συμβολή

Ο ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΟΛΑΚΗΣ

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

(περίληψι εἰσηγήσεως, ᾿Ιωάννινα 23/11/2008)

    Εὐχαριστῶ θερμότατα τὴν νομαρχιακὴ αὐτοδιοίκησι ᾿Ιωαννίνων καὶ τὸν Σύλλογο φίλων βυζαντινῆς μουσικῆς «Τὸ ἐνδό­φω­νον» γιὰ τὴν τιμητικὴ πρόσκλησι νὰ ἀναπτύξω τὴν κεντρικὴ εἰσήγησι τῆς πα­ρούσης ἐκ­δη­λώ­σε­ως.  ἰδιαιτέρως ὅμως θέλω νὰ εὐχαριστήσω τὸν κα­θη­γητὴ Βυζαν­τι­νῆς Μουσικολογίας τοῦ πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν κύριο Γρηγόριο Στά­θη, διότι κανονικὰ αὐτὸς ἔπρεπε νὰ βρίσκεται στὸ βῆ­μα τοῦ εἰση­γη­τοῦ καὶ ἐγὼ στὸ ἀκρο­ατήριο, ἀλλὰ ἡ εὐγένειά του καὶ ἡ ἀγά­πη του γιὰ τοὺς μαθητές του τὸν ὤθησαν νὰ ἐπιλέξῃ καὶ νὰ προτείνῃ τὸν ὑποφαινόμενο γι᾿ αὐτὴν τὴν εἰσήγησι.

    Ὁ Γεώργιος Βιολάκης γεννήθηκε στὴν Σίφνο γύρω στὸ 1820, ἀλ­λὰ ἐγκαταστάθηκε ἀπὸ μι­κρὸς στὴν Κων­σταν­τινούπολι.  ἀπὸ μα­θη­τὴς διδά­σκε­ται τὰ μου­σικὰ μαθήματα ἀπὸ ἐπι­φα­νεῖς μου­σι­­κο­δι­δα­σκά­λους ἐκείνης τῆς ἐποχῆς (Γεώργιο Πουλάκη, Μελέτιο ἱερομό­ναχο, Θεό­δωρο Φωκαέα, κ.ἄ.), ποὺ ἐξε­τίμησαν ἰδιαι­τέ­ρως «τὸ ἐξό­χως με­λῳ­δικὸν καὶ μελίρρυτον τῆς φω­νῆς του».  μὲ συνεχεῖς καὶ πο­λυ­ε­τεῖς μελέτες τελειοποίησε τὶς γνώσεις του στὴν μουσική, καὶ ἔ­μα­θε ἄρι­στα τὶς ἐκκλησιαστικὲς τυπικὲς διατάξεις σὲ ὅλες τὶς ἱερὲς ἀκο­λου­θίες καὶ ἀγρυπνίες.

    ᾿Απὸ τὸ 1842 ὑπηρετεῖ στὸ ἀναλόγιο δια­φόρων ναῶν στὴν Κων­σταν­τινού­πολι, μέχρι ποὺ ἀναλαμβάνει τὴν θέσι τοῦ πρω­το­ψάλτου τῆς μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας στὸν πατριαρχικὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Γεωργίου στὸ Φανάρι τὸ 1876.  μὲ τὴν θέσι καὶ τὴν ἰδιότητά του αὐτὴ συμμετέχει σὲ μουσικοὺς συλλόγους καὶ σὲ διά­φορες μου­σικὲς ἐπι­τροπές, ποὺ ἱδρύον­ταν κατὰ καιροὺς μὲ σκοπὸ τὴν ἐπίλυσι μου­σικῶν ζητη­μάτων.  εἶχε πλῆθος μαθητῶν, καθὼς ἐδίδαξε τὴν μου­­σικὴ στὴν περί­φημη σχολὴ τῆς Χάλκης καὶ ἀλλοῦ.

    Εἶχε ἐπίσης πλούσια ἐκδοτικὴ προσφορά, μεταξὺ τῶν ὁποίων: 1) «Δοξα­στάριον Πέ­τρου τοῦ Πελο­ποννησίου», σὲ δύο τόμους, 1899. 2) «Μελέτη συγκρι­τικὴ τῆς νῦν ἐν χρήσει μουσικῆς γραφῆς πρὸς τὴν τοῦ Πέτρου τοῦ Πελο­ποννησίου καὶ πρὸς τὴν ἀρχαιοτέραν γρα­φήν». 3) «Τυπικὸν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας», 1888.  γι᾿ αὐτὴν τὴν ἔκδοσι τοῦ πατριαρχικοῦ τυπικοῦ ἐρ­γά­στηκε ἐπὶ χρόνια.  με­θο­δι­κὰ συμπλή­ρω­σε καὶ διώρθωσε, ὅ­που χρειαζόταν, τὴν πα­λαιότερη ἔκ­δοσι ποὺ ὑ­πῆρχε.  τὸ δι­ωρ­­θω­μένο ἀπὸ τὸν Βιολάκη τυ­πικὸν τῆς Μεγάλης ᾿Εκ­κλησίας εἶναι τὸ ἰσχῦον καὶ σήμε­ρα τυπι­κὸν ὅλων τῶν ἐλλη­νοφώ­νων ὀρθο­δό­ξων ἐκκλη­σιῶν στὸν κόσμο.

    ῾Η προσφορά του στὴν μελοποίησι, ἐξή­γησι, διασκευὴ καὶ κατα­γραφὴ τόσο ἐκ­κλησιαστικῶν μελῶν ὅσο καὶ μὴ ἐκκλη­σια­στικῶν ᾀ­σμάτων εἶναι ἐπίσης ἀξιόλογη.  οἱ μελοποιήσεις του εἶναι ἐπι­τυχη­μένες, μὲ χάρι καὶ γλαφυρότητα. ἀποδεικνύεται ἐπίσης ἡ γνῶσι καὶ ἐνα­σχό­λησί του τόσο μὲ τὴν εὐρω­παϊκὴ ὅσο καὶ μὲ τὴν ἐξω­τερικὴ ἀνα­τολικὴ μουσική.

    Τὸ 1905 ὁ Γεώργιος Βιολάκης ἀποχωρεῖ ἀπὸ τὸ πατριαρχικὸ ἀνα­λόγιο, ὕστερα ἀπὸ 30 χρόνια ὡς πρωτοψάλτης τῆς Με­γάλης τοῦ Χρι­στοῦ Ἐκκλησίας.  πέθανε στὶς 10 ἰουλίου τοῦ 1911 πλή­ρης ἡμερῶν σὲ ἡλι­κία 91 ἐτῶν.  ἡ σημασία τῆς προσωπικότητός του καὶ τοῦ ἔργου του εἶναι με­γάλη.

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης