᾿Ανοιξαντάρια καὶ «Μακάριος ἀνήρ»

[Dionysios]

῾Η τάξις ἀνοιξαντάρια καὶ «Μακάριος ἀνὴρ» ἀκολουθεῖται κανονικώτατα (καὶ ὄχι ἁπλῶς «ἐπιβιώνει») καὶ σὲ περιοχές ὅπως ᾿Αθήνα, Αἰτωλοακαρνανία, Πελοπόννησο, Μακεδονία καὶ εἰς τὸ ῞Αγιον Ὄρος, διότι κάποτε παρευρέθην εἰς ἀγρυπνίαν ὅπου ἐψάλησαν ἀμφότερα (μοῦ κάνει ἐντύπωσιν ἡ περὶ τοῦ ἀντιθέτου μαρτυρία· ἴσως νὰ μὴν ἰσχύῃ τὸ ἴδιο εἰς ὅλες τὶς μονὲς καὶ σκῆτες καὶ κελλία). βεβαίως ἀναλόγως τῶν περιστάσεων δὲν ψάλλονται πάντοτε ἀμφότερα, ἀλλὰ πάντως γνωρίζουν ὅτι μποροῦν νὰ τὸ κάμουν, καὶ ἀναλόγως ἀποφασίζουν. συνήθως σήμερον εἰς τὰς ἐνοριακὰς πανηγύρεις προτιμῶνται τὰ ἀνοιξαντάρια ὡς γνωστότερα.

24/6/2008

[Dionysios]

Τόσον γιὰ τὴν ψαλμῴδησι τῶν ἀνοιξανταρίων ὅσον καὶ γιὰ τὴν ἐμμελῆ στιχολογία τοῦ «Μακάριος ἀνήρ» ὑπάρχουν ἱκανὲς μαρτυρίες. σημειώνω μίαν ἁπλουστάτην· ὅτι τὰ μέλη αὐτὰ μελοποιοῦνται, καταγράφονται, συντέμνονται καὶ διασκευάζονται ἀπὸ τοὺς πατριαρχικοὺς ψάλτας ἐπὶ τρεῖς τοὐλάχιστον αἰῶνας (ἀπὸ τοῦ 18ου αἰῶνος μέχρι τοῦ 20οῦ).

...θέτω τὸ ἐρώτημα· ὑπάρχει στιχολογία ἄνευ μέλους; προσωπικῶς δὲν θὰ συμφωνήσω μὲ τὴν ἑρμηνεία «χῦμα ἀνάγνωσι».

24/6/2008

[dkalpakidis]

Γνωρίζουμε από που προέρχεται η πράξη "μεταφοράς" της Α' στάσεως του Α' Καθίσματος του Ψαλτηρίου στις μνήμες των Αγίων και στις Θεομητορικές εορτές;
Και γιατί καταλιμπάνεται αυτό στις (εκτός Κυριακών) Δεσποτικές Εορτές;

[MTheodorakis]

Ἡ ἐπιλογὴ τῆς α' στάσεως γιὰ τὶς μνῆμες τῶν εὐαρεστησάντων Θεῷ πρέπει νὰ ἀποδοθεῖ στὸ ἠθοπλαστικὸ περιεχόμενο τοῦ α' ψαλμοῦ.
Ἀπεναντίας ὁ δεσπότης ὑποτιμᾶται ὡς «μακάριος ἀνήρ». Ἡ στιχολογία τοῦ α' καθίσματος τῷ Σαββάτῳ ἑσπέρας κατανοεῖται ὡς ἔναρξις τοῦ κύκλου τῆς στιχολογίας ὁλοκλήρου τοῦ ψαλτηρίου κατὰ νύκτα (μοναχικὸς κανών· βλ. Γεροντικά, Κανὼν ὁσίου Νεῖλου σιναΐτου κ. ἄ.) ἤ καθ’ ἑβδομάδα.

[dkalpakidis]

Παρατηρώ στα Τυπικά Ευεργέτιδος και Σωτήρος Μεσσήνης ότι δεν έχει στιχολογία συνήθως στους "εορταστικούς" Εσπερινούς, εκτός κάποιων εξαιρέσεων.
Προσωπικά υποθέτω, χωρίς να το έχω ερευνήσει, ότι αυτό γίνεται για λόγους συντομίας.

Αναφέρει ο Συμεών Θεσσαλονίκης αρκετά για την παράληψη της Στιχολογίας και μάλιστα στον Ασματικό Εσπερινό.

Στην πράξη βλέπω ότι αναγινώσκεται (αν και θα έπρεπε μάλλον να "στιχολογηθεί") το Α´ Κάθισμα του Ψαλτηρίου
(τουλάχιστον αυτό συμβαίνει στον Άγιο Γεώργιο Βερροίας και στον Άγιο Στέφανο Σκύδρας στο Εσπερινό του Σαββάτου).

Για την α' στάση δηλ. το "Μακάριος ανήρ" μόνο αν πρόκειται να ψαλλεί σε "πανηγυρικούς" Εσπερινούς.
Ενδιαφέρον άρθρο για την τάξη του "Μακάριος ανήρ" είχε γράψει ο π.Γεώργιος Ρήγας στα Ζητήματα Τυπικού.

[dkalpakidis]

Πώς κρίνεται την απαγόρευση των Ανοιξανταρίων από την Μεγάλη Εκκλησία σε μιά εγκύκλιο του 1888;

[Dionysios]

Πώς κρίνεται την απαγόρευση των Ανοιξανταρίων από την Μεγάλη Εκκλησία σε μιά εγκύκλιο του 1888;

Καθὼς εἶναι γνωστὸν εἰς ὅλους, αὐτὴ ἡ ἀπαγόρευσις δὲν ἴσχυσε ποτέ· ἀλλὰ μήπως, Δημήτριε, θέλεις νὰ τοποθετηθῇς πρῶτος ἐσὺ μὲ ἕναν εὐρύτερο σχολιασμό καὶ περισσότερες λεπτομέρειες, μιᾶς καὶ ἀνακινεῖς τὸ θέμα;

[dkalpakidis]

Η εγκύκλιος θεωρώ ότι είναι μια αγωνιώδης φωνή της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας για διάσωση της Ψαλτικής παράδοσης.
Να "κρύβει" και υπερβολές; ίσως.
Προσωπικά νομίζω ότι η "απαγόρευση" αυτή έχει να κάνει και με το θέμα του Τυπικού και με το θέμα των συνθέσεων.
Κάνω μια σκέψη, ότι υπήρχε προτίμηση στο "Μακάριος ανήρ" του Πέτρου (ή το συντετμημένο υπό Μανούλ)
Ψαλτών του Πατριαρχικού Ναού κι όχι των Ανοιξανταρίων του Φωκαέως ή κάποιου άλλου "εξωτερικού" μουσικού (;) ή του "νεώτερου" τότε Γεωργ. Ραιδεστινού.
Αντίστοιχα κάτι ανάλογο να συμβαίνει και στο "Θεοτόκε Παρθένε" του Μπερεκέτη.
Πάντως η εγκύκλιος εξηγεί ότι δεν ψάλλονται ούτε τα Ανοιξαντάρια, ούτε το "Θεοτόκε Παρθένε" του Μπερεκέτη επειδή "ετονίσθησαν διά τας αγρυπνίας".
Βέβαια στις Ενορίες αγρυπνίες δεν προβλέπονται...

Υ.Γ.
Εμένα πάντα μου προξενούσε εντύπωση η ύπαρξη δύο εφυμνίων στο τέλος των Ανοιξανταρίων όπως είναι γραμμένα από τον Φωκαέα:
"Δόξα σοι ο Θεός. Αλληλούια." αντί του ορθότερου ίσως "Δόξα σοι ο Θεός".
Πιθανόν και τέτοια θέματα ώθησαν την Μεγάλη Εκκλησία σε αυτές τις αποφάσεις...

[Dionysios]

Πώς κρίνεται την απαγόρευση των Ανοιξανταρίων από την Μεγάλη Εκκλησία σε μιά εγκύκλιο του 1888;

Κάτι ποὺ ξέχασα νὰ ῥωτήσω προηγουμένως. ἔχω ὑπόψει μου δύο σχετικὲς ἐγκυκλίους, ἄλλα εἶναι καὶ οἱ δύο τοῦ 1880. σὲ ποιά ἐγκύκλιο τοῦ 1888 ἀναφέρεσαι;

[dkalpakidis]

Τελικά η εγκύκλιος είναι όντως του 1880.