Μνημεῖα πίστεως (συνοδικὰ καὶ ἄλλα ἐπίσημα κείμενα) Τόμος πατριάρχου Κυρίλλου Λουκάρεως (1616)
Τόμος πατριάρχου Κυρίλλου Λουκάρεως
(ἐν Τιργοβίστῳ τῆς Μολδοβλαχίας, 1616)
Κύριλλος ἐλέῳ Θεοῦ πάπας καὶ Πατριάρχης
τῆς μεγάλης πόλεως ᾿Αλεξανδρείας καὶ κριτὴς τῆς οἰκουμένης
Πᾶσι τοῖς ἐν τῷ Τιργοβίστῳ ὀρθοδόξοις χριστιανοῖς, τοῦ τε ἱεροῦ καταλόγου καὶ τῆς κοσμικῆς τάξεως, γνησίοις τέκνοις τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας τῆς ἀνατολικῆς, τοῖς δικαίως πᾶσαν κενὴν φωνὴν καὶ προσθήκην τῶν τε αἱρετικῶν καὶ τῶν λατίνων τῶν ὑπούλως τὴν ἡμετέραν ὀρθοδοξίαν πολεμούντων ἀποστρεφομένοις καὶ ἀποβάλλουσι διὰ τὴν ἀλήθειαν τὴν εὐαγγελικήν· χάρις εἴη καὶ εἰρήνη καὶ ἔλεος παρὰ θεοῦ παντοκράτορος καὶ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν.
Οὐ μικρά τις ζάλη τὴν παλαιὰν κιβωτὸν ἐκείνην κατέλαβεν, ὅτε σφοδρῶς κλυδωνιζομένη καὶ κυμαινομένη ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἐφέρετο, τῶν καταρρακτῶν διὰ παραχώρησιν θείαν ῥαγδαίους ὑετοὺς καταπεμπόντων καὶ οἷον ἀπειλούντων καὶ τοῖς ἐν τῇ κιβωτῷ. καὶ ἦν ἐλπὶς οὐδεμία τοῖς ἐν αὐτῇ κεκλεισμένοις εὑρήσειν ἀπαλλαγήν, εἰ μὴ μνησθεὶς τοῦ πηδαλιουχοῦντος Νῶε ὁ θεὸς εὐδοκήσειε κοπάσαι τὸ ὕδωρ. τύποι, ὡς οἶμαι, ταῦτ᾿ ἦσαν τῶν κατεχόντων τό γε νῦν δεινῶν τὴν νέαν κιβωτόν, τὴν καθ᾿ ἡμᾶς δηλαδὴ ἐκκλησίαν· ἅ τινα δεινὰ οὐ παύσεσθαι προσδοκῶμεν, εἰ μὴ <ὁ> θεὸς τοὺς πονηροὺς καταρράκτας τούτους τῶν ἀκεραιοτέρων ψυχῶν λυμεῶνας κατασιγάσειε καὶ καταστρέψειε. ἐπεὶ ἄσπονδον πόλεμον, τὴν ἐν τῇ πόλει ταύτῃ βαθεῖαν εἰρήνην τῆς ἐκκλησίας φθονήσαντες, ἤγειραν καθ᾿ ἡμῶν καὶ ταράξαι συνέσχοντο τὴν ἐνταῦθα γαλήνην. κατὰ τούτων οὖν σκοπὸν ἔχοντες τὸν παρόντα Τόμον ἐγκαταλιπεῖν, ὡς εἴη πᾶσιν ὑμῖν πανοπλία καὶ τοῖς ἐν τούτῳ γεγραμμένοις ἔχετε κατὰ τῶν τοιούτων ἀσφαλεστέρως τὴν ὑμετέραν ὀρθοδοξίαν συνηγορεῖν, ᾠήθημεν, ἵνα μὴ τοῖς ἁπλουστέροις φορτικὸν εἴη τὸ σύγγραμμα, ἁπλῇ διαλέκτῳ πᾶσαν ὑμῖν τὴν ὑπόθεσιν καταστρῶσαι, ἥ τις ἔχει οὑτωσί.
᾿Απὸ τὴν παλαιὰν ῾Ρώμην ἤλθασι τινὲς ὁποὺ ἔμαθαν ἐκεῖ νὰ λατινοφρονοῦσι. καὶ εἶναι τὸ κακὸν πὼς ἀπὸ ῾Ρωμαῖοι τῆς ῾Ρούμελης γέννημα καὶ θρέμμα, ὁποὺ οἱ γονεῖς τους –ἠμπορῶ νὰ εἰπῶ– Φράγγον ποτὲ δὲν εἶδαν, μὲ τὸ νὰ διαβοῦν εἰς τὴν ῾Ρώμην, ὄχι μόνον ἄλλαξαν τὴν πίστιν τους, ἀλλὰ καὶ πολεμοῦσι τὰ δόγματα τὰ ἀληθινὰ καὶ ὀρθόδοξα τῆς ἀνατολικῆς ἐκκλησίας, ὁποὺ μᾶς ἐπαράδωκεν αὐτὸς ὁ Χριστός, οἱ θεῖοι καὶ ἱεροὶ μαθηταὶ τοῦ σωτῆρος, καὶ αἱ σύνοδοι τῶν ἁγίων πατέρων. ἐπειδὴ μέλλομεν λοιπὸν ἡμεῖς νὰ λείψωμεν ἀπ᾿ ἐδῶ, παραγγέλλομεν τῇ ὑμετέρᾳ ἀγάπῃ νὰ στέκεσθε στερεοὶ εἰς τὴν εὐσέβειάν σας καὶ ὀρθοδοξίαν σας, καὶ οἱ τοιοῦτοι λατινόφρονες καὶ φθορεῖς τῶν ὑμετέρων συνειδήσεων νὰ μὴν ἔχουν ποσῶς ἀκρόασιν ἀπὸ λόγου σας, ἀλλ᾿ ὡς αἱρετικοὺς καὶ ἐχθροὺς τῆς σωτηρίας σας νὰ τοὺς ἀποβάλλετε, ὅσαις φοραῖς σᾶς συντυχαίνουν ἐνάντια ἀπὸ τοῦτα ὁποῦ γράφομεν ἐδῶ κάτω· ἀλλὰ νὰ φρονῆτε οὕτω.
Καὶ πρῶτον· ὅποιος ἐκεῖνος δὲν ὁμολογεῖ καρδίᾳ καὶ στόματι, μάλιστα ὅποιος λέγεται ῾Ρωμαῖος καὶ τῆς ἀνατολικῆς ἐκκλησίας παιδί, καὶ εἶναι βαπτισμένος ῥωμάϊκα χριστιανικὰ ὡς ἡμεῖς, ἔπειτα νὰ μὴν ὁμολογῇ ὅτι τὸ πανάγιον πνεῦμα ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ πατρὸς μόνου οὐσιωδῶς καὶ ὑποστατικῶς, καὶ ὅτι χρονικῶς ἐκ πατρὸς καὶ υἱοῦ· ὅς τις δὲν ὁμολογεῖ οὕτως, ἀλλὰ λέγει· «ἐκ πατρὸς καὶ υἱοῦ ἐκπορεύεται τὸ πνεῦμα», ἐκεῖνος ἂς εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν μας καὶ νὰ μὴν ἔχῃ μαζί μας κοινωνίαν, καὶ ἔστω ἀνάθεμα.
Δεύτερον· ὅποιος δὲν ὁμολογεῖ ὅτι εἰς τὸ μυστήριον τῆς κοινωνίας πρέπει καὶ οἱ κοσμικοὶ νὰ μεταλαμβάνουν τὸ τίμιον καὶ ἄχραντον σῶμα καὶ τὸ αἷμα, ἀμὴ λέγουν πὼς τὸ ἄχραντον σῶμα μόνον πρέπει νὰ κοινωνοῦσι, καὶ ὄχι καὶ τὸ αἷμα, ἔστω ἔξω τῆς ἐκκλησίας καὶ ἀνάθεμα. καὶ σιμὰ εἰς αὐτὸ ὅποιος λέγει πὼς ἀρκεῖ νὰ μεταλάβῃ μοναχὴν τὴν σάρκα, ὅτι εἶναι ἐκεῖ καὶ τὸ αἷμα, ὅπου ὁ Χριστὸς χωριστὰ χωριστὰ ἔδωκε κάθε ἕνα, καὶ αὐτοὶ δὲν τὸ φυλάγουν, ἀνάθεμα.
Τρίτον· ὅποιος λέγει ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς εἰς τὸν μυστικὸν δεῖπνον εἶχεν ἄζυμον σὰν τοὺς ᾿Ιουδαίους καὶ ὄχι ἄρτον ἔνζυμον, ἤγουν ψωμὶ ἀνεβατόν, ἐκεῖνος ἂς εἶναι μακρὰν ἀπὸ λόγου μας, καὶ ἔστω ἀνάθεμα αὐτῷ ὡς ἰουδαϊκὰ φρονοῦντι, καὶ τοῦ ᾿Απολιναρίου καὶ τῶν ᾿Αρμένηδων δόγματα παρεισφέροντι εἰς τὴν ἐκκλησίαν μας· διὰ τοῦτο καὶ ἐκ δευτέρου ἀνάθεμα.
Τέταρτον· ὅποιος λέγει ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς ὅταν ἔλθῃ νὰ κρίνῃ, δὲν ἔρχεται διὰ τὰς ψυχάς, ἀλλ᾿ ἔρχεται νὰ ἀποφασίσῃ τὰ κορμία, ἀνάθεμα.
Πέμπτον· ὅποιος λέγει πῶς αἱ ψυχαὶ τῶν Χριστιανῶν ὁποὺ ἐμετανόησαν εἰς τὸν κόσμον τοῦτον, ἀμὴ δὲν ἔκαμαν τὸν κανόνα τους, παγαίνουν, σὰν χωριστοῦν ἀπὸ τὸ κορμί, εἰς καθαρτήριον πῦρ, ὁποὺ εἶναι φωτία καὶ κόλασις καὶ τιμωρία, ὁποὺ εἶναι μῦθος ἑλληνικός, ἀνάθεμα. ἐπειδὴ δίδουν ἐλευθερίαν εἰς τὸ ἁμαρτάνειν τοῖς Χριστιανοῖς.
Ἕκτον· ὅποιος λέγει πῶς ὁ πάπας τῆς ῾Ρώμης εἶναι κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας καὶ ὄχι ὁ Χριστός, ἀνάθεμα.
Ὅποιος ἐναντιώνεται εἰς ταῦτα, διὰ νὰ τὰ ἀνατρέψῃ καὶ νὰ τὰ χαλάσῃ, ἀνάθεμα.
Ἐσεῖς, χριστιανοί μου, σᾶς παρακαλῶ διὰ τὸν Κύριον καὶ διὰ τὸ συμφέρον τῆς ψυχῆς σας, νὰ φυλάγεσθε ἀπὸ τοὺς λύκους τούτους, ὅποιοι καὶ ἂν εἶναι, καὶ τοῦτον τὸν Τόμον συχνὰ νὰ τὸν διαβάζετε εἰς τὴν ἐκκλησίαν, διὰ νὰ γνωρίζετε τὰ κεφάλαια, εἰς τὰ ὁποῖα ἔχουν νὰ σᾶς πολεμοῦν οἱ τοιοῦτοι· οἱ ὁποῖοι ὅλην τους τὴν ζωὴν δὲν ἔμαθαν ἄλλο παρὰ πῶς τοὺς ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς ἐμᾶς νὰ ἐναντιοῦνται· διὰ νὰ γίνεται πάλιν ἡ φθορὰ καὶ ἡ κακοσύνη εἰς τὸ γένος μας ἀπὸ ῾Ρωμαίους. ἀλλ᾿ ἡμεῖς δὲν ἀκούοντάς τους ἂς στέκωμεν στερροὶ κατὰ τὸ δυνατόν μας· καὶ παρακαλεῖτε τὸν θεὸν νὰ μὴν εἰσέλθητε εἰς πειρασμὸν διὰ τὴν πίστιν. ἀλλ᾿ ὅταν εἶναι χρεία, πολλὰ γλυκὺ εἶναι νὰ χύσῃ ὁ ἄνθρωπος τὸ αἷμά του διὰ τὴν εὐσέβειάν του. ὅμως εἰς τόσον πρᾶγμα δὲν θέλει τὸ παραχωρήσῃ ὁ θεός, διὰ νὰ εἶναι οἱ ἐναντίοι οὐδέ τι ποτένιοι, καὶ χάριτι Χριστοῦ ἀμαθεῖς καὶ τυφλοί. πλὴν φυλάγεσθε καὶ προσέχετε ἀπὸ τῶν τοιούτων.
Καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς νὰ σᾶς βοηθᾷ, νὰ σᾶς εὐλογᾷ καὶ νὰ σᾶς χαρίσῃ εἰρηναίαν κατάστασιν· ἅμα δὲ καὶ ἡ εὐχὴ τῆς ἡμῶν μετριότητος εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν.