Κείμενον δοξολογίας

[Dionysios]

Γιὰ τὸ κείμενον τῆς δοξολογίας καὶ τὴν προέλευσι τῶν στίχων της μπορεῖ ὁ ἐνδιαφερόμενος νὰ δῇ τὸ ἄρθρο τοῦ Μανόλη Θεοδωράκη «Τὸ κείμενο τῆς μεγάλης δοξολογίας» (Συμβολή, τεῦχος 19, 30-32).

῾Ο 5ος στίχος-στροφὴ τῆς δοξολογίας ἔχει ὡς ἑξῆς·
«Πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡμῶν,
ὁ καθήμενος ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός,
καὶ ἐλέησον ἡμᾶς».

Στὸν στίχο αὐτὸ ὅλα τὰ μουσικὰ κείμενα (μελοποιήσεις τῆς δοξολογίας) ἔχουν «ὁ καθήμενος ἐκ δεξιῶν», ἐνῷ ὅλα τὰ ἔντυπα (ἀπὸ τὸ 1801 τοὐλάχιστον) ἔχουν «ὁ καθήμενος ἐν δεξιᾷ». συχνὰ λοιπὸν δημιουργεῖται τὸ ἐρώτημα ποιά ἀπὸ τὶς δύο γραφὲς εἶναι σωστή, τὸ «ἐκ δεξιῶν» ἢ τὸ «ἐν δεξιᾷ». καὶ οἱ δύο γραφὲς εἶναι ἐξίσου σωστὲς καὶ εἶναι ἀδιάφορον ἂν κανεὶς θὰ τὸ ψάλῃ ἔτσι ἢ ἀλλιῶς. μετρικῶς, νοηματικῶς, φιλολογικῶς καὶ οἱ δύο φράσεις ἔχουν τὴν ἴδια ἀκριβῶς σημασία καὶ ἀξία.

Γιὰ νὰ διαπιστωθῇ ἡ ἀρχικὴ γραφὴ τοῦ ὕμνου, πρέπει νὰ γίνῃ κριτικὴ ἐργασία ἐπὶ τῶν βελτίστων χειρογράφων, ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει οὐσιαστικὸς λόγος γιὰ κάτι τέτοιο, διότι δὲν ὑπάρχει διαφορὰ ἐπὶ τῆς οὐσίας. ἔχει ὅμως σημασία νὰ γίνῃ κατανοητὸ ὅτι μία τοιαύτη ἐργασία πρέπει νὰ στηρίζεται ἐπὶ τῶν ἀρίστων χειρογράφων, τὰ ὁποῖα μᾶς παραδίδουν τὸ καλλιτέρας ποιότητος κείμενον. ὁ ἀλεξανδρειανὸς κῶδιξ ἐπὶ παραδείγματι ἔχει κάποιαν σπουδαιότητα διὰ τὴν ἀρχαιότητα αὐτοῦ, ἀλλὰ ὄχι διὰ τὴν ποιότητα τοῦ κειμένου του. ὡς κείμενον ὁ ἀλεξανδρειανὸς κῶδιξ οὐδεμίαν ἀξίαν ἔχει, διότι εἶναι γεμᾶτος ἀπὸ λάθη καὶ ἄλλα ἐλαττώματα· εἶναι μὴ ἐκκλησιαστικὸς κῶδιξ, εἶναι μὴ λειτουργικός, κατάφορτος ἀπὸ σκουπίδια τοῦ φαινομένου τοῦ κοπτισμοῦ, μὲ τραγικὰ λάθη ἐπὶ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης (ἀνορθογραφίες, ἀσυνταξίες, ἀσυναρτησίες), μὲ ἀλλοιωμένα σοβαρῶς τὰ κείμενα τῆς ἁγίας Γραφῆς, στὰ ὁποῖα ἔχουν παρεισφρήσει ἀκόμη καὶ ὁλόκληρα κεφάλαια ἀπὸ μυθώδεις διηγήσεις καὶ ἀπόκρυφα συγγράμματα, μὲ νοήματα ἀντίθετα ἀπὸ τὰ γνήσια κεφάλαια τῆς Γραφῆς.


copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

᾿Επειδὴ οἱ στίχοι τῆς δοξολογίας εἴτε εἶναι αὐτούσια χωρία ἐκ τῆς ῾Αγίας Γραφῆς εἴτε ἔχουν προέλευσιν βιβλικήν, εἶναι εὐνόητον ὅτι ὅλες οἱ φράσεις καὶ οἱ γραφὲς τῶν στίχων ἐπηρεάζονται ἀπὸ τὸ βιβλικὸν κείμενον. σχετικῶς λοιπὸν μὲ τὸν ἀνωτέρω στίχον 5 τῆς δοξολογίας ἂς δοῦμε πῶς ἔχει ἐν τῇ Γραφῇ ἡ ἔκφρασις «κάθομαι στὰ δεξιὰ κάποιου».

Στὴν Καινὴ Διαθήκη λέγεται πολλάκις ὅτι ὁ Υιὸς κάθεται στὰ δεξιὰ τοῦ Πατρός. ὑπάρχουν 18 τέτοια χωρία, καὶ μάλιστα οἱ γραφὲς «ἐκ δεξιῶν» ἢ «ἐν δεξιᾷ» σχεδὸν ἰσομοιράζονται. δηλαδὴ ἀπὸ τὰ 18 καινοδιαθηκικὰ χωρία τὰ 10 ἔχουν «ἐκ δεξιῶν» καὶ τὰ ἄλλα 8 «ἐν δεξιᾷ». εἰδικῶς μάλιστα τὸ Λκ 22,69 λέει «ἀπὸ τοῦ νῦν ἔσται ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καθήμενος ἐκ δεξιῶν τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ».

Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἡ φράσις αὐτὴ λέγεται προφητικῶς γιὰ τὸν Υἱὸ μόνον μία φορὰ καὶ ἔχει «ἐκ δεξιῶν» κατὰ τὴν μετάφρασι τῶν Ο΄. ἡ φράσις ἐπαναλαμβάνεται αὐτολεξεὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη 4 φορές, πάντοτε σύμφωνα μὲ τὴν μετάφρασι τῶν Ο΄καὶ μὲ τὴν γραφὴ «ἐκ δεξιῶν».

Γενικώτερα ἡ φράσις «κάθομαι ἢ βρίσκομαι στὰ δεξιὰ κάποιου» ὑπάρχει πολλὲς φορὲς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀλλὰ σαφῶς ὑπερτερεῖ τὸ «ἐκ δεξιῶν»· λίγες φορὲς ὑπάρχει τὸ «ἐν δεξιᾷ» ἢ «εἰς τὰ δεξιά». λόγῳ λοιπὸν τῆς βιβλικῆς ἐπιδράσεως καὶ στὸ σύμβολον τῆς πίστεως εἶναι γραμμένον γιὰ τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν· «καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός», τὸ ὁποῖον μάλιστα προέρχεται ἀπὸ τὸ ἐδάφιον Μρ 16,19. ἀλλὰ καὶ στὸ λεγόμενον ἀθανασιανὀν σύμβολον πάλιν συναντοῦμε τὴν ἔκφρασι «καὶ καθήμενος ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τοῦ παντοκράτορος».



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης