συμβολή

ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ

Διευκρινίσεις γιὰ τὴν παροῦσα

δημοσίευσι βιβλικῶν ἀποσπασμάτων

3. Οἱ βραχυγραφίες τῶν βιβλίων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς

 Γιὰ τὰ βιβλία τῆς ῾Αγίας Γραφῆς στὰ ὁποῖα γίνονται συχνὲς παρα­πομπὲς χρησιμοποιοῦνται φυσικὰ βραχυγραφίες, ἀλλὰ τὸ εἶδος καὶ ὁ τρό­πος τῶν βραχυγραφιῶν εἶναι ἕνα θέμα ποὺ ἀπασχόλησε καὶ ἀπασχολεῖ πολλούς. Σχεδὸν κάθε ἐκδότης, μεταφραστὴς ἢ ἑρμηνευτὴς τῆς Βίβλου χρησιμοποιεῖ τὶς δικές του βραχυγραφίες. Παλαιότερα χρησιμοποιοῦνταν σχεδὸν ὁλόκληρες οἱ ὀνομασίες τῶν βιβλίων μὲ μικρὴ συντόμευσι· π.χ. Λευιτ. = Λευιτικόν, Δευτερον. = Δευτερονόμιον, Κολοσσ. = πρὸς Κολοσ­σαεῖς. Αὐτὸ ὅμως πρακτικὰ δὲν ἐξυπηρετεῖ τὶς πολλὲς καὶ πυκνὲς παραπομπὲς σὲ παράλληλα χωρία, ἰδίως μάλιστα ὅταν πρόκειται γιὰ ἔντυπες ἐκδόσεις, ὅπου ἡ οἰκονομία τοῦ χώρου εἶναι θέμα ζωτικῆς σημασίας γιὰ τὸ κόστος τοῦ βιβλίου. Χρειάζεται οἱ βραχυγραφίες νὰ εἶναι πολὺ συντομώτερες, μὲ λίγα γράμματα· εἰ δυνατόν, μόνον 2-3. Αὐτὸ εἶναι σχετικὰ εὔκολο σὲ περιπτώσεις ποὺ τὸ ἀρχικὸ γράμμα ἑνὸς βιβλίου δὲν χρησιμοποιεῖται ὡς ἀρχικὸ καὶ γιὰ ἄλλα βιβλία, π.χ. Ζαχαρίας, ᾿Ησαΐας, Σοφονίας, Ψαλμοί, ᾿Ωσηέ. ῞Οταν ὅμως ὑπάρχουν 13 ὀνομασίες βιβλίων ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ Ι (᾿Ιησοῦς Ναυή, ᾿Ιώβ, ᾿Ιωήλ, ᾿Ιεζεκιήλ, ᾿Ιερεμίας, ᾿Ιερεμίου ἐπιστολή, ᾿Ιωνᾶς, ᾿Ιωάννου εὐαγγέλιον, ᾿Ιακώβου ἐπιστολή, ᾿Ιούδα ἐπιστολή, ᾿Ιωάννου ἐπιστολὲς Α΄ Β΄ καὶ Γ΄), ἄλλα 7 ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ Α, ἀκόμη 6 ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ Π (Παραλειπομένων Α΄ καὶ Β΄, Παροιμίαι, Πράξεις, Πέτρου ἐπιστολὲς Α΄ καὶ Β΄), καὶ ἄλλα 5 ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ Ε, καταλαβαίνει κανεὶς ὅτι τὰ πράγματα δυσκολεύουν κάπως.

Στὰ νεώτερα χρόνια γίνονται προσπάθειες ἀπὸ διάφορες πλευρὲς νὰ καθιερωθῇ ἕνα ἑνιαῖο σύστημα βραχυγραφιῶν καὶ παραπομπῶν στὴν Βί­βλο. Γνωρίζω τοὺς σχετικοὺς πίνακες ποὺ ἔχουν δημοσιεύσει κατὰ και­ροὺς καθηγητές, μελετητὲς καὶ ἐξειδικευμένοι ἐκδότες, καὶ εἶναι πράγματι πολὺ ἀξιόλογες προτάσεις. Συνήθως ἔχουν ὡς στόχο κάθε βιβλίο νὰ βρα­χυγραφῆται μὲ 2 ἢ 3 τὸ πολὺ γράμματα, π.χ. Ψλ = Ψαλμοί, Δα = Δανιήλ, Βαρ = Βαρούχ κλπ.. Σὲ κάποιες περιπτώσεις ὅμως ἀναγκάζονται νὰ χρη­σιμοποιήσουν 4 γράμματα, ἐνῷ μαζὶ μὲ πνεύματα, ἀριθμητικὲς κεραῖες (τόνους) ἢ βραχυγραφικὲς στιγμὲς μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο ἀκόμη καὶ γιὰ 5 καὶ 6 στοιχεῖα, π.χ. Πράξ. = Πράξεις, Α΄ Τιμ. = Α΄ πρὸς Τιμόθεον, ᾿Επ.᾿Ιερ. = ᾿Επιστολὴ ᾿Ιερεμίου, κλπ.. Παρατη­ρητέον ὅμως ὅτι συχνὰ πολλὲς ἀπὸ αὐτὲς τὶς βραχυγραφίες εἶναι κατα­νοητὲς μόνον στοὺς θεολόγους καὶ τοὺς ἐξοικειωμένους μελετητὲς τῆς Βίβλου, ἐνῷ στὸν ἁπλὸ ἀναγνώστη, καὶ ἰδίως τὸν μὴ ἐξοικειωμένο, μπορεῖ νὰ εἶναι δυσνόητες. ᾿Επὶ παραδείγματι τὸ ᾿Ιν μπορεῖ νὰ προκαλέσῃ ἀπορία γιὰ τὸ ἂν σημαίνει ᾿Ιωάννης ἢ ᾿Ιωνᾶς, ἢ τὸ Φι ἂν σημαίνει Φιλιππησίους ἢ Φιλήμονα· καὶ μᾶλλον δύσκολα ὁ ἁπλὸς ἀναγνώστης θὰ ἀντιληφθῇ ὅτι τὸ ᾿Ιλ σημαίνει ᾿Ιωήλ.

Ἔχοντας ὑπόψει μου τὰ παραπάνω ἀναγκάστηκα ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ καταρτίσω νέον πίνακα βραχυγραφιῶν (παρ᾿ ὅτι ἀρχικὰ ἤθελα νὰ τὸ ἀποφύγω αὐτὸ) μὲ βάσι τὶς ἀκόλουθες ἀρχές.

1. Οἱ βραχυγραφίες νὰ εἶναι κατὰ τὸ δυνατὸν κατανοητὲς καὶ γιὰ τὸν ἁπλὸ καὶ μὴ ἐξοικειωμένο ἀναγνώστη. Ἄρα ἡ ἀπόλυτη βραχυγραφία συχνὰ θυσιάζεται χάριν τῆς σαφηνείας.

2. Οἱ βραχυγραφίες νὰ ἀποτελοῦνται ἀπὸ 1 μέχρι 4 γράμματα τὸ πολύ.

3. Στὶς βραχυγραφίες νὰ μὴ σημειώνωνται τόνοι καὶ πνεύματα οὔτε οἱ συνήθεις συντομογραφικὲς στιγμές.

4. Νὰ ὑπάρχῃ κατὰ τὸ δυνατὸν διαφορετικότητα καὶ σαφήνεια, ὥστε νὰ μὴ νοηθῇ ἡ βραχυγραφία ἑνὸς βιβλίου ὡς ἀναφερομένη σὲ ἄλλο.

5. Στὶς βραχυγραφήσεις, ὅπου εἶναι δυνατόν, νὰ προτιμῶνται περισσό­τερο τὰ σύμφωνα παρὰ τὰ φωνήεντα· π.χ. ὁ Βαροὺχ βραχυγραφεῖται ὡς Βρχ ἀντὶ Βαρ.

6. Βιβλία ποὺ χρησιμοποιοῦνται πολὺ συχνὰ στὶς παραπομπὲς νὰ ἔχουν στενώτερη βραχυγράφησι ἀπὸ τὰ ἄλλα· π.χ. γιὰ τοὺς Ψαλμοὺς εἶναι ἀρκετὸ τὸ ἀρχικὸ γράμμα Ψ, ὅπως χρησιμοποιεῖ καὶ ὁ Β. ᾿Αντωνιάδης.

7. ᾿Επειδὴ ὁ μέσος ἀναγνώστης εἶναι περισσότερο ἐξοικειωμένος μὲ τὰ βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης, αὐτὰ ἔχουν συνήθως πιὸ στενὴ βραχυγράφησι ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς.

8. Στὶς περιπτώσεις βιβλίων ποὺ ἔχουν τὸν ἴδιο τίτλο ἀλλὰ διαφορο­ποιοῦνται ὡς Α΄, Β΄, Γ΄, νὰ χρησιμοποιοῦνται ἀριθμοί, ὅπως ἐπίσης πράττει ὁ Β. ᾿Αντωνιάδης· π.χ. 4Βασ = Δ΄ Βασιλειῶν.

Κατόπιν τῶν ἀνωτέρω γιὰ τὰ βιβλία τῆς Γραφῆς, στὰ ὁποῖα γίνονται οἱ συχνότερες παραπομπές, χρησιμοποιοῦνται οἱ ἀκόλουθες βραχυγραφίες μὲ ἀλφαβητικὴ σειρά.