Μετοχή στή θεία λειτουργία ἄνευ θείας κοινωνίας

[MTheodorakis]

Ἔχει νόημα ἡ μετοχὴ στὴ θεία λειτουργία ἄνευ θείας κοινωνίας, ἤ ἀποτελεῖ προσβολὴ στὸν ἑστιάτορα-δωρητή; Ἐνδείκνυται ἀποχώρηση μὲ τοὺς κατηχουμένους (ἰδίως σὲ περίπτωση ἀγρυπνίας);

[Dionysios]

Ἔχει νόημα ἡ μετοχὴ στὴ θεία λειτουργία ἄνευ θείας κοινωνίας, ἤ ἀποτελεῖ προσβολὴ στὸν ἑστιάτορα-δωρητή; Ἐνδείκνυται ἀποχώρηση μὲ τοὺς κατηχουμένους (ἰδίως σὲ περίπτωση ἀγρυπνίας);

᾿Επειδὴ τὸ ἴδιο μυστήριο ὀνομάζεται καὶ «λειτουργία» καὶ «κοινωνία» (ἐκτὸς τῶν ἄλλων σημασιῶν ποὺ ἔχουν αὐτὲς οἱ λέξεις στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή), εὐνόητον ὅτι ἡ μὴ συμμετοχή μας στὴν κοινωνία σημαίνει μὴ συμμετοχὴ στὴν λειτουργία καὶ τἀνάπαλιν. ἡ παρακολούθησις λοιπὸν τῆς ἱερουργίας μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ὡς ἐλλιπὴς συμμετοχή. ἀκριβῶς σὰν νὰ κάθεται κανεὶς στὸ ἴδιο τραπέζι μὲ πολλοὺς ἄλλους, ἀλλὰ νὰ μὴν τρώῃ ἀπὸ τὰ παρατιθέμενα ἐδέσματα. ἂν αὐτὴ ἡ παρακολούθησις ἄνευ μετοχῆς γίνεται ὄχι ἀπὸ περιφρόνησι πρὸς τὸ μυστήριο ἀλλὰ γιὰ ἄλλους λόγους (ἐπιτίμιον πνευματικοῦ, κάποια ἀνθρώπινη δυσκολία, καὶ λοιπά), δὲν ἀποτελεῖ ἀσέβεια πρὸς τὸν Κύριο. ἀντιθέτως ἡ συμμετοχὴ χωρὶς τὴν δέουσα προετοιμασία καὶ πίστι ἀποτελεῖ ἀσέβεια, ποὺ τιμωρεῖται μάλιστα σύμφωνα μὲ τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου καὶ τοῦ ἀποστόλου Παύλου.

Οἱ πιστοὶ διαιροῦνται σὲ τάξεις ἀναλόγως τῆς πνευματικῆς των καταστάσεως, ἐκ τῆς ὁποίας ἐξαρτᾶται ἡ συμμετοχή τους στὴν λειτουργία. σύμφωνα μὲ κάποιες μαρτυρίες παλαιότερα δίνονταν περίπου οἱ ἑξῆς διαχωρισμοί. οἱ δαιμονιζόμενοι, οἱ κατ᾿ ἐξακολούθησιν ἁμαρτάνοντες καὶ οἱ ὑπὸ ἐπιτίμιον γιὰ βαρύτατα ἁμαρτήματα ἀποχωροῦν μαζὶ μὲ τοὺς κατηχουμένους. οἱ ἁμαρτήσαντες καὶ ὑπὸ ἐπιτίμιον εὑρισκόμενοι καὶ μετανοοῦντες δὲν ἀποχωροῦν μέν, ἀλλὰ ἀκροῶνται τοῦ μυστηρίου ἀπὸ τὸν νάρθηκα. οἱ ὑπὸ ἐλαφρὸν ἐπιτίμιον καὶ ὅσοι δὲν εὑρίσκονται ὑπὸ ἐπιτίμιον ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ κοινωνήσουν γιὰ ἄλλους λόγους συμπαρίστανται μὲ τοὺς ὑπολοίπους πιστοὺς μέχρι τέλους τοῦ μυστηρίου.

Οἱ διαχωρισμοὶ αὐτοὶ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἀμβλύνθηκαν καὶ κατ᾿ οὐσίαν καταργήθηκαν. καὶ νομίζω ὅτι ποτὲ δὲν τηρήθηκαν μὲ σχολαστικὴ ἀκρίβεια. ἦταν ἄλλωστε δύσκολο σὲ κάποιες περιπτώσεις νὰ ἀποφασιστῇ ἂν κάποιος ἀνήκει στὴν μία ἢ τὴν ἄλλη τάξι. ὑπάρχουν καὶ ἀντικειμενικὰ προβλήματα, ὅπως μία μητέρα ποὺ δὲν μπορεῖ μὲν νὰ προσέλθῃ στὴν κοινωνία ἀλλὰ συνοδεύει τὸ τέκνο της, τὸ ὁποῖο οὐδὲν κώλυμα ἔχει· πῶς σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωσι θὰ χωρίσῃ κανεὶς τὴν μητέρα ἀπὸ τὸ τέκνο καὶ θὰ πῇ στὴν μητέρα νὰ ἀποχωρήσῃ μετὰ τὰ κατηχούμενα ἢ νὰ πάῃ στὸν νάρθηκα; τὸ παιδὶ τότε πῶς θὰ κοινωνήσῃ;

Σήμερα νομίζω ὅτι οἱ πιστοὶ σὲ συνεννόησι μὲ τὸν ἐξομολόγο τους καὶ ἀνάλογα μὲ τὴν συνείδησί τους μποροῦν νὰ καθορίσουν καὶ μόνοι τους τὴν θέσι τους στὴν λειτουργία. κάποτε ἕνας μετακόμιζε ἀπὸ μία πόλι σὲ ἄλλη, καὶ ἡ μετακόμισι γινόταν ἀναγκαστικὰ κυριακή, διότι δὲν ὑπῆρχε ἄλλη κατάλληλη εὐκαιρία. τὸ νὰ μὴν πάῃ καθόλου στὴν ἐκκλησία δὲν τὸ μποροῦσε. κανόνισε λοιπὸν τὴν ὥρα τῆς μετακομίσεως λίγο πιὸ ἀργά, καὶ πῆγε τὸ πρωὶ στὸν ὄρθρο καὶ στὴν λειτουργία μέχρι τὰ ἀναγνώσματα.

᾿Απὸ τὴν ἄλλη πρέπει νὰ ὑπάρξῃ περισσότερη ἐνημέρωσι στὸ ἐκκλησίασμα γιὰ τὸν ῥόλο καὶ τὸν σκοπὸ τῆς λειτουργίας. οἱ πολλοὶ θεωροῦν φυσικὸ (!) νὰ μὴ μετέχουν στὰ μυστήρια, χωρὶς νὰ ὑπάρχῃ κάποιο ἰδιαίτερο καὶ σημαντικὸ ἐμπόδιο. ἔχω ἀκούσει μάλιστα ἀπὸ κάποιους νὰ λένε ὅτι μόνον οἱ πολὺ ἁμαρτωλοὶ πρέπει νὰ κοινωνοῦν τακτικά!! καὶ τὸ πίστευαν εἰλικρινά!

Τὰ παραπάνω τὰ γράφω ἀπὸ ὅσα θυμοῦμαι, χωρὶς νὰ ἔχω κοιτάξει σὲ πηγὲς λόγῳ ἐλλείψεως χρόνου· ἂν δὲν κάνω λάθος, σχετικὲς ἀναφορὲς ὑπάρχουν στὸ «Πηδάλιον» τοῦ ὁσίου Νικοδήμου καὶ στὴν «῾Ερμηνευτικὴ ἐπιστασία τῆς θείας λειτουργίας» τοῦ μακαριστοῦ ἀρχιμανδρίτου Γερβασίου Παρασκευοπούλου, ἐνῷ κάπου ἔχει γράψει καὶ ὁ Φουντούλης.

[MTheodorakis]

Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σσ. 182-184.