμβάνονται κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἴδιους στίχους. οἱ στίχοι αὐτοὶ προβλέπονται στὸ ἰσχῦον τυπικόν (Τ.Μ.Ε., προθεωρία §24). ὑπάρχει καὶ ἄλλος ἕνας ἀκόμη· «᾿Ανάπαυσον, Κύριε, τὰς ψυχὰς τῶν δούλων σου». κατὰ τὸ τυπικὸν δὲν εἶναι ὑποχρεωτικὸν νὰ λέγεται σὲ κάθε τροπάριο διαφορετικὸς στίχος. εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπιλέξωμε ἕνα ἀπὸ αὐτοὺς καὶ νὰ τὸν ἐπαναλαμβάνωμε πρὸ τῶν τροπαρίων.

2) Πῶς στιχολογοῦνται τὰ τροπάρια τοῦ κανόνος;

῾Ο εἱρμὸς στὴν ἀρχὴ ἄνευ στίχου ἢ μὲ στίχον «Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι» (κανονικῶς οἱ εἱρμοὶ τῶν ᾠδῶν β΄, γ΄, δ΄, ε΄ καὶ η΄ δευτεροῦνται στὴν ἀρχή). στὰ ὑπόλοιπα τροπάρια λέμε τοὺς παραπάνω στίχους (ἕναν στίχο πρὶν ἀπὸ κάθε τροπάριο), ἐνῷ στὰ δύο τελευταῖα τροπάρια λέμε Δόξα, Καὶ νῦν, ὅπως σημειώνεται στὸ τριῴδιο. στὴν 8η ᾠδὴ ἀντὶ τοῦ Δόξα τὸ τριῴδιον σημειώνει «Εὐλογοῦμεν Πατέρα...»· ὁλόκληρος ὁ στίχος εἶναι «Εὐλογοῦμεν Πατέρα Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, τὸν Κύριον· ὑμνοῦμεν καὶ ὑπερυψοῦμεν αὐτὸν εἰς τοὺς αἰῶνας». οἱ εἱρμοὶ ὅταν θὰ ψαλοῦν σὰν καταβασίες, λέγονται βεβαίως ἄνευ στίχου.

[Dionysios]

Ἄλλο ἕνα πρόσφατο μήνυμα γιὰ θέμα τυπικοῦ.

From: chchchchch
To: symbole@mail.com
Subject: RE:
Date: Mon, Jan 25, 2010 7:39 pm

Ρώτησα τον ΚKKK γιατί προ της θ΄ ωδής των καταβασιών, π.χ. Χριστουγέννων και Υπαπαντής, δεν τοποθετεί τον στίχο Μεγάλυνον ψυχή μου... ή Θεοτόκε η ελπίς... Μου είπε ότι οι γνώμες διίστανται. Αν δείτε στις καταβασίες των φυλλάδων η θ ωδή δεν έχει στίχο. Εσείς ίσως έχετε συναντήσει το θέμα.

Πράγματι οἱ γνῶμες, καὶ ὄχι μόνον οἱ γνῶμες ἀλλὰ καὶ οἱ διάφορες μαρτυρίες τῆς λειτουργικῆς παραδόσεως, διίστανται. βεβαίως ὅτι στὶς διάφορες ἐκδόσεις ἡ θ΄ ᾠδὴ τῶν καταβασιῶν δὲν ἔχει στίχο δὲν ἀποτελεῖ ἐπαρκὲς τεκμήριο ὅτι δὲν λέγεται κάποιος στίχος, διότι καὶ πρὸ τῆς η΄ ᾠδῆς δὲν σημειοῦται τὸ «Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν», λέγεται ὅμως, καὶ ὀρθῶς λέγεται.

῾Η ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅλοι οἱ εἱρμοὶ τῆς θ΄ ᾠδῆς δὲν ἔχουν στίχο. στὶς περιπτώσεις ἐκεῖνες ποὺ ἔχουν εἶναι βέβαιον ὅτι ὁ στίχος ἀνήκει κατ᾿ ἀκρίβειαν καὶ λέγεται ὁπωσδήποτε στὴν κυριώνυμο ἡμέρα τῆς ἑορτῆς. γιὰ τὶς προεόρτιες καὶ μεθέορτες ἡμέρες ὅμως δὲν ὑπάρχει μία ἑνιαία γραμμή, καὶ σὲ κάποιο ἀρχικὸ στάδιο ἀσφαλῶς ὁ στίχος δὲν ἐλέγετο. στὰ μουσικὰ χειρόγραφα μᾶλλον τὰ πράγματα περιπλέκονται, διότι μερικὲς φορὲς ὁ ἴδιος εἱρμὸς δὲν συναντᾶται μὲ τὸν ἴδιο στίχο. προφανῶς ἀπὸ ἐπίδρασι τῆς κυριωνύμου ἡμέρας ἄρχισε ὁ στίχος νὰ λέγεται καὶ στὶς ὑπόλοιπες ἡμέρες, ἀλλὰ ὄχι πάντοτε καὶ ἀπὸ ὅλους. γι᾿ αὐτὸ στὰ Δίπτυχα συχνὰ ὁ στίχος τίθεται ἐντὸς ἀγκύλης, πρᾶγμα ποὺ σημαίνει στὴν συγκεκριμένη περίπτωσι ὅτι εἶναι προτιμότερο καὶ ἀκριβέστερο κατὰ τὴν παλαιὰ τάξι νὰ ψαλῇ ὁ εἱρμὸς χωρὶς τὸν στίχο πρὸ αὐτοῦ.

[Dionysios]

Κατόπιν σημερινῆς ἐρωτήσεως τοῦ μέλους τῶν διαλόγων τῆς «Συμβολῆς» Δημητρίου Καλπακίδη διεπιστώθη ὅτι στὰ Δίπτυχα τοῦ ἔτους 2010 στὴν σελ. 161 (5η κυρ. τῶν νηστειῶν) ὑπάρχει λάθος τυπικοῦ. συγκεκριμένα ἀναγράφεται ὡς κοντάκιον τῆς λειτουργίας τὸ «Προστασία» ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ «Τῇ ὑπερμάχῳ».

῾Ο σχετικὸς κανόνας εἶναι· ἂν ἔχῃ περάσει ἡ ἑορτὴ τοῦ εὐαγγελισμοῦ, τὸ κοντάκιον στὴν λειτουργία τῆς 5ης κυριακῆς εἶναι τὸ «Προστασία», ἂν δὲν ἔχῃ περάσει ἡ ἑορτή, τότε λέγεται τὸ «Τῇ ὑπερμάχῳ». μὲ τὸ νέον ἡμερολόγιον ὁσάκις τὸ πάσχα τυγχάνει ἀπὸ 4-9 ἀπριλίου τὸ κοντάκιον τῆς κυριακῆς εἶναι τὸ «Τῇ ὑπερμάχῳ». εὐνόητον ὅτι τὶς περισσότερες φορὲς λέγεται τὸ «Προστασία», διότι ὁ Εὐαγγελισμὸς τυγχάνει συνήθως ἐνωρίτερον.

Γιὰ τὶς 4 πρῶτες κυριακὲς τῆς τεσσαρακοστῆς τὸ κοντάκιον εἶναι πάντοτε τὸ «Τῇ ὑπερμάχῳ», ἀκόμη κι ἂν ἔχῃ παρέλθει ἡ ἑορτὴ τοῦ εὐαγγελισμοῦ, διότι δὲν ἔχει περάσει ἀκόμη ἡ ἑορτὴ τοῦ ἀκαθίστου (5ο σάββατον νηστειῶν), ἡ ὁποία κατ᾿ οὐσίαν εἶναι μία μετάθεσις καὶ δευτέρωσις τοῦ εὐαγγελισμοῦ.

Καὶ ἐνῷ εἶναι γνωστὰ ὅλα αὐτά, δυστυχῶς διέλαθε τῆς προσοχῆς μου ἡ ἐφετινὴ περίπτωσις καὶ ἀνέγραψα κοντάκιον πάλιν τὸ «Προστασία» ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ «Τῇ ὑπερμάχῳ». τὸ λάθος βαρύνει ἐξ ὁλοκλήρου καὶ ἀποκλειστικῶς ἐμέ, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ κάμω κάτι γιὰ τὰ Δίπτυχα.

Εὐχαριστῶ τὸν Δημήτριο Καλπακίδη γιὰ τὴν ἐπισήμανσί του.

Σημείωσις· ἑπόμενη τέτοια περίπτωσι θὰ εἶναι τὸ 2037.

[Dionysios]

Σχετικῶς μὲ τὰ «Δίπτυχα» μοῦ ἐστάλη σήμερον ἡ κάτωθι ἐπισήμανσις.

...θεωρώ ότι χρήσιμη θα ήταν η επαναφορά της τάξεως αρχιερατικής προηγιασμένης στα Δίπτυχα απʼ όπου τα τελευταία έτη κατηργήθη.

῾Η διάταξις τῆς ἀρχιερατικῆς προηγιασμένης δὲν κατηργήθη ἀκριβῶς, ἀλλὰ ἁπλῶς ἔπαυσε νὰ δημοσιεύεται στὰ «Δίπτυχα» ἀπὸ τοῦ ἔτους 2004, δηλαδὴ 3 χρόνια προτοῦ ἀνατεθῇ σὲ ἐμένα ἡ σύνταξις καὶ ἐπιμέλεια τοῦ τυπικολογικοῦ μέρους. τοῦτο ἔγινε μεταξὺ ἄλλων καὶ γιὰ τοὺς ἑξῆς λόγους·
1ον, διότι γενικῶς στὰ «Δίπτυχα» δὲν δημοσιεύονται οἱ εἰδικὲς διατάξεις τῶν ἀκολουθιῶν μετὰ ἀρχιερέως.
2ον, διότι σὲ ἄλλες ἐκδόσεις τῆς «᾿Αποστολικῆς διακονίας» ὑπάρχουν ἀναλυτικώτερες καὶ πληρέστερες ὁδηγίες ποὺ καλύπτουν τὶς σχετικὲς ἀνάγκες. ἔτσι ὅσον ἀφορᾷ εἰς τοὺς κληρικοὺς ὑπάρχουν διατάξεις στὸ «᾿Αρχιερατικὸν» καὶ στὸ «῾Ιερατικόν», ἐνῷ γιὰ τοὺς ψάλτες ὑπάρχουν βασικὲς ὁδηγίες στὸ «᾿Εγκόλπιον ἀναγνώστου καὶ ψάλτου» (σελ. 76 γιὰ τὸν ἑσπερινό, καὶ τὰ συνήθη γιὰ τὴν λειτουργία) καὶ ὅσα ἀναφέρονται στὸ «Σύστημα Τυπικοῦ».

[Dionysios]

Στὰ Δίπτυχα τοῦ 2010 μεταξὺ ἄλλων ὑπάρχει καὶ ἕνα σημαντικὸ λάθος γιὰ τὴν ἑπομένη κυριακὴ 3 ὀκτωβρίου. στὴν λειτουργία ἀναγράφεται ὡς εὐαγγέλιον τὸ τῆς Γ΄ Κυριακῆς Λουκᾶ, ἐνῷ τὸ σωστὸ εἶναι τὸ τῆς Β΄ Κυρ. Λουκᾶ, «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι» (Λκ. ϛ΄ 31-36). τὸ εὐαγγέλιον τῆς Γ΄ Κυριακῆς Λουκᾶ ἀνήκει εἰς τὴν μεθεπομένην κυριακὴν 10 ὀκτωβρίου, ὅπου καὶ σημειοῦται κανονικῶς.

Σωστὰ σημειώνεται τὸ εὐαγγέλιον στὸ κυριακοδρόμιον τοῦ ἔτους 2010 (Δίπτυχα, σελὶς 62). τόσον τὸ κυριακοδρόμιον ὅσον καὶ τὸ τυπικὸν τοῦ 2010 κατηρτίσθησαν ὑπ᾿ ἐμοῦ, τὸ δὲ τυπικὸν μάλιστα καταρτίζεται ὕστερον βάσει τοῦ κυριακοδρομίου! ὁπότε ἡ γενομένη ἀβλεψία δὲν μπορεῖ νὰ αἰτιολογηθῇ. παρακαλῶ νὰ ἐνημερώσετε καὶ ἄλλους σχετικῶς μὲ τὴν ὑπάρχουσαν ἀβλεψίαν πρὸς ἀποφυγὴν ἐπαναλήψεως τοῦ αὐτοῦ εὐαγγελίου κατὰ δύο συνεχόμενες κυριακές.

᾿Επὶ τῇ εὐκαιρίᾳ σημειώνω ὅτι κατὰ τὴν αὐτὴν κυριακὴν εἰς τοὺς ναοὺς τοὺς ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ ἀρεοπαγίτου, τοὺς καὶ πανηγυρίζοντας, εἰς τὴν λειτουργίαν θὰ ἀναγνωσθῇ ὄχι μόνον ὁ ἀπόστολος τοῦ ἁγίου, ἀλλὰ καὶ τὸ εὐαγγέλιον αὐτοῦ, συμφώνως μὲ τὰ ἐν τῇ ἰδιαιτέρᾳ φυλλάδι διαλαμβανόμενα. ὅσα ἀναφέρω εἰς τὴν σημείωσιν ἐν τέλει τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἀφοροῦν εἰς τοὺς ναοὺς ποὺ δὲν τιμῶνται ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ ἁγίου, ἀλλὰ θὰ συμψαλῇ εἰς αὐτοὺς κάποια ἰδιαιτέρα ἀκολουθία τοῦ πρώτου ᾿Αθηναίου χριστιανοῦ πρὸς τιμὴν αὐτοῦ.