Παρασκευή διακαινησίμου (ζωοδόχου πηγῆς)

[Dionysios]

Γιὰ τὴν ἀκολουθίαν τῆς ζωοδόχου πηγῆς κατὰ τὴν παρασκευὴν τῆς διακαινησίμου ὑπάρχουν κάποια θέματα ὑμνολογίας τυπικοῦ ποὺ θὰ ἔχῃ ἐνδιαφέρον νὰ συζητηθοῦν, ὅπως·
1. Πόσα καὶ ποιά κοντάκια ψάλλονται στὴν λειτουργία αὐτῆς τῆς ἡμέρας;
2. Ποιά ἀπόστιχα εἶναι ὀρθότερο νὰ ψάλλωνται στὸν ἑσπερινό (τῆς πέμπτης ἑσπέρας);
3. Ποιά στιχηρὰ τῆς ἑορτῆς πρέπει νὰ ψάλλωνται στοὺς αἴνους;

[Dionysios]

Τόσον τὸ τυπικὸν τοῦ Κωνσταντίνου ὅσον καὶ τοῦ Βιολάκη ὁρίζουν σαφῶς δύο κοντάκια γι᾿ αὐτὴν τὴν ἡμέρα. ἐσχολίασα ἐκτενῶς τὸ γεγονὸς στὴν Συμβολή (τεῦχος 4, σ. 50-52). δυστυχῶς στοὺς νεωτέρους χρόνους ἐπικράτησε εἰς πολλοὺς μία ἀλλοίωσις τῆς συγκεκριμένης διατάξεως τοῦ τυπικοῦ, κατ᾿ ἐμὲ ἀλλοίωσις αὐθαίρετη καὶ ἀβάσιμη καὶ ἐξ ἀγνοίας προερχομένη. ὁ προβληματισμός μου εἶναι· πόσοι σημερινοὶ ψάλτες γνωρίζουν ἄραγε τὴν διάταξι τοῦ ΤΜΕ γιὰ δύο κοντάκια ὑποχρεωτικῶς τὴν ἡμέρα ἐκείνη;

(18/7/2008)

[Dionysios]

Συμφωνῶ κι ἐγὼ μὲ τὴν πρότασιν τοῦ μακαριστοῦ Γεωργίου ῾Ρήγα. περιττὸν ἴσως νὰ πῶ ὅτι τὴν ἐφαρμόζω, διότι ψάλλω οὕτως ἢ ἄλλωστε καὶ τὴν ἀναστάσιμον ὑπακοὴν καὶ τὰ ἄλλα κοντάκια πλὴν τοῦ ἐπισφραγιστικοῦ, μὲ Δόξα, Καὶ νῦν. ἐπικεντρώνομαι ὅμως στὴν παρασκευὴν τῆς ζωοδόχου πηγῆς. ἐκεῖ δὲν χρειάζεται νὰ εὐχώμεθα νὰ ἐπανέλθῃ ἡ ἀρχαία τάξις, διότι τὸ ἰσχῦον τυπικὸν (Τ.Μ.Ε. 1888) ἐπιβάλλει νὰ τηρηθῇ ἡ ἀρχαία τάξις καὶ νὰ ψαλοῦν δύο κοντάκια.

Σχόλιον. ὅπου τὸ Τ.Μ.Ε. ῥυθμίζει οἰκονομικῶς τὰ πράγματα μὲ τρόπον συγκαταβατικώτερον γιὰ τὶς ἐνορίες, διαφοροποιούμενο ἀπὸ τὴν ἀρχαίαν τάξιν, ὅταν ὁμιλῶ καὶ γράφω γιὰ μερικὴ ἐπαναφορὰ (ὑπὸ προϋποθέσεις πάντοτε) αὐτῆς τῆς ἀρχαίας τάξεως, μοῦ ἀντιλέγουν πολλοὶ ὅτι πρέπει νὰ ἀκολουθήσουν τὸ Τ.Μ.Ε.. ἐδῶ λοιπὸν (στὴν παρασκευὴ τῆς διακαινησίμου) γιατί δὲν ἀκολουθοῦν τὸ Τ.Μ.Ε.;

Καὶ ἐπεκτείνω τὸ ἐρώτημα. ποιοί ἀκολουθοῦν σ᾿ αὐτὸ τὸ σημεῖον τὸ Τ.Μ.Ε.; καὶ ὅσοι ἐδῶ δὲν ἀκολουθοῦν τὸ Τ.Μ.Ε. τί ἀκολουθοῦν;

(...ἔλαβα ἀφορμὴ νὰ ἐπεκτείνω τὴν σκέψιν μου καὶ τὸν προβληματισμόν μου καὶ νὰ ἀναφερθῶ σὲ καταστάσεις ποὺ γνωρίζω καὶ ἀντιμετωπίζω...)

(22/7/2008)

[Dionysios]

Κάποιες διευκρινίσεις νομίζω ὅτι θὰ εἶναι χρήσιμες.

Τὰ Δίπτυχα δὲν τὰ γράφω ἐγώ. ἐγὼ συνέταξα τὸ τυπικὸν μέρος τῶν Διπτύχων διὰ τὰ ἔτη 2007 καὶ 2008.

Πρὶν ἀπὸ ἐμένα συντάκτης τοῦ τυπικοῦ τῶν Διπτύχων (2001-2006) ἦταν ὁ ᾿Απόστολος Παπαχρῆστος, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἐσημείωνε τὰ δύο κοντάκια διὰ τὴν παρασκευὴν τῆς Διακαινησίμου. ἄρα καὶ πρὶν ἀπὸ ἐμένα πάλιν δύο κοντάκια θὰ βρῇ κάποιος στὰ Δίπτυχα.

῾Ο ἴδιος ὁ ᾿Απόστολος Παπαχρῆστος σημειώνει ἀκόμη καὶ σήμερα εἰς τὴν ἴδιαν περίπτωσιν δύο κοντάκια στὴν «Τυπικὴ Διάταξι» ποὺ ἐκδίδει προσωπικῶς ἀπὸ τὸ 1996 μέχρι σήμερα. μάλιστα ὁ ᾿Απ. Παπαχρῆστος ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου σημείου (ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλα ὅμοια σημεῖα) ἀκολουθοῦσε (καὶ ἀκολουθεῖ) σχετικὴ παρατήρησι-συμβουλὴ τοῦ μητροπολίτου πρώην Πατρῶν Νικοδήμου Βαλληνδρᾶ, ὁ ὁποῖος ἐπὶ τοῦ θέματος εἶχε πεῖ χαρακτηριστικῶς ὅτι πρέπει νὰ διατηροῦνται ἀμετάβλητες οἱ διατάξεις τοῦ ΤΜΕ, ἐκτὸς ἂν ὑπάρχουν ἐμφανῆ καὶ ἀποδεδειγμένα λάθη. ὡς γνωστόν, ὁ μητροπολίτης Νικόδημος Βαλληνδρᾶς εἶναι ἀδελφὸς τοῦ μακαρίτου πρωτοψάλτου ᾿Αποστόλου Βαλληνδρᾶ, ὁ ὁποῖος ἦταν συντάκτης τοῦ τυπικοῦ μέρους τοῦ ῾Ημερολογίου/Διπτύχων τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος πρὶν ἀπὸ τὸν Παπαχρῆστο καὶ ἦταν ἐκεῖνος ὁ ὁ ὁποῖος κάποια στιγμὴ μετέβαλε (ἄγνωστον πόθεν ὁρμώμενος) τὴν συγκεκριμένην διάταξιν καὶ ἔγινε ὁ μόνος συντάκτης ποὺ ἐσημείωνε 1 κοντάκιον διὰ τὴν παρασκευὴ τῆς διακαινησίμου. ἰδοὺ διατί·

Τὸ ἡμερολόγιον τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος τὸ ἐξεκίνησε καὶ τὸ ἐξέδιδε προσωπικῶς ὁ ῾Εμμανουὴλ Φαρλέκας ἐπὶ 30 ἔτη (1924-1953), καὶ ἐσημείωνε ὅτι ἡ ἀκολουθία διεξάγεται κατὰ τὸ ΤΜΕ, ἤ τοι μὲ δύο κοντάκια.

᾿Εν συνεχείᾳ τὴν ἔκδοσιν ἀνέλαβεν ἡ ἐκκλησία τῆς ῾Ελλάδος. ἐπὶ μίαν ἀκόμη εἰκοσαετίαν περίπου, ἤ τοι ἀπὸ τὸ 1954 μέχρι τὸ 1973 (ἢ ἴσως 1975) σημειώνονται δύο κοντάκια παρ᾿ ὅτι ὑπάρχουν διάφοροι συντάκται τοῦ τυπικοῦ μέρους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἡμερολογίου (῾Εμμανουὴλ Φαρλέκας, οἰκονόμος Γεώργιος ῾Ρήγας, ἐπίσκοπος ῾Ρωγῶν –μετέπειτα μητροπολίτης Κοζάνης– Διονύσιος, πρωτοπρεσβύτερος ᾿Ιωάννης ῾Ράμφος, Γεώργιος Μπεκατῶρος, καὶ ἄλλοι· ὅλοι αὐτοὶ κατὰ τὴν εἰκοσαετίαν 1954-1973 ἢ 1975.)

Περίπου ἀπὸ τὸ 1976 (ἢ ἴσως ἀπὸ τὸ 1974) συντάκτης τοῦ τυπικοῦ μέρους ἀναλαμβάνει ὁ ᾿Απόστολος Βαλληνδρᾶς, ὁ ὁποῖος μέχρι τὸ 1980 σημειώνει καὶ αὐτὸς δύο κοντάκια. τὸ 1981 σημειώνει ἕνα μόνον κοντάκιον διὰ τὴν παρασκευὴν τῆς διακαινησίμου, τὸ τοῦ Πάσχα. σημειωτέον ὅτι τὸ 1981 ἦταν ἡ χρονιὰ ἐκείνη ὅπου ὅλοι οἱ ἦχοι ἀπὸ τὴν 1η κυριακὴ τοῦ ἰανουαρίου μέχρι τὴν κυριακὴ πρὸ τῶν Βαΐων ἦσαν σημειωμένοι λάθος. ἀπὸ τὸ 1981 μέχρι τὸ 2001 (ἐπὶ μίαν εἰκοσαετίαν) σημειοῦται εἰς τὸ ἡμερολόγιον/Δίπτυχα 1 κοντάκιον.

Παραλλήλως ὅμως ὁ Γεώργιος Μπεκατῶρος ἐξέδιδε κατὰ τὴν ἴδια περίοδο (ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πολὺ ἐνωρίτερον, ἀπὸ τὸ 1951) τὴν ΤΑΞΙΝ του. εἰς ὅσους τόμους τῆς ΤΑΞΕΩΣ ἔχω ὑπόψει μου ἀπὸ τοῦ 1951 μέχρι τοῦ 1993 (τελευταία χρονιὰ) σημειώνει δύο κοντάκια στὴν συγκεκριμένη ἡμέρα.

῾Επομένως ἐπὶ 65 χρόνια ἀπὸ τὰ περίπου 85 χρόνια ἐκδόσεως τοῦ ἡμερολογίου τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος (Διπτύχων) οἱ συντάκται πρὸ τοῦ ᾿Αποστόλου Βαλληνδρᾶ καὶ μετ᾿ αὐτὸν ἐσημείωναν καὶ σημειώνουμε γιὰ τὴν παρασκευὴ τῆς διακαινησίμου δύο κοντάκια (ἀλλὰ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Βαλληνδρᾶς μέχρι τὸ 1980).

Ταῦτα ἱστορικῶς.

(23/7/2008)


copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

῾Υπενθυμίζω τὸ παρὸν θέμα λόγῳ ἐπικαιρότητος. ὑπάρχουν καὶ κάποια ἐπιπλέον στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ἀξίζει νὰ ἐρευνηθοῦν, ἂν καὶ ἐφόσον ὑπάρχει σχετικὸ ἐνδιαφέρον.

[dkalpakidis]

Γιὰ τὴν ἀκολουθίαν τῆς ζωοδόχου πηγῆς κατὰ τὴν παρασκευὴν τῆς διακαινησίμου ὑπάρχουν κάποια θέματα ὑμνολογίας τυπικοῦ ποὺ θὰ ἔχῃ ἐνδιαφέρον νὰ συζητηθοῦν, ὅπως·
1. Πόσα καὶ ποιά κοντάκια ψάλλονται στὴν λειτουργία αὐτῆς τῆς ἡμέρας;
2. Ποιά ἀπόστιχα εἶναι ὀρθότερο νὰ ψάλλωνται στὸν ἑσπερινό (τῆς πέμπτης ἑσπέρας);
3. Ποιά στιχηρὰ τῆς ἑορτῆς πρέπει νὰ ψάλλωνται στοὺς αἴνους;

Θα ψάλλω την Παρασκευή στην Ακολουθία της Ζωοδόχου Πηγής στο παρεκκλήσιο της Παναγίας Δεξιάς :
1. Δύο. Το της Θεοτόκου και του Πάσχα, όπως ορίζεται και στα ΔΙΠΤΥΧΑ 2010
2. Πέρσι έψαλα τα "Πάσχα Ιερόν". Αυτό λέω να πράξω και φέτος.
3. Έψαλα τα (παραληφθέντα) "Χαίροις ασκητικών", τα "Πάσχα Ιερόν" Δόξα... "Σαλπίσωμεν...", Και νυν "Αναστάσεως ημέρα".


Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας μεταβαίνουμε στην -εκτός Ναού- "πηγή" όπου τελείται ο Αγιασμός σύμφωνα με την πράξη που περιγράφεται στο ΕΥΧΟΛΟΓΙΟΝ Α' σελ. 30 της Σιμωνόπετρας (Από το "Όσοι εις Χριστόν").

Οποιεσδήποτε παρατηρήσεις και σχόλια που μπορούν να βοηθήσουν ευπρόσδεκτα.