«Θεαρχίῳ νεύματι»

[Dionysios]

῾Ο πρῶτος μελοποιὸς τοῦ «Θεαρχίῳ νεύματι» εἶναι ὁ ἄγνωστος ποιητὴς αὐτοῦ (ἴσως τοῦ 9ου αἰῶνος ἢ ἀργότερον), διότι στὴν ἀρχαία ἐκκλησία (ὅπως καὶ στὴν κλασσικὴ ἀρχαιότητα) ὑμνογράφος καὶ μελῳδὸς ταυτίζονταν. ὁ Πέτρος ὁ Πελοποννήσιος μὲ τὰ μουσικά του κείμενα μεταφέρει τὴν μουσικὴ παράδοσι ὅπως αὐτὴ διασώθηκε καὶ μεταφέρθηκε ἀπὸ τὸν πρωτοψάλτη Δανιήλ. αὐτὸ βεβαίως καθόλου δὲν ἀποκλείει οὔτε μειώνει τὴν προσωπικὴ συμβολὴ τοῦ ἴδιου τοῦ Πέτρου. ἁπλῶς «ἕτερος ἑξ ἑτέρου σοφός». καὶ ὁ λαμπαδάριος Στέφανος στὴν μουσική του κυψέλη στηρίζεται στὸ δοξαστάριον τοῦ Πέτρου καὶ στὴν συλλογὴ ἰδιομέλων τοῦ Μανουήλ, ἐνῷ παράλληλα ἀποτυπώνει στὰ ἴδια μέλη καὶ τὸ ὕφος τοῦ διδασκάλου του πρωτοψάλτου Κωνσταντίνου τοῦ Βυζαντίου, χωρὶς ἐν τούτοις νὰ περιορίζεται καὶ ἡ προσωπική του συνεισφορὰ εἰς τὸ «μελίζειν ὕμνους», ὅπου αὐτὸ ἀπαιτεῖται.

(13/8/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Εἰς τὸ ὀκτάηχον δοξαστικὸν τῶν ἑσπερίων τῆς 15ης αὐγούστου ἡ λέξις «νεολαία» εἶναι ἀρχαία, προέρχεται ἐκ τοῦ «νεολαΐα», παράγεται ἐκ τῆς φράσεως «νέος λαός» καὶ μὲ αὐτὴν τὴν ἀρχαϊκὴν σημασίαν χρησιμοποιεῖται ὑπὸ τοῦ ὑμνογράφου, διότι εἶναι γνωστὸν ὅτι οἱ ποιηταὶ συνηθίζουν ἐκ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων νὰ χρησιμοποιοῦν ἀρχαῖες ἢ καὶ προϊστορικὲς λέξεις ἢ λέξεις μὲ τὴν ἀρχαϊκή τους σημασία καὶ σύνταξι. εἰς τὸ ἐν λόγῳ δοξαστικὸν ὁ ὑμνογράφος ἐφρόντισε νὰ δώσῃ καὶ τὴν ἑρμηνείαν τῆς λέξεως, δεῖγμα καὶ τοῦτο εὐφυοῦς ποιητικῆς ἐμπνεύσεως. διότι γράφει· «...ἄχραντε Θεοτόκε, ...πρέσβευε διηνεκῶς, περιφρουρῆσαι καὶ σῶσαι... τὴν νεολαίαν σου· τὴν γὰρ σὴν προστασίαν κεκτήμεθα». ἡμεῖς κεκτήμεθα, ἄρα ἡμεῖς εἴμεθα ἡ νεολαία σου, δηλαδὴ ὁ νέος λαὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ νέος ᾿Ισραήλ, τὸ γένος τῶν χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἐν Χριστῷ ἔχομεν μητέρα μας τὴν παρθένον Μαρίαν. ἡ λέξις νεολαία εἶναι ἀρχαία, καὶ δὲν εἶναι ἀσφαλὲς κριτήριον γιὰ τὸν χρόνο συντάξεως τοῦ ὕμνου, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ τοποθετηθῆ μεταξὺ τελῶν τοῦ 9ου αἰῶνος καὶ τελῶν τοῦ 11ου, ὅπως ἔχω ἀναφέρει καὶ ἀλλοῦ. ἀπὸ τὴν χρῆσι πάντως τῆς φράσεως «τὴν νεολαίαν σου» ἔχω μίαν ὑποψίαν μήπως ὁ ὕμνος τελικῶς ἔχει κωνσταντινουπολιτικὴν προέλευσιν.

(21/8/2008)


copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης