ΕΠΙΛΟΓΕΣ
7. Χριστιανικοὶ τομεῖς Θέματα πίστεως (δογματικά, συμβολικὰ κ.λπ.) Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ – Προλογικὸν σημείωμα καὶ βιβλιογραφία

 

Ο «ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ»

ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΙΕΡΩΣ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ

 

 

Φροντιστηριακὴ ἐργασία εἰς τὸ μάθημα τῆς Συμβολικῆς

τοῦ φοιτητοῦ Δ. Μ. (ΑΜ 2410· ἑξάμηνον Ζ΄)

τοῦ τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς

τοῦ ᾿Εθνικοῦ καὶ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1995

 

 

 

 

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ν   Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

 

῾Ο τῆς ἡσυχίας μανικὸς ἐραστὴς ἅγιος Γρηγόριος ὁ ἐπωνυμούμενος Παλαμᾶς ἐπρόκειτο νὰ ἔχῃ βίον περιπετειώδη καὶ πολυκύμαντον (1296-1359, ἀλλ᾿ ὡρισμένοι ἐρευ­νηταὶ δέχονται ὡς ἔτος κοιμήσεώς του τὸ 1362 καὶ ὄχι τὸ 1359)· δογματικοὶ ἀγῶνες, σύνοδοι, φυλακίσεις, αἰχμαλωσία. Παρ᾿ ὅτι ἡσυχαστής, πολλάκις ἐγκατέλειψε τὴν ἐρημί­αν, διὰ νὰ ἀναλάβῃ ἀγῶνας πνευματικοὺς ἢ διὰ νὰ ποιμάνῃ ὡς ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλο­νίκης τὸν θεοσεβῆ λαὸν τῆς πόλεως ταύτης. Πάντοτε ὅμως παρέμενεν ἀσκητὴς αὐστη­ρός, φωτιζόμενος ὑπὸ τοῦ ἀκτίστου φωτὸς τῆς ἁ­γίας Τριάδος, διηνεκῶς μετέχων τῆς θα­βωρίου μεταμορφώσεως. Εἰς τὸν δ΄ τόμον τῆς «Φιλοκαλίας» (ἐκδοτικὸς οἶκος «᾿Αστὴρ» Παπαδημητρίου, σελὶς 90) ὁ βίος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, συντεθεὶς ὑπὸ τοῦ ὁσίου Νικοδή­μου τοῦ ἐπονομαζομένου ῾Αγιορείτου (βλέπε σχετικῶς καὶ τὸν πρόλογον τῶν ἐκδοτῶν εἰς τὸν α΄ τόμον τῆς Φιλοκαλίας, σελίδα ι΄), σκιαγραφεῖται συντόμως ὡς ἑξῆς.

 

῾Ο ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν Γρηγόριος ὁ Θεσσαλονίκης ἦν ἐπὶ τῆς βασιλείας ᾿Ανδρο­νίκου Β΄ τῶν Παλαιολόγων, περὶ τὸ χιλιοστὸν τετρακοσιοστὸν τεσσαρακοστὸν (1440) ἔτος τῆς σωτηρίας. Πάντα δὲ τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ καταλιπὼν καὶ ἀπὸ τῆς πατρίδος αὐτοῦ Κωνσταντινουπόλεως ἐπὶ τὸν ἁγιώνυμον ῎Αθω μεταναστεύσας τὸν μοναστικὸν ὑπέρχεται βίον· ἐν ᾧ καὶ πόνοις ἀσκητικωτάτοις χρησάμενος καὶ μόνος μόνῳ τῷ Θεῷ προσανέχων δι᾿ ἄκρας ἡσυχίας θεοειδέστατον ἔσοπτρον τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχρημάτισε, πράξεως καὶ θεωρίας, εἴπερ τις ἄλλος, εἰς τὸ ἀκρότατον ἀνελθών· οὗ καὶ ταῖς θεοπτικαῖς ἐλλάμψεσι καταυγαζόμενος τὴν διάνοιαν σοφώτατα καὶ θεολογικώτατα συγγράμματα, οἷον τινὰ στήλην ὀρθοδοξίας, τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ καταλείπει,... θησαυροὺς τῷ ὄντι θείας γνώσεως καὶ πνευματικῆς σοφίας καὶ τελειότητος τοῖς ἀναγινώσκουσι προμνηστεύοντα. Οὐ μόνον γὰρ τὰ παρὰ τῶν παλαιοτέρων ἁγίων εἰρημένα ὁ θεοπτικὸς ἐκεῖνος καὶ οὐράνιος συνεξελέξατο νοῦς, ἀλλ᾿ ὅσα καὶ παρ᾿ ἑαυτοῦ διὰ μακρᾶς πείρας καὶ μακαρίου πάθους ὑπερφυῶς διε­γνώσθη προσθείς, καλλιστεῖον ἄντικρυς τῶν νηπτικῶν αὐτὰ ἀπειργάσατο, ὡς μηδένα τῶν πάντων νομίζειν ἀνθρωπίνης ποτὲ διανοίας εἶναι ταῦτα γενήματα –πολλοῦ γε καὶ δεῖ–· τῇ δ᾿ ἀληθείᾳ, νοῦν Χριστοῦ καὶ Θεοῦ φωνὰς πᾶσαν ἐξιστώσας καὶ ἀκοὴν καὶ διάνοιαν. Δι᾿ ὧν τῶν μὲν ἱερῶς ἡσυχαζόντων καὶ τῇ νοερᾷ νήψει καὶ προσευχῇ σχο­λαζόντων γενναίως ὑπερμαχεῖ, τὰς δ᾿ ἀντιθέτους τῶν ἐναντίων κενοφωνίας ταῖς γρα­φικαῖς ἀποδείξεσιν ὡς τῆς ἀληθείας ἀναιρετικὰς ἐπιστημονικώτατα διελέχθη.

 

 

* * *

 

 

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

 

ΠΗΓΑΙ

 

«῾Αγιορειτικὸς Τόμος ὑπὲρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων», ἐν «Φιλοκαλία τῶν ἱε­ρῶν νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρὰ τῶν ἁγίων καὶ θεοφόρων πατέρων ἡμῶν», τόμος τέταρτος, ἔκδοσις τετάρτη, ἐκδοτικὸς οἶκος «᾿Αστὴρ» ᾿Αλ. (= ᾿Αλεξάνδρου) καὶ Ε. (= Εὐαγγέλου) Παπαδημητρίου, ᾿Αθῆναι 1976, σελίδες 188-193.

«῾Αγιορειτικὸς Τόμος ὑπὲρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων», ἐν «Γρηγορίου Παλαμᾶ ἔργα 3» (πραγματεῖαι δογματικαὶ καὶ ὁμολογιακαί), εἰσαγωγὴ - κείμενον - μετάφρα­σις - σχόλια ὑπὸ Παναγιώτου Χρήστου, καθηγητοῦ πανεπιστημίου. Σειρὰ ῞Ελληνες Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας (Ε.Π.Ε.), πατερικαὶ ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Θεσσαλονίκη 1983, σελίδες 496-514.

 

 

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

 

«Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρὰ τῶν ἁγίων καὶ θεο­φόρων πατέρων ἡμῶν», τόμος πρῶτος, ἔκδοσις πέμπτη, ἐκδοτικὸς οἶκος «᾿Αστὴρ» ᾿Αλ. (=᾿Αλεξάνδρου) καὶ Ε. (=Εὐαγγέλου) Παπαδημητρίου, ᾿Αθῆναι 1982.

«Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρὰ τῶν ἁγίων καὶ θεο­φόρων πατέρων ἡμῶν», τόμος τέταρτος, βλέπε ἀνωτέρω εἰς πηγάς.

«Γρηγορίου Παλαμᾶ ἔργα 3», βλέπε ἀνωτέρω εἰς πηγάς.

«Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν», μετάφρασις εἰς τὴν νεοελληνικὴν γλῶσσαν ᾿Αντωνίου Γ. Γαλίτη, εἰσαγωγικὰ σχόλια Θεοκλήτου μοναχοῦ Διονυσιάτου, τόμος τέταρτος, ἔκδοσις δευτέρα, ἐκδόσεις «Τὸ Περιβόλι τῆς Παναγίας», Θεσσαλονίκη 1990.

᾿Αμφιλοχίου ῾Ράντοβιτς (Amphilochios Radović) ἱερομονάχου (νῦν μητρο­πολίτου Μαυροβουνίου καὶ Παραθαλασσίας), «Τὸ μυστήριον τῆς ἁγίας Τριάδος κατὰ τὸν ἅγιον Γρηγόριον Παλαμᾶν», σειρὰ «᾿Ανάλεκτα Βλατάδων» ἐκδιδόμενα ὑπὸ Παναγιώτου Χρήστου, Πατριαρχικὸν ῞Ιδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, Θεσσαλο­νίκη 1973.

Βασιλείου Δεντάκη, καθηγητοῦ πανεπιστημίου, «Βυζαντινὴ ἐκκλησιαστικὴ γραμματολογία», τόμος τέταρτος, ᾿Αθῆναι 1983 [ἀνατύπωσις ἐκ τῆς ἐκδόσεως τοῦ 1969].

Βλαδιμήρου Λόσκι (Vladimir Lossky), «῾Η θέα τοῦ Θεοῦ», μετάφρασις Μελε-τίου Καλαμαρᾶ, ἀρχιμανδρίτου (νῦν μητροπολίτου Νικοπόλεως), σειρὰ Βιβλιοθήκη ᾿Ορθοδόξου Μαρτυρίας, ἐκδόσεις Βασιλείου ῾Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1973.

Τοῦ αὐτοῦ, «῾Η μυστικὴ θεολογία τῆς ἀνατολικῆς ᾿Εκκλησίας» (δοκίμιον), μετάφρασις Στέλλας Κ. Πλευράκη πρεσβυτέρας, ἔκδοσις τετάρτη, ᾿Εκκλησιαστικὸν ἵδρυμα «Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος», Θεσσαλονίκη 1986.

Βλασίου Φειδᾶ, καθηγητοῦ πανεπιστημίου, «Περίγραμμα ἑλληνικῆς παλαιο­γραφίας», ᾿Αθῆναι 1982.

Δοσιθέου πατριάρχου ᾿Ιεροσολύμων, «Τόμος Χαρᾶς», εἰσαγωγὴ - σχόλια - ἐπι­μέλεια κειμένων Κωνσταντίνου Σιαμάκη, ἐκδόσεις Βασιλείου ῾Ρηγοπούλου, Θεσ­σαλονίκη 1985.

῾Ιεροθέου Βλάχου ἀρχιμανδρίτου (νῦν μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ ῾Αγίου Βλασίου), «᾿Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» (πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ) -1-, ἔκδοσις τρίτη 1989, ἱερὰ μονὴ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Λεβάδεια.

Τοῦ αὐτοῦ, «Θεραπευτικὴ ἀγωγὴ» (προεκτάσεις στὴν «ὀρθόδοξη ψυχο-θερα­πεία») -2-, ἔκδοσις δευτέρα 1989, ἱερὰ μονὴ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Λεβάδεια.

Τοῦ αὐτοῦ, «Ψυχικὴ ἀσθένεια καὶ ὑγεία» (διάλογος) -4-, ἔκδοσις πρώτη 1989, ἱερὰ μονὴ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Λεβάδεια.

᾿Ιωάννου Μέγεντορφ (John Meyendorf) πρωτοπρεσβυτέρου, «A study of Gregory Palamas», translated by George Lawrence, second edition, The Faith Press, Saint Vladimir's Seminary Press, Great Britain 1974.

Κωνσταντίνου Σιαμάκη, «Γραφικά», Θεσσαλονίκη 1988.

Δ. Μ., «῾Η διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ περὶ θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου», φροντιστηριακὴ ἐργασία εἰς τὸ μάθημα τῆς δογματικῆς τῆς Δ΄ τάξεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λυκείου, ἀνέκδοτος, Πάτραι 1989. (Λόγῳ τοῦ ἀδημοσιεύτου τῆς παρούσης ἐργασίας οὐδεμία παραπομπὴ γίνεται εἰς τὰς σελίδας της, ἂν καὶ ἠντλήθησαν ἐξ αὐτῆς ὡρισμένα στοιχεῖα.)

 

 

ΛΕΞΙΚΑ

 

᾿Ιωάννου Δρ. Σταματάκου, καθηγητοῦ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλολογίας τοῦ πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν - ἀκαδημαϊκοῦ, «Λεξικὸν τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσ­σης», ἐκδοτικὸς ὀργανισμὸς «῾Ο Φοίνιξ», ᾿Αθῆναι 1972.

Δημητρίου Β. Δημητράκου, «Νέον Λεξικὸν» (ὀρθογραφικὸν καὶ ἑρμηνευτικὸν ὅλης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἀρχαίας - μεσαιωνικῆς - καθαρευούσης - δημοτικῆς), ἐπιτομὴ τοῦ μεγάλου ἐννεατόμου λεξικοῦ ὅλης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἔκδοσις τρίτη ἐκσυγχρονισμένη, ἀναθεώρησις - συμπλήρωσις καὶ διόρθωσις ὑπὸ Θησέως Τζαννετάτου, καθηγητοῦ τῆς κλασσικῆς φιλολογίας τοῦ πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν, καὶ ὁμάδος φιλολόγων, ἐκδοτικὸς οἶκος Χρήστου Γιοβάνη, ᾿Αθῆναι 1969.

Κωνσταντίνου Δ. Παπανικολάου, φιλολόγου καθηγητοῦ, «Νεώτατον Λεξι-κὸν» (ὅλων τῶν ημάτων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης), ἔκδοσις πέμπτη, ἐκδό­σεις Ι. Χιωτέλλη, ᾿Αθῆναι, ἄνευ χρονολογίας.

«Λεξικὸ τῆς Δημοτικῆς», [συνετάχθη ὑπὸ ὁμάδος φιλολόγων], ἔκδοσις δευτέρα, συμπληρωμένη καὶ διωρθωμένη, ῾Εταιρεία ἑλληνικῶν ἐκδόσεων, ᾿Αθῆναι, ἄνευ χρονολογίας [μετὰ τὸ 1977;].

«Θησαυρὸς ὅλης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας» (νέο λεξικό), [συνετάχθη ὑπὸ ὁμάδος φιλολόγων], παγκόσμιος ἐκδοτικὸς ὀργανισμὸς Χρήστου Γιοβάνη, ᾿Αθῆναι, ἄνευ χρονολογίας [περίπου 1985].

«῾Ελληνικὸ λεξικό», [συνετάχθη ὑπὸ ὁμάδος φιλολόγων], ἔκδοσις τρίτη, Τεγό­πουλος-Φυτράκης, ἐκδόσεις «῾Αρμονία», ᾿Αθῆναι 1990.