Τυπικό 27 Δεκεμβρίου 2012

[microkon]

Καλησπέρα σας.
Στα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος και συγκεκριμένα την 27η Δεκεμβρίου αναφέρεται στον όρθρο ... άνευ καταβασιῶν.
Το μηνιαίο της Αποστολικής Διακονίας όμως εκείνη την ημέρα δεν έχει ειρμούς στους Κανόνες. τι θα πούμε στην τάξη μετά την γ΄ & ς΄ ωδή.
Το τυπικό του Οικουμενικού πατριαρχείου βάζει εκείνη την ημερομηνία τις ιαμβικές καταβασίες των Χριστουγέννων.
Ευχαριστώ

[Dionysios]

Καλησπέρα σας.
Στα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος και συγκεκριμένα την 27η Δεκεμβρίου αναφέρεται στον όρθρο ... άνευ καταβασιῶν.
Το μηνιαίο της Αποστολικής Διακονίας όμως εκείνη την ημέρα δεν έχει ειρμούς στους Κανόνες. τι θα πούμε στην τάξη μετά την γ΄ & ς΄ ωδή.
Το τυπικό του Οικουμενικού πατριαρχείου βάζει εκείνη την ημερομηνία τις ιαμβικές καταβασίες των Χριστουγέννων.
Ευχαριστώ

Τὸ λειτουργικὸ βιβλίο ποὺ περιέχει τὶς ἀκολουθίες ἑνὸς μηνὸς ὀνομάζεται μηναῖον καὶ ὄχι μηνιαῖο. τὸ τυπικὸν μιᾶς ἡμέρας ὁρίζεται συνήθως ἀπὸ δύο βασικοὺς παράγοντες· 1ον) ἀπὸ τὸ ἰσχῦον τυπικόν, δηλαδὴ στὴν περίπτωσί μας ἀπὸ τὸ Τ.Μ.Ε., καὶ δεύτερον ἀπὸ τὸ περιεχόμενον τοῦ μηναίου. ἂς δοῦμε αὐτὰ τὰ δύο πῶς καθορίζουν τὴν διάταξι τῆς 27ης δεκεμβρίου.

1. Τὸ Τ.Μ.Ε. στὶς διατάξεις τῶν χριστουγέννων μετὰ τὴν 14η παράγραφο ἔχει τὴν ἑξῆς σημείωσι· «Τῆς μνήμης τοῦ ἁγίου Στεφάνου» (δηλαδὴ τῆς 27ης δεκ.) «ἐν ἄλλαις ἡμέραις συμπιπτούσης (ἐκτὸς δηλονότι τῆς Κυριακῆς μετὰ τὴν Χριστοῦ γέννησιν), ἡ ἀκολουθία αὐτοῦ μετὰ τῶν μεθεόρτων ψάλλεται ὡς ἔστι διατεταγμένη ἐν τῷ μηναίῳ».

2. Τὸ μηναῖον τώρα γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἡμέρα πουθενὰ δὲν ὁρίζει καταβασίες, ὅπως ἀντιθέτως ῥητῶς ὁρίζει στὶς 26 τοῦ μηνός.

3. ῾Η ἀκολουθία τῆς 27ης δεκεμβρίου ἔχει καὶ προσόμοια γιὰ τὰ ἀπόστιχα τοῦ ὄρθρου, τὰ ὁποῖα ἐφόσον ὑπάρχουν στὸ μηναῖο, πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ψαλοῦν, σύμφωνα μὲ τὴν προαναφερθεῖσα ὁδηγία τοῦ Τ.Μ.Ε.. γιὰ νὰ ποῦμε ὅμως ἀπόστιχα δὲν πρέπει νὰ ψαλῇ δοξολογία μεγάλη, ἀλλὰ λέγεται χῦμα ἡ μικρὰ δοξολογία. ἐφόσον δὲν ψάλλεται δοξολογία, οὔτε καταβασίες ψάλλονται αὐτὴν τὴν ἡμέρα. (σημειωτέον ὅτι ἔτσι ἀκριβῶς ὁρίζει τὴν διάταξι τῆς ἡμέρας καὶ τὸ Τ.Γ.Ρ.)

4. Πρὸς τιμὴν τοῦ πρωτομάρτυρος καὶ ἰσαποστόλου Στεφάνου ἔχει ἐπικρατήσει παλαιόθεν νὰ παραλείπωνται τὰ ἀπόστιχα τοῦ ὄρθρου καὶ νὰ ψάλλεται δοξολογία μεγάλη. αὐτὴ ἡ ὑπέρβασις τοῦ τυπικοῦ (ποὺ ἀναφέρεται καὶ σὲ ἄλλα παλαιὰ τυπικὰ) δὲν ἀλλάζει οὐσιωδῶς τὴν διάταξι τῆς ἀκολουθίας τοῦ μηναίου, ἡ ὁποία παραμένει μεθέορτος μὲν ἀλλὰ μὴ ἑορτάσιμος (κατ᾿ ἀκρίβειαν εἶναι ἡμιεορτάσιμος), χωρὶς ἀπόστιχα ἑσπερινοῦ καὶ ὄρθρου γιὰ τοὺς ἁγίους τῆς ἡμέρας (ἔχει μόνον μεθέορτα) καὶ μὲ ἕνα μόνον κάθισμα ὄρθρου γιὰ τὸν ἅγιο Στέφανο. ὅλα αὐτὰ τὰ στοιχεῖα ἀποκλείουν τὴν ψαλμῴδησι καταβασιῶν, ἐπιτρέπουν ὅμως νὰ ψαλῇ δοξολογία μεγάλη λόγῳ τοῦ ἡμιεορτασίμου χαρακτῆρος τῆς ἀκολουθίας. (γιὰ τὶς μεθέορτες καθημερινὲς ὑπάρχουν στὰ Δίπτυχα λεπτομερεῖς ὁδηγίες στὶς Γενικὲς τυπικὲς διατάξεις, ποὺ ἀνευρίσκονται πρὶν ἀπὸ τὸ μηνολόγιον)

5. ᾿Εφόσον δὲν λέγονται καταβασίαι, πρέπει κατὰ τάξιν νὰ ψαλοῦν οἱ εἱρμοὶ τοῦ τελευταίου κανόνος τῆς ἡμέρας, στὶς ᾠδὲς 3η, 6η, 8η καὶ 9η. γιὰ τὴν περίπτωσί μας αὐτοὶ εἶναι οἱ εἱρμοὶ τοῦ κανόνος τοῦ ὁσίου σὲ ἦχο 4ο «Θαλάσσης τὸ ἐρυθραῖον πέλαγος», «Εὐφραίνεται ἐπὶ σοί» κ.λπ..

6. ῾Η παρατήρησι ὅτι δὲν ὑπάρχουν αὐτοὶ οἱ εἱρμοὶ στὸ μηναῖον κατ᾿ αὐτὴν τὴν ἡμέρα εἶναι σωστή. κοίταξα 2 διαφορετικὲς ἐκδόσεις· ἡ μία εἶχε τοὺς μισοὺς μόνον εἱρμοὺς, δηλαδὴ αὐτοὺς τοῦ α΄ κανόνος, καὶ ἡ ἄλλη δὲν εἶχε κανέναν. δυστυχῶς δὲν εἶναι ἡ μοναδικὴ τέτοια περίπτωσις. στὰ μηναῖα ὑπάρχουν συχνὰ τέτοιες ἐλλείψεις, καὶ κανεὶς δὲν ἔχει ἀναλάβει μία πρωτοβουλία νὰ συμπληρώσῃ τὰ ἐλλείποντα. συνήθως σὲ νεώτερες ἐκδόσεις γίνονται ἄλλες παρεμβάσεις, ἐν πολλοῖς παράτυπες καὶ ἄνευ οὐσιώδους χρησιμότητος. ὑπάρχουν ἐκδόσεις μηναίων ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἔχουν ἀφαιρεθῆ σχεδὸν ὅλοι οἱ εἱρμοὶ τῶν κανόνων! προφανῶς κάποιοι ἐπιμεληταὶ λειτουργικῶν ἐκδόσεων ἢ δὲν εἶχαν καμμία σχέσι μὲ τὸ τυπικὸν ἢ ἀγνοοῦσαν βασικὲς διατάξεις τῆς θείας λατρείας.

7. ᾿Επειδὴ γνωρίζω αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὰ προβλήματα, φροντίζω νὰ ἐλέγχω τὴν ὅποια ἀκολουθία ἀπὸ τὴν προηγούμενη ἡμέρα καὶ νὰ προετοιμάζωμαι καταλλήλως. τοὺς συγκεκριμένους εἱρμοὺς τοὺς λαμβάνω εἴτε ἀπὸ τὸ ἀναστασιματάριον (εἶναι οἱ εἱρμοὶ τοῦ ἀναστασίμου κανόνος τοῦ δ΄ ἤχου) εἴτε ἀπὸ τὴν παρακλητική (πάλι στὸν δ΄ ἦχο) εἴτε ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ μηναῖον δεκεμβρίου στὶς 9 ἢ 13 ἢ 21 τοῦ μηνός (ἐξαρτᾶται ἀπὸ ποιά ἔκδοσι μηναίου ἔχουμε ἐνώπιόν μας). συνήθως μὲ ἐξυπηρετοῦν καλλίτερα οἱ δύο πρῶτες λύσεις.

[MTheodorakis]

Τοὺς εἱρμοὺς μποροῦμε νὰ τοὺς βρίσκουμε καὶ ἀπὸ τὸ Εἱρμολόγιον ἐκδόσεων Ρηγοπούλου (μόνο τὸ κείμενο), ἤ ἀπὸ τὸ μουσικὸ Εἱρμολόγιον ἐκδόσεων Κουλτούρα (ἐπανέκδοση τῆς α' ἐκδόσεως τοῦ 1825).

Εἱρμοὶ χρειάζονται στὶς μεθέορτες ἡμέρες ὅταν ἔχει σειρὰ νὰ ψαλεῖ ὁ β' κανόνας τῆς ἑορτῆς καὶ κατὰ τὰ Σάββατα (γιὰ ὅσους προτιμοῦν τὸ τυπικὸ τοῦ ἁγίου Σάβα), ὅπου ὁ νεκρώσιμος κανόνας ψάλλεται τελευταῖος.

[Dionysios]

Τοὺς εἱρμοὺς μποροῦμε νὰ τοὺς βρίσκουμε καὶ ἀπὸ τὸ Εἱρμολόγιον ἐκδόσεων Ρηγοπούλου (μόνο τὸ κείμενο), ἤ ἀπὸ τὸ μουσικὸ Εἱρμολόγιον ἐκδόσεων Κουλτούρα (ἐπανέκδοση τῆς α' ἐκδόσεως τοῦ 1825).

Ναί, ἀλλὰ δὲν εἶναι καθόλου βολικό, διότι καὶ στὶς δύο ἐκδόσεις οἱ εἱρμοὶ εἶναι καταχωρισμένοι ἀνὰ ἦχο καὶ ἀνὰ ᾠδή, δηλαδὴ π.χ. στὸν δ΄ ἦχο ὅλοι οἱ εἱρμοὶ τῆς α΄ ᾠδῆς μαζί, ὕστερα τῆς β΄, κατόπιν τῆς γ΄, καὶ πάει λέγοντας. ἐν ὥρᾳ ἀκολουθίας τὸ χειρότερο πρᾶγμα εἶναι νὰ ψάχνῃς ποιός εἶναι ὁ εἱρμὸς ποὺ χρειάζεσαι καὶ νὰ προσπαθῇς νὰ τὸν ξεχωρίσῃς ἀνάμεσα ἀπὸ 50 ἄλλους. χώρια ποὺ συχνὰ κάποιοι εἱρμοὶ μοιάζουν μεταξύ τους. ἐπὶ παραδείγματι τοῦ δ΄ ἤχου στὴν α΄ ᾠδὴ ὑπάρχουν 4 εἱρμοὶ ποὺ ξεκινοῦν μὲ τὴν λέξι «ᾌσωμεν», στὴν γ΄ ᾠδὴ 3 εἱρμοὶ μὲ ἀρχὴ «᾿Εστερεώθη ἡ καρδία μου», στὴν δ΄ ᾠδὴ 6 εἱρμοὶ μὲ τὸ «Εἰσακήκοα», καὶ ὁ κατάλογος συνεχίζεται. γι᾿ αὐτὸ καὶ στὴν πρᾶξι τὰ βιβλία αὐτὰ ἔμειναν στὸ περιθώριο. χρειάζονται μόνο γιὰ μελέτη καὶ ἔρευνα, ἀλλὰ ἔχουν ἐλάχιστη μέχρι μηδαμινὴ πρακτικὴ λειτουργικὴ χρησιμότητα. ἂν ὅμως πέσουμε στὴν περίπτωσι νὰ ἔχουμε μπροστά μας ἀκολουθία μὲ σπάνιους εἱρμούς, ποὺ δὲν τοὺς βρίσκουμε πουθενὰ ἀλλοῦ, τότε θὰ χρησιμοποιήσουμε καὶ αὐτὸ τὸ εἱρμολόγιον. χρειάζεται ὅμως ἔγκαιρη προετοιμασία καὶ πιθανώτατα νὰ ἀντιγράψουμε τοὺς εἱρμοὺς σὲ ἕνα φύλλο χαρτί, ποὺ θὰ ἔχουμε μέσα στὸ μηναῖο, εἰδάλλως τὴν ὥρα τῆς ἀκολουθίας θὰ συναντήσουμε δυσκολίες. εἰδικὰ ὅταν ὁ ψάλτης εἶναι ἕνας καὶ μοναδικός, ἄνευ ἀναγνώστου ἢ ἄλλου τινὸς βοηθοῦ. ὁμιλῶ ἐκ πείρας.

῾Η λύσι βέβαια εἶναι ἁπλῆ. στὶς μελλοντικὲς ἐκδόσεις μηναίων, παρακλητικῆς καὶ λοιπῶν βιβλίων μὲ κανόνες νὰ προστεθοῦν ὅλοι οἱ εἱρμοὶ ὅλων τῶν ᾠδῶν ὅλων τῶν κανόνων, ἔστω καὶ μὲ μικρότερα γράμματα ἢ σὲ ὑποσημειώσεις. χρειάζεται μόνο προσοχὴ καὶ γνῶσι.

Ἂς μὴν ἐπεκταθοῦμε ὅμως ἐδῶ περισσότερο στὸ θέμα τῶν εἱρμῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐλλείψεων τῶν λειτουργικῶν βιβλίων. τὸ παρὸν θέμα ἀφορᾷ κατ᾿ ἀρχὰς καὶ κυρίως στὸ τυπικὸ τῆς ἡμέρας. ἡ ἀναφορὰ στοὺς εἱρμοὺς ἔγινε μόνον γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστῇ ἕνα πρόβλημα, ὥστε κάθε ἐνδιαφερόμενος νὰ διευκολυνθῇ νὰ τηρήσῃ τὸ τυπικὸν τῆς ἡμέρας ὅσο γίνεται καλλίτερα.