῾Ορολογία σχετική μέ τίς τέχνες

[Dionysios]

Οἱ ἐφηρμοσμένες τέχνες εἶναι μία εὐρεῖα κατηγορία, στὴν ὁποία ἐντάσσονται συνήθως τόσο οἱ εἰκαστικὲς καὶ γραφιστικὲς τέχνες ὅσο καὶ πολλὲς ἄλλες τέχνες ποὺ εἶναι παράγωγες τῶν εἰκαστικῶν καὶ γραφιστικῶν τεχνῶν ἢ ἔχουν ἄμεση σχέσι μὲ αὐτές.

Τέτοιες τέχνες εἶναι οἱ ἑξῆς· καλλιγραφία, κοσμηματοποιία, χαλκοχυτική, γυψοτεχνία, κεραμεική, χαρακτική, μικρογλυπτική, ξυλογλυπτική, μεταλλοτεχνική, νωπογραφία (φρέσκο), ψηφιδωτόν, ὑαλογραφία (βιτρό), συντήρησις ἔργων τέχνης, φωτογραφία, σχέδιον (σκίτσο) [καὶ οἱ ὑποκατηγορίες του, ὅπως γελοιογραφία, κωμικὸν σχέδιον (κώμιξ), κινούμενον σχέδιον, κ.λπ.], χειροτεχνία καὶ λαϊκὲς τέχνες, ὀργανοποιία, παραδοσιακὴ ναυπηγική (καὶ ξυλοναυπηγική), ψηφιδωτόν, χορός, ὑποκριτική (ἢ μιμητική), σκηνοθεσία, εἰκονοληψία καὶ κινηματογραφία, παραδοσιακές καὶ σύγχρονες τέχνες βιβλίου καὶ ἐντύπου, καὶ ἄλλες.

Οἱ ἐφηρμοσμένες τέχνες εἶναι δυνατὸν νὰ ὀργανωθοῦν σὲ τρεῖς κατηγορίες· 1) βιομηχανικὲς καὶ βιοτεχνικὲς τέχνες, 2) διακοσμητικές τέχνες, 3) γραφικὲς καὶ ψηφιακὲς τέχνες.

[Dionysios]

Τέχνη σημαίνει ἐπινόησι, ἐφεύρεσι. οἱ τέχνες ἐξυπηρετοῦν στοιχειώδεις ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ ὅταν παύουν νὰ εἶναι ἀναγκαῖες σὰν τέχνες, διατηροῦνται σὰν «καλὲς τέχνες» καὶ χρησιμοποιοῦνται πλέον μόνον γιὰ ψυχαγωγία.

Τέχνες εἶναι ἡ ποίησι, ἡ μουσική, ὁ χορός, ἡ ζωγραφική, κ.λπ.. καὶ ἡ γραφὴ εἶναι τέχνη· ἡ ὑψηλότερη τέχνη.

Μὲ τὴν πάροδο τῶν αἰώνων, τὴν πρόοδο τῶν ἀνθρώπων καὶ τὴν αὔξησι τῆς γνώσεως πολλὲς ἀπὸ τὶς τέχνες ἐξελίχθηκαν σὲ ἐπιστῆμες, ἐνῷ συνέχισαν νὰ ὀνομάζωνται τέχνες. ἄρα στὴν βαθιὰ ἀρχαιότητα ὁ ὅρος τέχνη ἐμπεριεῖχε καὶ τὴν ἐπιστήμη.

Γράμματα, ἐπιστήμη, τέχνες εἶναι ὅλα ἐπινοήσεις τοῦ ἀνθρώπου. καὶ γιὰ ἕναν καλὸ τεχνίτη, ποὺ ξέρει καλὰ τὴν τέχνη του, ἀκόμη καὶ σήμερα λέμε· «ἔχει κάμει τὴν δουλειά του ἐπιστήμη».

«Τέχνη» ὠνόμασε ὁ Διονύσιος ὁ Θρᾲξ τὴν γραμματική του ὡς σύγγραμμα. καὶ κάποιες μουσικὲς πραγματεῖες τῶν ἀρχαίων ῾Ελλήνων ὀνομάζονται μὲ λιτὸ τρόπο «Τέχνη μουσική».

Καὶ ὁ ῾Ιπποκράτης γράφοντας περὶ τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης ἐπιγράφει ὅλη τὴν μελέτη του «Περὶ τέχνης» καὶ ἐννοεῖ «Περὶ ἰητρικῆς», ἀφοῦ τὴν ἰητρικὴν θεωρεῖ ὡς τὴν κυρία καὶ κατ᾿ ἐξοχὴν τέχνην, δηλαδὴ ἐπιστήμην.

῾Επομένως στὴν ἀρχαιότητα ὁ ὅρος τέχνη ἐσήμαινε καὶ ἐπιστήμη. τοῦτο διατηρήθηκε καὶ στὴν λατινική, διότι ars (artis) σημαίνει τόσο τὴν τέχνη ὅσο καὶ τὴν ἐπιστήμη. καὶ ἀπὸ τὴν λατινικὴ πέρασε καὶ στὶς σύγχρονες εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες, ὅπου arts ὀνομάζονται κυρίως οἱ θεωρητικὲς ἐπιστῆμες καὶ science οἱ θετικές. γι᾿ αὐτὸ καὶ τὰ ἀγγλικὰ καὶ ἀμερικανικὰ πανεπιστήμια χορηγοῦν στοὺς φοιτητὰς ποὺ ὁλοκληρώνουν τὶς σπουδές των τὰ B.A. = bachelor of arts καὶ M.A. = master of arts, δηλαδὴ τὸ ἁπλὸ πτυχίο (τῶν ἐπιστημῶν) καὶ τὸ μεταπτυχιακὸ δίπλωμα ἀντιστοίχως.

Καὶ στὰ πανεπιστήμιά τους πάλι ὑπάρχουν τμήματα σπουδῶν στὶς liberal arts, δηλαδὴ στὶς «ἐλευθέριες ἐπιστῆμες» (καὶ ὄχι τέχνες). ἐπειδὴ στὴν λατινικὴ ὅταν ἤθελαν νὰ διακρίνουν τὶς ἐπιστῆμες ἀπὸ τὶς τέχνες, ὠνόμαζαν τὶς μὲν ἐπιστῆμες liberales ἢ ingenuae artes (δηλαδὴ ἐλευθέριες ἢ λογικὲς τέχνες), τὶς δὲ καθ᾿ αὑτὸ τέχνες illiberales ἢ sordidae artes (δηλαδὴ πρακτικὲς τέχνες, χειροτεχνίες).

Οἱ σύγχρονες σπουδὲς στὶς liberal arts περιλαμβάνουν ἐπιλογὲς μαθημάτων ἀπὸ θεωρητικὲς καὶ ἀνθρωπιστικὲς ἐπιστῆμες (θεολογία, ἱστορία, φιλολογία, λογοτεχνία, δημοσιογραφία, δημόσιες σχέσεις κ.λπ.), γλῶσσες (ἀγγλικά, γαλλικά, ἱσπανικά, ἑλληνικά, ῥωσικὰ κ.ἄ.), μαθηματικὰ καὶ φυσικὲς ἐπιστῆμες (φυσική, χημεία, βιολογία, ἀστρονομία κ.λπ.), κοινωνικὲς ἐπιστῆμες (κοινωνιολογία, φιλοσοφία, ψυχολογία, πολιτικὲς ἐπιστῆμες κ.ἄ.), καλὲς τέχνες (ἱστορία τῆς τέχνης, ζωγραφική, γλυπτικὴ κ.ἄ.). δὲν πρόκειται γιὰ ὡλοκληρωμένες κλασσικὲς σπουδὲς φιλολογίας ἢ θεολογίας ἢ μαθηματικῶν κ.λπ., ἀλλὰ γιὰ τμήματα γενικῶν γνώσεων.

Τὰ τμήματα liberal arts, δηλαδὴ «ἐλευθερίων ἐπιστημῶν», εἶναι πολὺ διαδεδομένα στὸ ἐξωτερικό, γι᾿ αὐτὸ εἶναι δυνατὸν κάποιος νὰ σπουδάσῃ πρῶτα στὴν ῾Ελλάδα κοινωνιολογία ἢ οἰκονομικὰ καὶ κατόπιν νὰ μεταβῇ στὸ ἐξωτερικὸ σὲ κάποιο πανεπιστήμιο ἢ συνηθέστερα κολλέγιο, ὅπου θὰ παρακολουθήσῃ ἕνα τμῆμα ἐλευθερίων σπουδῶν, καὶ ὕστερα ἀπὸ δύο ἢ τρία χρόνια νὰ ἐπιστρέψῃ στὴν ῾Ελλάδα καὶ νὰ ἰσχυρίζεται ὅτι πραγματοποίησε μεταπτυχιακὲς σπουδὲς στὴν θεολογία, τὴν φιλοσοφία, τὴν ψυχολογία καὶ σὲ καμμιὰ δεκαριὰ ἀκόμη ἐπιστῆμες, ποὺ δὲν θὰ τὸν ἔφτανε οὔτε ὅλη ἡ ἐπίγεια ζωή του, ἂν ἦταν νὰ τὶς σπουδάσῃ κανονικὰ ὅλες.