Τα περίεργα της Βυζαντινής Μουσικής

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

ΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ
ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΑΣ

1) Τονικά διαστήματα

Είναι γνωστό σε όλους μας, ότι η Βυζαντινή Μουσική, αυτή η υπέροχη μουσική, που κληρονομήσαμε από τους Πατέρες μας, παρουσιάζει σε πολλά μέρη ασάφειες.
Παρουσιάζει καταστάσεις, οι οποίες διδάσκονται αναλογα με την αντίληψη, την παιδεία και τα « πιστεύω » κάθε Διδασκάλου και όχι βάσει τεκμηριωμένων θέσεων.
Έτσι, συναντάμε περιπτώσεις αντικρουόμενες από ορισμένους, οι οποίες όνως, υποστηρίζονται φανατικά από άλλους.
Τι φταίει ; Γιατί αυτός ο κυκεώνας των απόψεων ;
Γιατί δεν λέμε και να πιστεύουμε όλοι τα ίδια ;
Από πού αντλεί ο καθένας τις απόψεις του, πάνω στα θέματα της Μουσικής και τελικά, ποιά είναι αυτή η ίδια η Μουσική μας ;
Ποιές είναι οι βάσεις της ; Ποιές οι πηγές της ; Από που γίνεται η άντληση των σωστών ή λαθεμένων απόψεων ;
Όλα αυτά, είναι προβλήματα που μας απασχόλησαν από πολύ παλιά και θέλουμε να πιστεύουμε, ότι το ίδιο συμβαίνει και με Σας.
Ας δούμε λοιπόν διεξοδικά, τι μας λέει η ίδια η Μουσική μας. Η Μουσική του Δαμασκηνού των Βυζαντινών, η οποία όπως γνωρίζουμε πολύ καλά όλοι μας, έχει τις ρίζες της, στην Αρχαία Ελληνική Μουσική.
Οι αοίδιμοι και σεβαστοί Μουσικοδιδάσκαλοι Χρύσανθος, Γρηγόριος και Χουρμούζιος, παίρνοντας τα βασικά στοιχεία της Μουσικής από τα Αρχαία Ελληνικά Συγγράμματα, πα-ραδέχτηκαν ότι ο Μείζων Τόνος, ισούται με 12 Μόρια. Το Τριτημόριο με 4 και το Τεταρτημόριο με 3.
Το ίδιο μας λέει ξεκάθαρα και ο Ευκλείδης, λέγοντας :
« Υποτίθεται Τόνος εις 12 ελάχιστα Μόρια διαιρούμενος,
ών έκαστον Δωδεκατημόριον Τόνου καλείται. Αναλόγως δέ τω Τόνω και τα λοιπά Διαστήματα. Το μέν γάρ Ημιτόνιον εις 6, η δέ Δίεσις η Τεταρτημόριος εις 3, η δέ Τριτημόριος εις 4. Όλον δέ διά τεσσάρων ( δηλαδή το Τετράχορδον ) εις 30 Μόρια ».
Έτσι οι τρείς Διδάσκαλοι, συμφωνούν με τους Αρχαίους για τον Μείζονα Τόνο, το Τριτημόριο και το Τεταρτημόριο, ενώ διαφωνούν κατά το Ημιτόνιο και την Διαπασών Κλίμακα.
Εκτός όμως από τον Ευκλείδη, υπάρχουν και άλλοι πολλοί, οι οποίοι δίνουν 6 Μόρια στο Ημιτόνιο και 72 για την πλήρη Διαπασών Κλίμακα.
Έτσι έχουμε τον Αριστείδη τον Κυντιλιανό να μας λέει ότι : « Το δέ δι΄ οκτώ, καλείται μέν Διαπασών, διατίθεται δ’ εκ Τόνων 6, Ημιτονίων 12 ( δηλαδή 6 Χ 12 = 72 ) ».
Τα ίδια όμως, μας λέει και ο Γέρων ο Βακχείος : « Η Διαπασών εκ Τόνων 6 συνέστηκε ». Άρα εφ’ όσον ο Τόνος έχει 12 Μόρια 6 Χ 12 = 72, οπότε συμφωνεί και αυτός.
Και ενώ όλοι οι Αρχαίοι Μουσικολόγοι, παραδέχονται και συμφωνούν ότι η διαίρεση της Διαπασών, αντιστοιχεί με 72 Μόρια και το Ημιτόνιο με 6, έρχονται οι αοίδιμοι Διδάσκαλοι και χωρίς κανέναν ουσιώδη λόγο, κανόνα ή απόδειξη, καθορίζουν την μεν Διαπασών σε 68 Μόρια, το Ημιτόνιο σε 7 και τον Ελάσσονα Τόνο σε 9.
Εάν μαθηματικώς τα 6 Μόρια, γίνονται 7, τα 9 δεν πρέ-πει να γίνουν 10 ½ ; Άλλωστε αφού όρισαν το Ημιτόνιο του Ημιολίου σε 7 Μόρια, γιατί στο Ημιτόνιο του Ημιολίου στον Πλ. Του Β΄. ( δηλαδή στο Διάστημα Βου – Γα ), έδωσαν 6 μόνο Μόρια και το έκαναν 18, ενώ έπρεπε να είναι 12 + 7 – 19 ;
Επίσης, ενώ οι Αρχαίοι όρισαν το Τετράχορδο σε 30 Μόρια, που βασίστηκαν οι σεβαστοί Διδάσκαλοι και όρισαν τούτο σε 28 ;
Τι συμπεραίνουμε απ’ αυτό ;
Ότι ή οι Αρχαίοι καθόρισαν την Κλίμακα σε 72 Τμήματα, ή οι Διδάσκαλοι υπολογίζοντας κακώς τους Αρχαίους όρους, έσφαλαν. Και χωρίς προβληματισμό, κατάλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι οι καθ’ όλα σεβαστοί μας Διδάσκαλοι, έκαναν σφάλματα και μάλιστα πολλά.
Η βεβαιότητα αυτή, προκύπτει από τα ίδια τα λόγια των Μουσικοδιδασκάλων μας, οι οποίοι λένε :
« Αν θέλει τις να γνωρίση δι’ αριθμών τα Διαστήματα του καθ’ ημάς Διατονικού Γένους εν τω Διαπασών συστήματι, λέγομεν, ότι ούτως εύρομεν αυτά, εγγύτερον της αληθείας » ( Μ. Θεωρητικόν Χρυσάνθου, σελίδα 97, παράγραφος 226 ).
Ομοίως και ο Θεόδωρος Φωκαέας, μας λέει στο Θεωρητικό του στη σελίδα 58 : « Αυτά εξηκριβώσαμεν. Αν άλλος τις μετέπειτα ήθελεν εύρει τι περισσότερον, θέλομεν γνωρίσει μεγίστην χάριν εις αυτόν, διά την γενησομένην ωφέλειαν εις τους φιλομούσους ».

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

2) Γένη και ήχοι

Είναι όμως καιρός, να δούμε τι γίνεται με τους Ήχους και τα Γένη.
Όπως προαναφέραμε, οι αοίδιμοι Διδάσκαλοι έχουν σφάλλει σε πολλά πράγματα, εκτός από τα Τονικά Διαστήματα.
Το ερώτημα λοιπόν που βγαίνει, είναι :
« Πρέπει να αφήσουμε τα σφάλματα αυτά αιωνίως αδιόρθωτα και μάλιστα όταν οι ίδιοι οι Διδάσκαλοι, μας προτρέπουν να μελετήσουμε και να εξακριβώσουμε τι είναι σωστό και τι όχι, και επομένως να τα διορθώσουμε ; Ή πρέπει να πιστέψουμε στα λόγια μερικών, οι οποίοι λένε, ότι τα πάντα είναι καλώς διατεταγμένα, και ως εκ τούτου τα Θεωρητικά μας είναι αλάνθαστα ;
Πολλοί θα πούν, ότι τα διάφορα υπάρχοντα λάθη, είναι τόσο ασήμαντα και ως εκ τούτου, δεν βλάπτουν την Μουσική μας καθ’ ολοκληρίαν. Τι θα πούν όμως, εάν τους επι-σημάνουμε ότι τον Χρωματικό Β΄. Ήχο, τον ονομάζουμε και επιγράφουμε Α΄. ; Ή τον Πλάγιο του Β΄., Δ΄. ; Ή τον Δ΄. Χρωματικό Β΄. ;
Ίσως υπάρχουν απορίες και διαμαρτυρίες, αλλά δυστυχώς, υπάρχουν στη Μουσική μας τέτοια λάθη, και από-ρίας άξιον είναι, πώς και γιατί μέχρι σήμερα, έμειναν απαρατήρητα, ή τουλάχιστον αδιάφορα για τους περισσότε-ρους από εμάς. Και λέω για τους περισσότερους, γιατί τον τελευταίο καιρό, βρέθηκαν μερικά αστροπελέκια, τα οποία αφού υπέστησαν σίγουρα την επιφοίτηση διαφόρων αγνώστων πνευμάτων, έκαναν διάφορες προβλέψεις και τελικά, απεφάνθησαν ότι οι Ήχοι της Μουσικής μας, δεν είναι 8, αλλά 32 ή και 48. Καθόρισαν άλλες βάσεις για τον κάθε Ήχο και τους κατέταξαν σε άλλα Γένη. Έτσι ο Πλάγιος του Β΄., είναι ΚΑΙ Διατονικός ΚΑΙ Χρωματικός. Πολλά λένε για τον Βαρύ και για άλλους. Επίσης για να διορθώσουν τις διαφορές των Διαστημάτων, κόλλησαν διάφορες Διέσεις και τελικά, άλλαξαν τα φώτα, στην ήδη πάσχουσα Μουσική μας. Άλλαξαν τα ονόματα των Ήχων και διόρθωσαν τα Απηχήματά τους, βάζοντας το « Λέγετος » μαζί με το « Νεχέανες » στον Πλάγιο του Β΄. Ακούγονται τόσα πολλά από διαφόρους, που το μόνο που μας μένει, είναι να προσευχόμαστε, να μην υποστούμε την ίδια επιφοίτηση κι εμείς, απ’ αυτά τα πνεύματα που έκαναν όλη αυτή τη ζημιά.
Επανερχόμενοι όμως στο αρχικό θέμα μας, σημειώνουμε ότι το Κάθισμα « Τον τάφον σου Σωτήρ », ψάλλεται παντού σε Β΄. Χρωματικό, ενώ επιγράφεται Α΄. Ήχος. Το « Κατεπλάγη Ιωσήφ », ψάλλεται όπως και πολλά άλλα, σε Β΄. Χρωματικό, ενώ επιγράφεται Δ΄. Ήχος. Το « Φαιδρόν της Αναστάσεως κήρυγμα », ψάλλεται όπως και πολλά άλλα σε Β΄. Χρωματικό, ενώ επιγράφεται Δ΄. Ήχος.
Πώς γίνονται όλ’ αυτά ;
Βέβαια θα πούν μερικοί και τα Επείσακτα Μέλη ;
Άλλο φρούτο πάλι αυτό. Τι πάει να πεί Επείσακτο Μέλος ;
Γιατί να υπάρχει ; Τι θα μας πείραζε προκειμένου να λέμε τα σύκα – σύκα και τη σκάφη – σκάφη ( όπως λέει ο σοφός λαός μας ), το κάθε Τροπάριο, να ανήκει στον Ήχο που ψάλλεται ;
Γεννάται λοιπόν το ερώτημα : Κανείς δεν σκέφτηκε να διορθώσει αυτά τα πράγματα, ή κανείς απ’ αυτούς, οι οποίοι έχουν επισημάνει κατά καιρούς τις ατασθαλίες αυτές, δεν είχε το θάρρος να εκθέσει τις απόψεις του ; Ή μήπως από υπερβολικό σεβασμό, στη μνήμη των Διδασκάλων, φοράμε σήμερα παρωπίδες και αγνοούμε ή κάνουμε ότι αγνοούμε την πραγματικότητα ;
Ας μην ξεχνάμε ότι « Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια ».
Εδώ, θα ήθελα να κάνω μία διευκρίνιση : Σε καμιά περίπτωση, δεν είμαι εχθρός ή πολέμιος των αειμνήστων Διδασκάλων. Αντίθετα θα ήταν κατά τον επιεικέστερο χαρακτηρισμό, τουλάχιστον ανόητος, οποιοσδήποτε δεν οφείλει απεριόριστη ευγνωμοσύνη, για τους κόπους και μόχθους, στους οποίους υπέστησαν, προκειμένου να μας δώσουν την Θεωρία της Μουσικής, που ήδη λίγο ως πολύ γνωρίζουμε.
Εάν όμως θέλουμε να λέμε, ότι η Εκκλησιαστική μας Μουσική, είναι Θεωρητική και με επιστημονικά δεδομένα αποδεδειγμένη, τότε αυτές όπως και άλλες αντιφατικές ανωμαλίες, θα πρέπει να πάψουν να υπάρχουν.
Ευτυχώς που υπάρχουν αρκετοί επιστήμονες Μουσικολόγοι ( και εδώ δεν εννοούμε αυτούς που ξεθάβουν από τα χρονοντούλαπα « πεθαμένα » ή αντικατασταθέντα - λόγω εκσυγχρονισμού κατά κάποιο τρόπο - σύμβολα αυτής της Μουσικής και μας τα επιβάλλουν με τον Α΄. ή Β΄. τρόπο, αλλά επιστήμονες ), οι οποίοι θα κάτσουν κάτω και θα μελετήσουν το γιατί και το διότι σε κάθε αμφιλεγόμενο σημείο και θα βρούν λύσεις. Επαναλαμβάνουμε ότι δεν χρειαζόμαστε επιβολή προσωπικών απόψεων, αλλά λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα. Ας συνέλθουν λοιπόν σε κάποια Μονή και ας ψάξουν να βρούν κάποια άκρη.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

3) Παραγωγή ήχων

Ας προχωρήσουμε όμως στους ίδιους τους Ήχους, για να δούμε πώς βγαίνουν, ποία η Βάση τους και που βρίσκεται η κανονική τους θέση, σύμφωνα με την Θεωρία και την Πράξη.
Το Μέγα Θεωρητικό, έχει σαν Βάση του Α΄ Ήχου τον Φθόγγο Κε, ο οποίος είναι και ο πρώτος Φθόγγος της Αρχαίας Πυθαγορείου Κλίμακας. Ο δε Πα, βαρύτερος κατά ένα Τετράχορδο, αποτελεί την Βάση του Πλαγίου Α΄ Ήχου.
Και όμως. Ο Α΄ Ήχος στα περισσότερα Μαθήματα, χρησιμοποιεί σαν Βάση τον Φθόγγο Πα. Τον Φθόγγο δηλαδή της Βάσεως του Πλαγίου Α΄ κατά τους τρείς Διδασκάλους.
Γιατί λοιπόν ονομάζεται και θεωρείται Α΄ Ήχος ;
Τι συμβαίνει ; Ο Κύριος Ήχος γίνεται Πλάγιος και ο Πλάγιος Κύριος ; Αλλά δεν είναι μόνον αυτό.
Ο Πλάγιος του Α΄ στα Ειρμολογικά Μέλη, έχει σαν Βάση τον Κε. Ονομάζεται όμως και επιγράφεται Πλάγιος του Α΄ Ήχος.
Το Στιχηρό « Σε τον σαρκωθέντα Σωτήρα Χριστόν » ψαλλόμενο Ειρμολογικά, έχει σαν Βάση τον Κε. Πώς θα πρέπει να τον ονομάσουμε αυτόν τον Ήχο ; Α΄ ή Πλάγιο του Α΄ ;
Αλλά και πάλι, δεν είναι μόνο αυτό.
Η Θεωρία των Διδασκάλων, μας λέει ότι από τις Βάσεις των Κυρίων Ήχων, κατεβαίνοντας ένα Τετράχορδο, συναντούμε τις Βάσεις των Πλαγίων Ήχων.
Αφού λοιπόν ισχύει αυτό, γιατί ο Β΄ Χρωματικός, που έχει τον Δι σαν Βάση, βρίσκει τον Πλάγιό του τρίτονα στον Πα ; Σύμφωνα με την ισχύουσα Θεωρία, δεν θα έπρεπε να έχουμε σαν Βάση του Πλαγίου Β΄. τον Νη ; Και ό-μως. Η Βάση του Πλαγίου Του Β΄. Ήχου, είναι ο Φθόγγος Πα.
Πάμε παρακάτω.
Στο Θεωρητικό του ο Χρύσανθος, μας λέει στην παράγραφο 291, μας δίνει σαν Βάση του Ήχου τον Νη, ονομάζοντάς τον μάλιστα Υπολύδιον.
Επομένως, ενώ ο Νη είναι ο δεύτερος Φθόγγος που βρίσκουμε στην κατάβαση προς τους Πλαγίους Ήχους, τον βλέπουμε να πηδάει από εκεί ακατανόητα και να γίνεται Βάση του Πλαγίου Δ΄.
Ακατανόητα είπαμε, γιατί με Βάση τον Κε του Α΄ Ήχου, έχουμε τον Πα σαν Βάση του Πλαγίου Α΄.
Ο Β΄ Ήχος με Βάση τον Δι, μας δίνει τον Πλάγιό του, κατά ένα Τετράχορδο τον Νη και όχι τον Πα που χρησιμοποιούμε σήμερα. Αλλά και ο Νη σαν Βάση του Πλαγίου Β΄ σύμφωνα πάντα με την Θεωρία ανευρέσεως των Πλαγίων από τους Κύριους Ήχους των τριών Διδασκάλων, πώς γίνεται να ονομάζεται Βάση του Πλαγίου Δ΄ ;
Επίσης αφού τον Βου ονομάζουμε Δ΄. Ήχο και Λέγετο, τότε τον κατά ένα Τετράχορδο βαρύτερο Κε, δεν θα έπρεπε να έχουμε σαν Βάση του Πλαγίου Δ΄ ; Όμως ο Κε, είναι Α΄. Ήχος. Μπορεί να είναι και Πλάγιος του Δ΄ ;
Επίσης ο Ζω, ονομάστηκε από τους Διδασκάλους Βαρύς Ήχος, γιατί σφάλλοντας για άλλη μια φορά, θεώρησαν ότι η αρχική Κλίμακα του Πυθαγόρα, άρχιζε από τον Υψηλό Κε και κατεβαίνοντας έληγε στον Ζω ( δηλαδή, Κε – Δι – Γα – Βου – Πα – Νη – Ζω – Κε ). Αυτό ακριβώς είναι και το σπουδαιότερο λάθος των αοιδίμων Διδασκάλων, γιατί η πορεία της Κλίμακας, δεν είναι από την κορυφή προς την Βάση, αλλά φυσιολογικά, από την Βάση προς την κορυφή. Από εκεί και πέρα, όλα πήγαν στραβά.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

4) Η Υπάτη Βαρεία

Εδώ θα πρέπει να ερευνήσουμε την αιτία των σφαλμάτων αυτών, που εκθέτουν τους καθ’ όλα Μεγάλους Διδασκάλους μας.
Κατά την ταπεινή μας γνώμη, πιστεύουμε ότι η βάση των σφαλμάτων αυτών, είναι η λεγόμενη Υπάτη Βαρεία.
Με αυτές τις αντίθετες ως προς την σημασία τους λέξεις, οι Αρχαίοι ονόμασαν τον Τόνο εκείνο, ο οποίος Ύπατος (δηλαδή υψηλός κατά Βάση, ήταν Βαρύς κατά τη φωνή.
Οι Διδάσκαλοι όμως, παρεξήγησαν την λεξη Υπάτη και νόμισαν ότι αυτή, είναι Υψηλή κατά τη φωνή, ενώ συνέ-βαινε ακριβώς το αντίθετο. Και πιστεύουμε ακράδαντα, ότι η παρεξήγηση προήλθε, από τα υπάρχοντα όργανα της Μουσικής, στα οποία ακόμα και σήμερα, βλέπουμε ότι κρατώντας ένα έγχορδο όργανο κάθετα και πιάνοντας με τα δάκτυλα τα τονικά Διαστήματα ( δηλαδή τα τάστα όπως λέγονται ), όσο τα δάκτυλα κατεβαίνουν, τόσο η φωνή γίνε-ται υψηλότερη και το αντίθετο, όσο ανεβαίνουν τα δάκτυλα, τόσο η φωνή γίνεται βαρύτερη.
Αυτό ήταν μάλλον, που δεν κατάλαβαν οι τρείς Διδάσκαλοι.
Αλλά ας προχωρήσουμε ακόμα λίγο, αποδεικνύοντας τα προλεγόμενα.
Εμείς σήμερα, αλλά και στην εποχή των Διδασκάλων και ακόμα παλαιότερα, τα έγχορδα όργανα, τα κρατάμε σε ορι-ζόντια θέση και παίζουμε. Οι Αρχαίοι όμως Έλληνες, κτυ-πούσαν τα όργανά τους, κρατώντας τα σε κάθετη στάση. Δηλαδή, το σκάφος του οργάνου το είχαν προς τα κάτω και τη λαβή ( τον πήχυ με τα τάστα δηλαδή ), προς τα πάνω.
Αυτό αποδεικνύεται και από τα λεγόμενα του Πυθαγορικού Νικομάχου, ο οποίος στο Μεϋβωμιακό βιβλίο του στη σελίδα 6, μας λέει : « Ο βαρύτερος εν τη Διαπασών Φθόγγος, Υπάτη εκλήθη. Ύπατον γαρ το ανώτατον, νέατον δε το κατώτατον ».
Ώστε ο βαρύτερος φωνητικά Φθόγγος στην κάθετη στάση της χορδής, ονομάστηκε από τον Πυθαγόρα ΚΑΙ Υπάτη ΚΑΙ Βαρεία.
Υπάτη ( δηλαδή υψηλή ) μεν κατά τη θέση της χορδής, Βαρεία ( δηλαδή χαμηλή ) δε κατά τη φωνή.
Κι αυτό, γιατί όπως είπαμε και γνωρίζουμε όλοι μας, ο χαμηλότερος ήχος της χορδής, βρίσκεται κατακορύφως, πάνω απ’ όλους τους τόνους. Έτσι ο κατά θέσιν Ύπατος ( δηλαδή ο υψηλός ) τόνος, είναι κατά τη φωνή χαμηλός και αντιστοιχεί με τον δικό μας Κε τον χαμηλό.
Κατεβάζοντας τα δάκτυλα πάνω στην χορδή, οι Φθόγγοι υψώνονται φωνητικά, σχηματίζοντας Κλίμα-κα : Κε – Ζω – Νη – Πα – Βου – Γα – Δι – Κε.
Αυτό ήταν το σφάλμα το μεγάλο των 3 Διδασκάλων, οι οποίοι ορίζοντας τον Κε σαν πρώτο και κορυφαίο τόνο της αρχικής Πυθαγορείου Κλίμακας, τον ονόμασαν Α΄. Ήχο και τον κατά ένα Τετράχορδο χαμηλότερο Πα, Πλάγιο του Α΄. Έτσι προχωρώντας η Κλίμακα των Διδασκάλων, από τα ψηλά στα χαμηλά, καταλήγει στον Ζω, ο οποίος ονομάστηκε Βαρύς Ήχος, σαν τελευταίος και βαρύτερος των άλλων τόνων.
Δηλαδή Κε – Δι – Γα – Βου – Πα – Νη – Ζω.
Οπότε έχουμε Κε = Α΄. Ήχος, Δι = Β΄. Ήχος, Γα = Γ΄. Ήχος, Βου = Δ΄. Ήχος, Πα = Πλάγιος του Α΄. και Πλάγιος του Β΄.Ήχος, Νη = Πλάγιος του Δ΄. Ήχος και Ζω = Βαρύς Ήχος.
Εάν όμως εξετάσουμε το Μονόχορδο του Πυθαγόρα, θα δούμε εντελώς το αντίθετο. Θα δούμε ότι η Κλίμακα, προχωρεί φωνητικά, από τα χαμηλά προς τα ψηλά και όχι όπως μας λένε οι Διδάσκαλοι, από τα ψηλά προς τα χαμηλά. Το Μονόχορδο του Πυθαγόρα, αρχίζει από τον Κε και ανεβαίνοντας φωνητικά προς τα πάνω, μας δίνει : Κε – Ζω – Νη – Πα – Βου – Γα – Δι. Από αυτά, συμπεραίνουμε ότι οι Κύριοι Ήχοι των Διδασκάλων, στο Μονόχορδο του Πυθαγόρα είναι Πλάγιοι και οι Πλάγιο των Διδασκάλων, Κύριοι στο Μονόχορδο.
Αυτά περί Τπάτης Βαρείας, η οποία απετέλεσε την πηγή των σφαλμάτων των Σεβαστών και αοιδίμων Διδασκάλων.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

5) Δύο αντίθετες διευθύνσεις

Aς επιστρέψουμε όμως εκεί που σταματήσαμε, για να δούμε κι άλλα περίεργα στη μουσική κληρονομιά μας.
Ο ίδιος ο Χρύσανθος, στη σελίδα 95 του Θεωρητικού του, παράγραφος 219, αναφερόμενος στην Πυθαγόρειο Κλίμακα, αντιφάσκει με τον εαυτό του, λέγοντας : « Ηύρεν αυτήν ο Πυθαγόρας, οδεύουσαν από βαρέως εις το οξύ, οίον : Κε – Ζω – Νη – Πα – Βου – Γα – Δι – Κε ».
Εδώ δεν καταλαβαίνουμε τίποτα. Υπάρχει αντίθεση των Διδασκάλων και είναι να απορεί κανείς, γιατί ενώ αναφέρουν σωστά την πορεία της Κλίμακας, χωρίς λόγο και συγκεκριμένη αιτία, καθορίζουν αυτήν αντίθετα, με κατάληξη στον Ζω, τον οποίον μάλιστα, ονόμασαν και Ήχο Βαρύ, σαν τον τελευταίο και κατά συνέπεια βαρύτερο τόνο.
Τότε όμως, γιατί στην Οκτώηχο ο Ζω, δεν πήρε την τελευταία θέση, αλλά την πρότελευταία ; Άλλωστε στη θέση του αυτή ο Ζω, σαν υψηλός, πώς ονομάζεται Βαρύς ; Ακόμα, γιατί αυτός ο Ήχος, ονομάστηκε Πλάγιος του Γ΄., αφού βασίζεται Στιχηραρικά και Ειρμολογικά, πάνω στον Γα ; Δηλαδή, πάνω στην ίδια Βάση, με αυτή του Κυρίου Γ΄. Ήχου ; Πρέπει λοιπόν ο Γα, να λέγεται Γ΄. ή Πλάγιος του Γ΄. ; Με άλλα λόγια, να είναι Κύριος Ήχος ή Πλάγιος ;

Και τέλος, γιατί ενώ ο Α΄. Διατονικός Ήχος, χρησιμοποιεί στα αργά του Μέλη Πλάγιο Διατονικό, και ο Β΄. Χρω-ματικός στα αργά Μέλη του, έχει Πλάγιο Χρωματικό, ενώ ο Γ΄. Ήχος, τον οποίον λέμε Εναρμόνιο, δεν έχει Πλάγιο Εναρμόνιο, αλλά τον Διατονικό Ζω ; Γιατί δηλαδή ο Κύριος Ήχος, είναι διαφορετικού Γένους από τον Πλάγιό του ;
Μ’ άλλα λόγια, η σημερινή Εκκλησιαστική Μουσική μας, έχει δύο Βάσεις, αντί μιάς αληθινής και επιστημονικά τεκμηριωμένης,
Δηλαδή, άλλοτε βασίζεται σε Κλίμακα που δουλεύει από πάνω προς τα κάτω, δηλαδή Κε – Δι – Γα – Βου, οπότε μας δίνει σαν Κύριους Ήχους ( τον Α΄, Β΄, Γ΄ και Δ΄, και άλλοτε βασίζεται σε Κλίμακα που δουλεύει από κάτω προς τα πάνω, δηλαδή Πα – Βου – Γα – Δι, οπότε μας δίνει και πάλι σαν Κύριους Ήχους τον Α΄ , Β΄ , Γ΄ και Δ΄.
Έτσι όμως παρουσιάζονται τα περίεργα που ονομάσαμε στην αρχή, ως εξής :
1. Ο Κε, λέγεται Α΄. Κύριος Ήχος, λέγεται όμως και Πλάγιος του Α΄. Ειρμολογικά.
2. Ο Δι, λέγεται Β΄. Ήχος Κύριος Χρωματικός, λέγεται όμως και Δ΄. Διατονικός. Δηλαδή Άγια.
3. Ο Γα, λέγεται Γ΄. Ήχος Κύριος Αρμονικός, λέγεται όμως και Πλάγιος του Γ΄. ή Βαρύς Ειρμολογικά και Στιχηραρικά, αλλά λέγεται και Πλάγιος του Δ΄ κατά Τριφωνίαν. Όπως ψάλλουμε δηλαδή το «Υγράν διοδεύσας».
4. Ο Βου, λέγεται Δ΄. Ήχος Διατονικός και Λέγετος, λέγεται όμως και Β΄ Χρωματικός.
5. Ο Πα, λέγεται Α΄. Ήχος Διατονικός, Πλάγιος του Α΄ Διατονικός και Δ΄ Στιχηραρικός, αλλά λέγεται και Πλάγιος του Β΄ Χρωματικός.
Έτσι, εφ’ όσον η Μουσική Κλίμακα, έχει δύο διαιρέσεις, οι Κύριοι Ήχοι φαίνονται Πλάγιοι και οι Πλάγιοι, Κύριοι.
Ο καθένας, βγάζει εύκολα τα συμπεράσματά του μόνος του.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

6) Χρωματικές κλίμακες

Μια όμως και μιλάμε για τους Ήχους, ας προχωρήσουμε και ας παρατηρήσουμε τα εξής :
Στη Φυσική Διατονική Κλίμακα, έχουμε 7 Φθόγγους Διατονικούς ( δηλαδή φυσικούς ), εκ των οποίων ο καθένας, έχει τη Διατονική του Κλίμακα με 7 Ήχους. Οι Διδάσκαλοι όμως τους Διατονικούς; Ήχους, τους παραδέχονται μόνο για τέσσερις. Δηλαδή Α΄. , Πλάγιο του Α΄. , Δ΄. και Πλάγιο του Δ΄. Έτσι οι 4 αυτοί Διατονικοί Ήχοι, έχουν μία και την αυτή Κλίμακα, Φυσική και Διατονική, κοινή και για τους 4.
Οι 2 Εναρμόνιοι όπως λέγονται Ήχοι, ο Γ΄. δηλαδή και ο Βαρύς, έχουν επίσης μία Κλίμακα, την λεγόμενη Εναρμόνιο. Πώς λοιπόν οι 2 Χρωματικοί καλούμενοι Ήχοι, ο Β΄. και ο Πλάγιος του Β΄. , δεν έχουν και αυτοί μία και την αυτή Χρωματική Κλίμακα, αλλά έχουν διαφορετική, με άλ-λες διαιρέσεις, αλλά μία ονομασία. Τη Χρωματική.
Όπως λοιπόν οι Διατονικοί Ήχοι, έχουν όλοι μία γενική Κλίμακα Διατονική, επίσης οι 2 Εναρμόνιοι όπως λέγονται Ήχοι, έχουν κι αυτοί μία κοινή Κλίμακα Αρμονική όπως λέγεται και με την ίδια ακριβώς διαίρεση, έτσι και οι 2 Χρωματικοί Ήχοι, έπρεπε να έχουν βεβαίως, μία και την αυτή Κλίμακα και διαίρεση του Χρωματικού Β΄. Ήχου.
Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, γιατί στον Χρωματικό Πλάγιο του Β΄ , προσετέθη άλλη Κλίμακα, με διαφορετικές διαιρέσεις, αφού μάλιστα και οι 2, δηλαδή ο Κύριος Ήχος (ο Β΄) και ο Πλάγιός του, έχουν ένα όνομα και λέγονται Χρωματικοί. Εδώ ερχόμαστε να παραδεχτούμε τους Αρχαίους, οι οποίοι έλεγαν ότι : «Το Γένος το Χρωματικόν, πολυειδώς μελωδείται».
Αυτός λοιπόν ο Πλάγιος του Β΄ , έχει διαφορετική διαίρεση και διαφορετικό ποιόν. Αυτό το διαφορετικό ποιόν, είναι απλούστατα η Κλίμακα Νενανώ, η οποία θεσπίστηκε από τους Βυζαντινούς, από τους οποίους θεωρήθηκε μάλιστα σαν Ένατος Ήχος.
Αυτό μαρτυρείται από τους Πρωτοψάλτες της Αγίας Σοφίας, Ιωάννη Κουκουζέλη, Ξένο Κορώνη και Ιωάννη Τραπεζούντιο, οι οποίοι απεφάνθησαν ότι :
«Το δε Νενανώ του Πλαγίου Β΄ Ήχου, εκτεταμένον Μέλος υπέρ τους οκτώ, ένατος Ήχος πέλει».
Και πραγματικά, παρουσιάζεται σαν έξω από τους οκτώ Ήχους, ως προς την διαίρεση και το ποιόν, γι’ αυτό νομίζουμε, ότι χρειάζεται να πάρει και άλλη ονομασία, εφ’ όσον έχοντας άλλη Κλίμακα και διαίρεση, έχουμε και διαφορετικό Μέλος, ποιόν, Διαστήματα, νούμερα κ.λ.π.
Συμπεραίνοντας, καταλήγουμε στο ότι δύο διαφορετικές Κλίμακες, δεν μπορούν να έχουν το ίδιο όνομα και να λέγονται Χρωματικές. Κάθε Πλάγιος, πρέπει να έχει την ίδια κλιματική διαίρεση, με αυτήν που έχει και ο Κύριός του Ήχος. Αφού δε ο Πλάγιος του Β΄, πήρε διαφορετική διαίρεση, γιατί να μην δικαιούνται και οι υπόλοιποι Πλάγιοι, να έχουν διαφορετικές Κλίμακες, ποιόν και διαιρέσεις, από τους Κυρίους τους ;
Άρα ο Πλάγιος του Β΄ Ήχου, να έχει τη διαίρεση του Κυρίου Ήχου (του Β΄ δηλαδή) και η κατά Νενανώ των Βυζαντινών, εφ’ όσον έχει διαφορετική δομή, να ονομαστεί ένατος Ήχος.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

7) Εναρμόνιο γένος

Ας συνεχίσουμε όμως ερχόμενοι στο Εναρμόνιο Γένος.
Οι Διδάσκαλοι, μας λένε στο Θεωρητικό του Χρυσάνθου ( σελίδα 113, παράγραφο 257 ), ότι : « Εναρμόνιον δέ Γένος, είναι εκείνο του οποίου, ευρίσκονται εις την Κλίμακα Τεταρτημόρια ». Εδώ όμως, πάλι μπλέκουμε.
Μήπως δεν υπάρχουν Τεταρτημόρια και στην Κλίμακα του Πλαγίου Β΄, μεταξύ του Γα – Δι και μεταξύ του άνω Νη – Πα ; Εφ’ όσον λοιπόν και ο Πλάγιος του Β΄ έχει Τεταρτημόρια, δεν πρέπει σύμφωνα με την γνώμη των Διδασκάλων, να ονομάζεται κι αυτός Εναρμόνιος ;
Αλλά ας δούμε τι μας λέει για το Εναρμόνιο Γένος, ο Πυθαγορικός Νικόμαχος : « Δίεσις όπερ εστίν ημιτονίου ήμισυ, και πάλιν άλλη Δίεσις, συναμφότεραι ημιτονίω ίσαι, και το λειπόμενον του Τετραχόρδου, όλον δίτονον ασύνθετον ». Δηλαδή 3 – 3 και 24 Μόρια. Εάν λοιπόν ο Γ΄ και ο βαρύς Ήχος, ονομάστηκαν σωστά Εναρμόνιοι, γιατί δεν έχουν τη μοριακή διάταξη των Αρχαίων ; Δηλαδή 3 – 3 – 24 ;
Χωρίς αυτή τη διαίρεση, πώς ονομάστηκαν Εναρμόνιοι ; Σ’ αυτό το Γένος, ο Ελάσσων Τόνος είναι τα 3 Μόρια και ο Μείζων, το ασύνθετο δίτονο 24.
Εάν όμως εξετάσουμε τον δικό μας Πλάγιο του Β΄., βλέπουμε ότι η διαίρεσή του, πλησιάζει μάλλον προς τον Νενανώ Πλάγιο του Β΄. των Βυζαντινών, παρά προς τον Γ΄. ή Βαρύ Ήχο.
Βλέπουμε δηλαδή, ότι ο μικρότερος Τόνος, είναι 3 Μόρια και ο μεγαλύτερος 18. Αυτό, πλησιάζει περισσότερο προς το δίτονο του Εναρμονίου ( τα 24 Μόρια δηλαδή ), παρά με το 12 του Γ΄ και Βαρέος Ήχου.
Και επανέρχεται αμείλικτο το ερώτημα: Ποιούς πρέπει να πιστέψουμε τελικά ; Τους Αρχαίους Προγόνους μας ή τους σεβαστούς μας Διδασκάλους ;
Και εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε κάτι, γι’ αυτούς που ισχυρίζονται, ότι δεν υπήρχε για τους Αρχαίους Εναρμόνιο Γένος. Τους πληροφορούμε λοιπόν, ότι το Εναρμόνιο Γένος, εφευρέθηκε από τον Αρχαίο κιθαρωδό Όλυμπο και είχε διαίρεση Διαστημάτων (όπως προαναφέραμε) 3 – 3 – 24 κατά το Μονότονο και μάλιστα προσθέτουμε και τα λόγια του Αριστείδη του Κυντιλιανού : «Όθεν απέγνωσάν τινες την κατά Δίεσιν μελωδίαν δια την αυτών ασθένειαν, παντελώς είναι το Διάστημα υπολαβόντες».
Επί πλέον προσθέτουμε, ότι κατά την Αρχαιότητα οι Εναρμόνιες Κλίμακες, παραεπαινούνταν για την μεγαλοπρεπή σοβαρότητά τους και χρησιμοποιούνταν από τους Αρχαίους Προγόνους μας, για τις σπονδικές μελωδίες.
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ, ότι το σημερινό Τεταρτημόριο του Τόνου που έχουμε και που βρίσκεται σε μεγάλη χρήση στο Εναρμόνιο Γένος των Αρχαίων, ονομαζόταν απ’ αυτούς, Δίεση ελαχίστη.
Αυτό που οι σημερινοί Ευρωπαίοι, ονομάζουν καταχρηστικά Δίεση και Ύφεση, είναι απλούστατα το ημιτόνιο των Αρχαίων και όχι βέβαια το Τεταρτημόριο.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

8) Αρχαίοι και Βυζαντινοί ήχοι

Προχωρούμε όμως στα λάθη των Διδασκάλων.
Για τους ορισμούς περί των Αρχαίων Ήχων, σημειώνουν στη σελίδα 126, παράγραφος 284 του Μ. Θεωρητικού, ότι : «Ο Μιξολύδιος Ήχος, αναφέρεται ότι είναι ο δικός μας Α΄. Ήχος και ότι βασίζεται ( δηλαδή έχει σαν Βάση του ) επί του Γα ».
Εύκολα ο καθένας μπορεί να επισημάνει το λάθος. Ίσως και να είναι υπεύθυνος γι’ αυτό, ο γνωστός Δαίμων του Τυπογραφείου. Δεν επιμένουμε. Είναι αδύνατον ο Α΄ Ήχος, να έχει σαν Βάση του τον Φθόγγο Γα.
Ακόμα περισσότερο είναι να απορεί κανείς, βλέποντας την παράγραφο 287, που μας λέει ότι αυτός ο ίδιος ο Μιξολύδιος, δεν είναι τίποτ’ άλλο, παρά ο δικός μας Β΄ Ήχος με Βάση τον Δι. Ποιός λοιπόν είναι ο πραγματικός Μιξολύδιος ;
Στη σελίδα 145, παράγραφος 324, ο Δώριος μας παρουσιάζεται σαν ο δικός μας Α΄ Ήχος., ενώ Α΄ Ήχος, μας είχε παρουσιαστεί προηγουμένως ο Μιξολύδιος.
Συμπέρασμα : Κατά τους σεβαστούς Διδασκάλους μας, ο Α΄. Ήχος, είναι ΚΑΙ Δώριος ΚΑΙ Μιξολύδιος.
Δεν τελειώνουμε όμως εδώ.
Στην παράγραφο 284, αυτός ο ίδιος ο Μιξολύδιος, μας παρουσιάζεται, σαν τον δικό μας Δ΄. Ήχο και παραδόξως, έχει σαν Βάση του τον Φθόγγο Νη.
Συμπέρασμα Β΄.: Ο Μιξολύδιος κατά τους σεβαστούς Διδασκάλους μας, είναι ΚΑΙ Α΄. , ΚΑΙ Β΄., αλλά ΚΑΙ Δ΄. Ήχος. Και αν προχωρήσουμε και στην παράγραφο 290, θα δούμε να μας παρουσιάζεται ο Δώριος, σαν τον δικό μας Πλάγιο του Α΄. , οπότε πιστεύουμε ότι και ο Δώριος, είναι τρισυπόστατος.
Στη σελίδα 149, παράγραφος 332, μας παρουσιάζουν τον Λύδιο, σαν τον δικό μας Β΄. Ήχο και στη σελίδα 127, πα-ράγραφος 288, αυτός ο ίδιος ο Λύδιος, μας παρουσιάζεται σαν δικός μας Γ΄. Ήχος. Συμπέρασμα Γ΄. : Ο Λύδιος, ανάλογα με τον καιρό, πότε είναι Β΄. Ήχος και πότε Γ΄.
Στην παράγραφο 293, μας παρουσιάζουν τον Υποδώριο, σαν τον δικό μας Πλάγιο του Δ΄. , ενώ στην παράγραφο 284, μας τον παρουσιάζουν με Βάση τον Δι, αλλού δέ, με Βάση τον Πα. Γενικό Συμπέρασμα : ΤΣΙΡΚΟ !!!!
Εδώ πρέπει να επαναλάβουμε, ότι όλα αυτά τα λάθη και οι ανωμαλίες, προέκυψαν από την περεξήγηση της Υπάτης Βαρείας. Φαίνεται όμως, ότι οι σεβαστοί μας Διδάσκαλοι, κατάλαβαν ότι κάτι δεν πάει καλά και γι’ αυτό στην παράγραφο 324, μας λένε για τον Α΄ Ήχο : « Αν λοιπόν, ούτος ο Ήχος, ταυτίζεται με τον Δώριο », οπότε, θα πρέπει να προσέξουμε αυτό το Αν στην αρχή.
Για τον Β΄. Ήχο, λένε στην παράγραφο 332 :
« Το ήθος του Ήχου, αν (και εδώ πάλι το αν) αν λοιπόν είναι εκείνος, όστις ονομάζεται παρά των Αρχαίων Λύδιος ».
Για τον Δ΄. Ήχο, μας λένε : «Αν (πάλι έχουμε το αν) αν λοιπόν, ο Δ΄ Ήχος, είναι εκείνος, ός λέγεται υπό των Αρχαίων Μιξολύδιος».
Γενικά δηλαδή, δεν καθορίζουν θετικά έναν Ήχο με βεβαιότητα, αλλά προβάλλουν το αν.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

9) Ενας ήχος φάντασμα! (ο Πλάγιος του Δ΄)

Καιρός όμως, να πιάσουμε και έναν Ήχο φάντασμα.
Αυτός ο Ήχος, δεν είναι άλλος, παρά ο Πλάγιος του Δ΄. Είναι Ήχος, ο οποίος κατά την πορεία της θεμελίου Κλίμακας των αοιδίμων Διδασκάλων, δεν είναι Πλάγιος του Δ΄.
Επομένως υπάρχων, δεν υπάρχει.
Γνωρίζουμε τις σκέψεις που αναβλύζουν αυτόματα στο μυαλό όλων σας, ακούγοντας να καταθέτουμε, ότι ο πλέον γνωστός Ήχος, ο Πλάγιος του Δ΄, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.
Παρακαλούμε όμως την αγάπη σας, πριν να εξωτερικεύσετε τους χλευασμούς και τις όποιες κατηγορίες εναντίον μας, να δώσει λίγη προσοχή, για να καταφέρουμε να εξηγήσουμε, όχι αυτά που σκεφτόμαστε ή γνωρίζουμε, αλλά αυτά τα συμπεράσματα που βγάζουμε, από την ίδια την Θεωρία της Μουσικής μας.
Βάζουμε λοιπόν το ερώτημα :
Σύμφωνα με την Θεωρία της ευρέσεως των Πλαγίων από τους Κύριους Ήχους, ποιος είναι ο Κύριος Ήχος του Πλαγίου Δ΄ ;
Ίσως πολλοί, να σπεύσουν με μια φωνή, να μας απαντήσουν, ότι ο Κύριος Ήχος του Πλαγίου Δ΄ , είναι ο Δ΄. Άλλοι πάλι, ίσως να μη δεχτούν την απάντηση αυτή και να πούν, ότι ο Δι είναι Φθόγγος και Βάση του Β΄. Χρωματικού Ήχου. Ίσως όμως, να υπάρξουν και άλλες φωνές, που θα μας πούν, ότι ο Κύριος Ήχος του Πλαγίου Δ΄, είναι ο Βου, ο οποίος ονομάζεται Δ΄ Ήχος. Έτσι όμως βρισκόμαστε πρό διλήμματος.
Θα πρέπει λοιπόν να παραδεχτούμε, ότι πότε μεν ο Δι είναι Δ΄. Ήχος ( Άγια ), πότε δε ο Βου είναι Δ΄ Ήχος ή Λέγετος και ο Δι ο Β΄ Χρωματικός.
Εδώ δηλαδή, σαν να χάθηκε ολοτελώς ο Πλάγιος του Δ΄. και αδυνατούμε να τον βρούμε.
Επίσης όλοι μας, βρισκόμαστε σε αμφιβολία και αβεβαιότητα, μην ξέροντας αν ο Δι είναι πάντοτε Β΄ ή Δ΄ Ήχος και ο Βου πάντοτες Δ΄ ή Λέγετος.
Από πού όμως προήλθαν όλες αυτές οι ανωμαλίες ;
Γιατί υπάρχει ολοφάνερα αυτή η σύγχυση ;
Η απάντηση είναι απλή. Από τα υπάρχοντα Θεωρητικά. Εδώ, θα θέλαμε να σημειώσουμε, ότι σε καμία περίπτωση, δεν διακατεχόμαστε από εμπάθεια ή άλλα ποταπά κίνητρα, για τα κυκλοφορούντα Θεωρητικά. Η θέση μας είναι ξεκάθαρη και απόδειξη όλων αυτών, είναι και το δικό μας Θεωρητικό που έχει πρίν από μερικά χρόνια κυκλοφορήσει και για να προλάβουμε ερωτήσεις, για το γιατί δεν διορθώσαμε αυτά τα λάθη, δηλώνουμε χωρίς ενδοιασμούς, ότι οι γνώσεις μας, δεν φτάνουν σ’ αυτό το επίπεδο. Η στάση και οι απόψεις μας λοιπόν, δεν εμπνέονται από άλλους λόγους, παρά μόνο για την ανεύρεση της αλήθειας. Όπως όλοι, έτσι κι εμείς τρέφουμε βαθύτατο σεβασμό, για τους αοίδιμους Συγγραφείς και Διδασκάλους μας, γιατί με τα δικά τους νάματα ανδρωθήκαμε και διαθέτουμε αυτές τις μηδαμινές γνώσεις και το τεράστιο συγγραφικό έργο που έχουμε. Θα ήταν λοιπόν το λιγότερο αχαριστία, να σκεφτούμε κάτι τέτοιο. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ποτέ, ότι εάν δεν ήταν αυτοί οι Διδάσκαλοι, κανείς από εμάς, δεν θα μπορούσε να λέει ή να κάνει τον Ψάλτη σήμερα.
Δεν πιστεύουμε ότι θα υπήρχε κανείς, στην σημερινή ζούγκλα της καθημερινότητας που ζούμε, που να μπορούσε να διαθέσει 15 ή και 20 χρόνια, για να μάθει αυτή την Μουσική, που μαθαίνουμε σήμερα σε 4 – 5 χρόνια. Σκοπός μας λοιπόν, δεν είναι η περιφρόνηση, αφού όπως προείπαμε, βάσει αυτής της Θεωρίας ζούμε και δουλεύουμε, αλλά η κατά δύναμη υπόδειξη των σφαλμάτων, που χρειάζονται διόρθωση.
Αλλά ας επανέλθουμε στη Θεωρία μας.
Ο Βου, λέγεται απ’ όλους Δ΄. Ήχος. Μάλιστα. Ο Νη όμως που βρίσκεται δύο Τόνους χαμηλότερα, μπορεί να είναι σύμφωνα με τον Κανόνα των Διδασκάλων, ο Πλάγιος του Δ΄. ;
Όχι βέβαια.
Εάν δεχτούμε τον Νη, ότι είναι Πλάγιος του Βου ) δηλαδή του Δ΄. Ήχου και Λεγέτου ), τότε δικαιούται να πάρει τη Μαρτυρία του Κυρίου του Βου. Δηλαδή, του Λεγέτου. Δηλαδή το γράμμα Ν και το Μαρτυρικό λ, σαν Πλάγιός του και όχι να έχει τη Μαρτυρία του Νε Άγιε ( δηλαδή το δ που έχει τώρα ). Αυτό είναι σύμφωνο με τον Κανόνα, ότι κάθε Κύριος Ήχος, όποια Μαρτυρία δικαιούται και έχει, την ίδια Μαρτυρία, δικαιούται να πάρει και ο Πλάγιός του.

Σε άλλο όμως σημείο, οι σεβαστοί Διδάσκαλοι, διατάσσουν ότι κάθε Κύριος Ήχος, δεικνύει τον Πλάγιό του Τετρατόνως επί το βαρύ. Ποτέ Διτόνως.
Έτσι λοιπόν, όπως έχουν τα πράγματα, ο Βου αποκλείεται να είναι Κύριος Ήχος του λεγόμενου Πλαγίου Δ΄. , αλλά ούτε και ο Νη, μπορεί ποτέ να είναι Πλάγιος του Βου.
Εάν παραδεχτούμε τον Βου σαν Δ΄ Ήχο (σύμφωνα πάντα με τις διατάξεις των Διδασκάλων), πρέπει να αναζητήσουμε τον Πλάγιό του, όχι Διτόνως, αλλά Τετρατόνως επί το βαρύ. Δηλαδή, 4 Τόνους ή ένα Τετράχορδο χαμηλότερα. Έτσι, φτάνουμε στον κάτω Κε και μάλιστα με μαρτυρία του Κυρίου Λεγέτου Ήχου, οπότε τον ονομάζουμε Πλάγιο του Δ΄. και έχουμε το Μαρτυρικό λ.
Τότε όμως, θα ισχύει το : «Η εσχάτη πλάνη, έσται χείρων της πρώτης» και τούτο επειδή ο Κε, είναι Α΄ Ήχος και δεν μπορεί να είναι ΚΑΙ Α΄ Ήχος Κύριος, ΚΑΙ Πλάγιος του Δ΄.
Πού βρίσκεται λοιπόν κρυμμένος αυτός ο Πλάγιος του Δ΄. ; Και τίνος Δ΄. ; Του Δι, ή του Βου ;
Οι Τούρκοι, εδώ λένε : « Μπιλμέμ ». Εμείς ; Δεν ξέρουμε.
Βέβαια, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ολότελα αυτό τον Ήχο ηχητικά. Γι’ αυτό αναρωτιόμαστε : Πού βρίσκεται ; Όπωσδήποτε στη θέση των Πλαγίων, επειδή ονομάζεται Πλάγιος του Δ΄. Αλλά αφού δεν τον βρίσκουμε στην τέταρτη θέση των Πλαγίων όπως αποδεικνύεται, τότε πώς ονομάστηκε Πλάγιος του Δ΄;
Το συμπέρασμα που βγαίνει, είναι ότι ο Νη, δεν τοποθετήθηκε από τους Διδασκάλους, στην τακτική και πρέπουσα θέση του. Μ’ άλλα λόγια, η κατάταξη των σημερινών Ήχων της Μουσικής μας, δεν έχει καθοριστεί τεχνικά και επιστημονικά από τους Διδασκάλους.
Χωρίς αμφιβολία, από την ελαττωματική αυτή κατάταξη, προέκυψαν όλες αυτές οι ανωμαλίες και τα σφάλματα. Όπως επίσης και η ελαττωματική κατάταξη, προέκυψε χωρίς αμφιβολία, από την παρεξήγηση της Υπάτης Βαρείας, όπως εξηγήσαμε νωρίτερα.
Μπορεί όμως ο καθένας, να ρωτήσει : « Πώς οι Βυζαντινοί, με την τόσο θαυμαστή Μουσική τους, είχαν και τον Πλάγιο του Δ΄. μέσα στις μελωδίες τους » ;
Σαν απάντηση, μπορούμε να πούμε, ότι οι Βυζαντινοί είχαν χωρίς αμφιβολία, άλλου είδους κατάταξη. Είχαν δηλαδή, 4 πολυσύλλαβους Φθόγγους Ανιόντες, όπως :
Αννανές ( για μας Κε ή Πα ), Νεανές ( για μας Ζω ή Βου ), Νανά ( Νη ή Γα ) και Άγια ( Πα ή Δι ).
Επίσης 4 Κατιόντες, οι οποίοι αντιστοιχούσαν προς τους Ανιόντες Τόνους, όπως : Άανες ( Γα ή Νη ), Νεχέανες ( Βου ή Ζω ), Ανέανες ( Πα ή Κε ) και Νε Άγιε ( Νη ή Δι ).
Για μας, εξηγείται το Τετραπεντάχορδο αυτό, σαν Τροχός και θεμέλια Κλίμακα των Βυζαντινών.
Έτσι, στην Ανάβαση με τα Αρχαία χαρακτηριστικά Τε, Τα. Τη και Τω και στην Κατάβαση, Τη, Τα, Τε και Τω. Στην Ανάβαση κατά τους Βυζαντινούς Άννανες, Νεανές, Να-νά και Άγια και στην Κατάβαση, Άανες, Νεχέανες, Ανέανες και Νε Άγιε.
Αυτά, μεταφερόμενα στους δικούς μας Φθόγγους, σημαίνουν : Πα – Βου – Γα – Δι και Γα – Βου – Πα – Νη ή Κε – Ζω – Νη – Πα και Νη – Ζω – Κε – Δι.
Οι Διδάσκαλοι όμως, δεν ακολούθησαν σε όλα ακριβώς την Κλιματική πορεία των προκατόχων τους ( Βυζαντινών και Αρχαίων ), από το Βαρύ προς το Οξύ, αλλά αντίθετα, ονόμασαν τον πρώτο και αρκτικό Φθόγγο Κε, τον δεύτερο Δι, τον τρίτο Γα, τον τέταρτο Βου, τον πέμπτο Πα, τον έκτο Νη και τον έβδομο Ζω.
Αρχίζοντας λανθασμένα από τον Οξύ Κε, βάδισαν προς τα κάτω (επί το Βαρύ) και τελείωσαν στον Ζω, τον οποίο όπως προείπαμε, ονόμασαν Ήχο Βαρύ.
Έτσι, αφού τελείωσαν όλοι οι Φθόγγοι των Ήχων και της Κλίμακας μαζί, δεν απέμεινε Φθόγγος για τον Πλάγιο του Δ΄. , όπως φαίνεται από την ακόλουθη διάταξη :
Κε = Α΄. Ήχος Πα = Πλάγιος του Α΄. Ήχος
Δι = Β΄. Ήχος Νη = Πλάγιος του Β΄. Ήχος
Γα = Γ΄. Ήχος Ζω = Πλάγιος του Γ΄. Ήχος
Βου = Δ΄. Ήχος ( ή Βαρύς )
Μετά, δεν υπήρχε άλλος Φθόγγος, ο οποίος να ονομαστεί Πλάγιος του Δ΄., γιατί όλοι οι Φθόγγοι χρησιμοποιήθηκαν. Και τούτο, γιατί ο Νη, γράφτηκε με βάση τον Κανόνα, σαν Πλάγιος του Β΄. , εφ’ όσον βρέθηκε στη δευτερεύουσα θέση των Πλαγίων και συνεπώς, δεν μπορεί να είναι Πλάγιος του Δ΄. .
Να λοιπόν η απόδειξη των λόγων μας, ότι η μουσική κατάταξη των Ήχων από τους Διδασκάλους, δεν είναι επιστημονική και αρκετά ακριβής.

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

10) Ηχος λέγετος

Πάμε όμως σε ένα άλλο θέμα.
Ο Βου, ονομάστηκε από τους Διδασκάλους μας, Δ΄. Ήχος. Γιατί ονομάστηκε και Λέγετος ;
Τι σημαίνει η λέξη Λέγετος ; Είναι Κύριος Ήχος ή Πλάγιος ; Εάν μεν είναι Κύριος, ποιός είναι ο Πλάγιός του ;
Και αντίθετα, εάν είναι Πλάγιος, ποιός είναι ο Κύριός του ;
Εδώ θα μας επιτρέψετε να κάνουμε μιά υπόθεση.
Μήπως οι αοίδιμοι Διδάσκαλοι, αγνοούσαν τα περί του Ήχου αυτού, όπως και τα περί του Πλαγίου του και αναρωτιόντουσαν λέγοντας : « Τίς ο Πλάγιος του Λεγέτου Ήχου » ;
Και καθώς δεχόντουσαν την ερώτηση, απαντούσαν : « Λέγετο σύ ». Και έτσι λέγετο σύ ο ένας, λέγετο σύ ο άλλος, έμεινε με το λέγετο σύ του μέν και το λέγετο σύ του δέ, στο τέλος κράτησαν τη λέξη λέγετος και από τότε, μας έμεινε ο Βου, σαν Λέγετος Ήχος. Είπαμε. Μια υπόθεση κάναμε.
Πάντως, απευθύνουμε θερμή παράκληση, για όποιον γνωρίζει την αλήθεια, για τον Ήχο αυτό, να μας ενημερώσει, διαλύοντας τις απορίες μας και βγάζοντάς μας, από τα σκοτάδια της αγνοίας.
Κατά την ταπεινή μας γνώμη όμως, ο Λέγετος Ήχος, είναι από τη θέση που βρίσκεται, ο « Γόρδιος Δεσμός » της κατάταξης των Ήχων της Εκκλησιαστικής μας Μουσικής. Αυτό το υποστηρίζουμε, γιατί ο Βου, εάν είναι Κύριος Ήχος, είναι ο μόνος μεμονωμένος Κύριος Ήχος, ο οποίος δεν έχει Πλάγιο, ενώ όλοι οι άλλοι, έχουν ο κάθε Κύριος τον Πλάγιό του.
Ποιός λοιπόν είναι ο Πλάγιος του Λεγέτου και ποιός ο Πλάγιος του Δ΄ , ο μη υπάρχων στην τέταρτη θέση των Πλαγίων ;
Επαναλαμβάνουμε και πάλι, ότι στην Εκκλησιαστική Μουσική, δεν υπάρχει υπάρχων ο Πλάγιος του Δ΄. και όπως είπαμε, ας μη βιαστούν μερικοί να μας κατηγορήσουν. Δεν εννοούμε την ηχητική υπόσταση του Νη. Αλλά το όνομα και την θέση του δεν βρίσκουμε.
Ανακεφαλαιώνοντας αυτά που είπαμε, επαναλαμβάνουμε ότι κατά την αντίστροφα πορευόμενη θεμέλια Κλίμακα των αοιδίμων Διδασκάλων και σύμφωνα με τις διατάξεις τους, αρχίζοντας από τον Οξύ Κε και καταλήγοντας στον Βαρύ Ζω, στη σημερινή Μουσική μας, δεν υπάρχει υπάρ-χων ο Πλάγιος του Δ΄. , αλλά ούτε και ο Πλάγιος του Λεγέτου.
Αλλά να ήταν μόνον αυτά !!!