Πηγὲς καὶ βοηθήματα, καὶ ὅροι χρήσεως
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Πηγὲς καὶ βοηθήματα
῾Η παροῦσα ᾿Εγκυκλοπαιδεία μουσικῶν τῆς ψαλτικῆς τέχνης καταρτίζεται σταδιακῶς, τὰ δὲ λήμματά της ἀναρτῶνται στὸ διαδίκτυο στὴν ἱστοσελίδα τῆς «Συμβολῆς». ἐπειδὴ πολλὲς παράγραφοι προέρχονται ἀπὸ ὑλικὸ διαφόρων χρονικῶν περιόδων, ποὺ γράφτηκαν μὲ διαφορετικὸ κάθε φορὰ γλωσσικὸ προσανατολισμό, ὑπάρχει μία γλωσσικὴ ἀνομοιογένεια στὰ λήμματα· ἄλλα εἶναι στὴν δημοτικὴ καὶ ἄλλα στὴν καθαρεύουσα. συνειδητὰ ἐπελέγη νὰ διατηρηθῇ αὐτὴ ἡ ἀνομοιογένεια, τοὐλάχιστον γιὰ τώρα· ἀργότερα θὰ ἐξεταστῇ ἡ πιθανότητα γιὰ μία ὁμοιόμορφη καὶ συνολικὴ λύσι τοῦ θέματος.
Κατὰ τὴν πρώτη φάσι τοῦ ἐγχειρήματος βασικὲς πηγὲς καὶ βοηθήματα γιὰ τὴν σύνταξι καὶ ἐπεξεργασία τῶν λημμάτων ἀποτελοῦν·
— τὰ ἔργα τοῦ μουσικολόγου καθηγητοῦ Γρηγορίου Θ. Στάθη,
— οἱ ἐκδόσεις τοῦ ῾Ιδρύματος Βυζαντινῆς Μουσικολογίας,
— τὰ ἔργα τοῦ φιλολόγου καὶ μουσικοερευνητοῦ Μανόλη Χατζηγιακουμῆ, ἰδίως δὲ οἱ δισκογραφικὲς σειρὲς ποὺ παρουσιάζει μὲ τὸ Κέντρον ᾿Ερευνῶν καὶ ᾿Εκδόσεων,
— τὰ ἔργα τοῦ πρωτεκδίκου τῆς μεγάλης ἐκκλησίας Γεωργίου Παπαδοπούλου,
— τὰ ἔργα τοῦ δομεστίκου τῆς μεγάλης ἐκκλησίας καὶ ἐκπαιδευτικοῦ ᾿Αγγέλου Λ. Βουδούρη,
— ἡ ὁμοειδὴς ἐργασία τῆς ᾿Ολυμπίας Ν. Τολίκα ὑπὸ τὸν τίτλο «᾿Επίτομο ἐγκυκλοπαιδικὸ λεξικὸ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς» (᾿Αθῆναι 1993),
— ἡ ἐξαιρετικὴ ἀπὸ πάσης ἀπόψεως ἐπιστημονικὴ ἐργασία τοῦ μουσικολόγου καὶ θεολόγου Κωνσταντίνου Χ. Καραγκούνη στὸ ἀφιέρωμα «Ἡ ψαλτικὴ τέχνη στὴν Μαγνησία», ποὺ παρουσιάστηκε στὸ 34/35 τεῦχος τῆς τριμηνιαίας περιοδικῆς ἐκδόσεως «Ἐν Βόλῳ» τοῦ δημοτικοῦ κέντρου ἱστορίας καὶ τεκμηριώσεως Βόλου, Δεκέμβριος 2009,
— διάφορες ἐγκυκλοπαιδεῖες καὶ παρόμοιες ἐκδόσεις μὲ βιογραφικὰ στοιχεῖα μουσικῶν,— βιογραφικὰ σημειώματα ποὺ δημοσιεύουν διάφοροι μουσικοὶ στὶς ἐκδόσεις των ἢ στοὺς προσωπικούς των διαδικτυακοὺς τόπους,
— σχετικὲς πληροφορίες ἀπὸ προσωπικὲς συνεντεύξεις, ἀπὸ διάφορα δημοσιεύματα, ἀπὸ τὸ διαδίκτυο, στοιχεῖα ποὺ παραχωροῦν συνεργάτες καὶ φίλοι τῆς «Συμβολῆς», κ.λπ..
Τὸ ὅλο ἔργο παρουσιάζεται σὲ μία «πρωτόλεια» μορφή, μὲ ἐλάχιστα λήμματα, καὶ ὡς ἐκ τούτου μὲ πολλὲς καὶ σοβαρὲς ἐλλείψεις, ἀλλὰ θὰ συμπληρώνεται σταδιακῶς, ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε. ἐπίσης ὁ ἀνωτέρω κατάλογος βασικῶν πηγῶν καὶ βοηθημάτων εἶναι ἐνδεικτικὸς καὶ ὄχι ἀναλυτικὸς οὔτε πλήρης, καὶ θὰ συμπληρώνεται καὶ αὐτὸς ἐν καιρῷ. γιὰ τὶς ἀναρτήσεις νέων λημμάτων καὶ γιὰ τὶς ἐπεξεργασίες καὶ ἐνημερώσεις τῶν ἤδη δημοσιευθέντων θὰ ὑπάρχῃ κάθε φορὰ σχετικὴ ἐνημέρωσι στοὺς «διαλόγους τῆς Συμβολῆς», ὅπου καὶ θὰ εἶναι ἐμφανὴς ἡ ἡμερομηνία τῆς κάθε δημοσιεύσεως. ὁ γράφων θεωρεῖ πολὺ θετικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι συχνὰ οἱ ὅποιες ἀναρτήσεις στὸ διαδίκτυο (ἰδίως στὰ ἱστολόγια καὶ στοὺς χώρους συζητήσεων καὶ διαλόγου) φέρουν αὐτομάτως καὶ τὴν ἡμερομηνία δημοσιεύσεως, ἀκόμη καὶ τὴν ὥρα καὶ τὸ δευτερόλεπτο. πρὶν ἀπὸ μία πενταετία περίπου σὲ δημόσια ἀνακοίνωσί μου κατὰ τὴν διάρκεια ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου ἀνέφερα κάποιες διαπιστώσεις ποὺ προῆλθαν ἀπὸ τὴν ἔρευνα καὶ ποὺ ἀνέτρεπαν διαδεδομένες ἀλλὰ ὄχι ὀρθὲς ἀπόψεις ἱστορικῆς φύσεως. τὸ συνέδριο εἶχε γίνει σεπτέμβριο καὶ μόλις ἕνα μῆνα μετὰ κυκλοφόρησε σύγγραμμα ποὺ ἀξιοποιοῦσε τὴν ἀνακοίνωσί μου ἐκείνη μὲ τὸν καλλίτερο δυνατὸ τρόπο, μόνον ποὺ ὁ συγγραφεύς του παρουσίαζε τὸ πρᾶγμα ἔτσι, ὥστε 1ον) φαινόταν ὅτι εἶχε λάβει τὴν πληροφορία ἀπὸ ἄλλη πηγὴ (πιθανὸν ἀνύπαρκτη) καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν ἀνακοίνωσί μου, 2ον) φαινόταν ὅτι εἶχε γράψει καὶ ἐκδώσει τὸ βιβλίο του στὴν ἀρχὴ τοῦ ἔτους ἐκείνου καὶ ὄχι μετὰ τὸ συνέδριο. ἐπειδὴ στὴν ἔκδοσι ἑνὸς βιβλίου συνήθως σημειώνεται μόνον τὸ ἔτος καὶ ὄχι ὁ μῆνας ἢ ἡ ἡμέρα ἐκδόσεώς του, δὲν μποροῦσα νὰ ἀποδείξω εὔκολα ὅτι ἐκεῖνος ἔλαβε τὴν πληροφορία ἀπὸ ἐμένα καὶ ὄχι ἐγὼ ἀπὸ αὐτόν. οἱ αὐτόματες ἐμφανίσεις τῆς ἡμερομηνίας στὶς διαδικτυακὲς δημοσιεύσεις βοηθοῦν περισσότερο στὴν διακρίβωσι τῆς χρονικῆς προτεραιότητος, διότι εἶναι ἀκριβέστερες καὶ παραποιοῦνται δυσκολώτερα. τὰ μεγαλείτερα μειονεκτήματα τοῦ διαδικτύου ἔναντι τοῦ ἐντύπου βιβλίου εἶναι ὅτι· 1ον, στὴν πραγματικότητα δὲν ἔχει τόση διάδοσι ὅσο ἕνα βιβλίο, καὶ 2ον, οἱ διαδικτυακὲς δημοσιεύσεις δὲν εἶναι παραμόνιμες, κτῆμα ἐς ἀεί, ὅπως τοῦ ἐντύπου. τὸ διαδίκτυο εἶναι ἀέρας, πνοή, φύσημα ἀνέμου, μία σκιά, ποὺ ὅσο εὔκολα ἔρχεται, τόσο γρήγορα παρέρχεται.
Σχετικὰ μὲ τὴν ἀντικειμενικότητα, τὴν ἐγκυρότητα, τὴν ἀξιολόγησι καὶ τὴν χρῆσι τῶν διαφόρων πηγῶν, ποὺ εἶναι ἀπὸ τὰ σοβαρώτερα προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζει ὅποιος καταπιάνεται μὲ ἕνα τέτοιο ἔργο, θὰ γίνῃ ἐκτενὴς ἀναφορὰ σὲ ἄλλη εὐκαιρία. κρίνεται ὅμως ἀναγκαῖο νὰ σημειωθοῦν ἐδῶ λίγα λόγια μόνον γιὰ τὰ ἔργα τῶν Γεωργίου Παπαδοπούλου καὶ ᾿Αγγέλου Βουδούρη. μὲ βάσι τὰ συνεχῶς αὐξανόμενα πορίσματα τῆς μουσικολογικῆς ἔρευνας καὶ ἐπιστήμης τῶν τελευταίων δεκαετιῶν πολλοὶ σύγχρονοι καὶ καταξιωμένοι ἐπιστήμονες καὶ μελετητὲς ἔχουν καταδείξει ὅτι τὰ ἔργα τῶν δύο προαναφερθέντων συγγραφέων βρίθουν λαθῶν ἀνακριβειῶν προκαταλήψεων ἐλλείψεων καὶ παρανοήσεων. παρὰ ταῦτα ὅμως ὅλοι λαμβάνουν τελικῶς πληροφορίες ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς δύο καὶ κυρίως ἀπὸ τὸν Γ. Παπαδόπουλο (ποὺ εἶναι καὶ πιὸ ἀντικειμενικὸς ἐν συγκρίσει μὲ τὸν Ἄ. Βουδούρη), διότι στὰ ἔργα τους ὑπάρχουν συγκεντρωμένες ἄφθονες πληροφορίες καὶ λεπτομέρειες, ποὺ ἂν ἀποκαθαρθοῦν ἀπὸ τὸ ὑπόλοιπο ἀνωφελὲς ὑλικὸ καὶ χρησιμοποιηθοῦν σωστά, βοηθοῦν ἀσφαλῶς τὴν ἱστορικὴ ἔρευνα. ἑπομένως ὅσο δὲν ὠφελεῖ ἡ ἄκριτη ἀντιγραφὴ ὅλων τῶν ἀπόψεων καὶ πληροφοριῶν τους καὶ ἡ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου διαιώνισι τῶν σφαλμάτων καὶ ἀνακριβειῶν τους (ὅπως συχνὰ παθαίνει ἡ ᾿Ο. Τολίκα στὴν προσημειωθεῖσα ἔκδοσί της), ἄλλο τόσο βλάπτει καὶ ἡ ἐκ τῶν προτέρων ἀδιάκριτη ἀπόρριψι τοῦ ἔργου τους συνολικῶς, χωρὶς νὰ ξεδιαλεχτοῦν τὰ ὅποια χρήσιμα στοιχεῖα. καὶ σ᾿ αὐτὴ τὴν περίπτωσι ἡ μεσότης εἶναι ἡ χρυσὴ καὶ ἀσφαλεστέρα ὁδός.
῾Η ἰδέα γιὰ τὸ παρὸν ἔργο δὲν εἶναι δική μου· ὀφείλεται σὲ μία ὀξυδερκῆ παρατήρησι –κατὰ τὴν ἡμέρα κρίσεως τοῦ διδακτορικοῦ μου– τοῦ καθηγητοῦ μου Γρηγορίου Θ. Στάθη, τὸν ὁποῖον καὶ ἐκ τῆς θέσεως ταύτης θερμῶς εὐχαριστῶ.
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης
8 ὀκτωβρίου 2011
῞Οροι χρήσεως
῾Η παροῦσα ᾿Εγκυκλοπαιδεία μουσικῶν τῆς ψαλτικῆς τέχνης καταρτίζεται σταδιακῶς, τὰ δὲ λήμματά της ἀναρτῶνται στὸ διαδίκτυο στὴν ἱστοσελίδα τῆς «Συμβολῆς» (www.symbole.gr), γιὰ προσωπικὴ καὶ μόνον χρῆσι τῶν ἀναγνωστῶν καὶ παντὸς ἐνδιαφερομένου. σὲ ὁποιαδήποτε περίπτωσι δὲν ἐπιτρέπεται ἡ ἐμπορικὴ χρῆσι τοῦ ἔργου, καὶ γενικῶς δὲν ἐπιτρέπεται ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀναπαραγωγὴ ἢ ἐκμετάλλευσί του χωρὶς τὴν ἔγγραφη συναίνεσι τῶν ὑπευθύνων τῆς «Συμβολῆς», σύμφωνα καὶ μὲ ὅσα ἀναφέρονται στοὺς ὅρους χρήσεως τοῦ παρόντος διαδικτυακοῦ τόπου. ὑπεύθυνος γιὰ τὴν ἐπεξεργασία, τὴν τελικὴ μορφή, τὸ περιεχόμενο καὶ τὶς ὅποιες ἀναθεωρήσεις τῶν λημμάτων εἶναι ὁ Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης, ὁ ὁποῖος διατηρεῖ καὶ ὅλα τὰ νόμιμα δικαιώματα (copyright κ.λπ.) ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν παροῦσα ἐργασία, γιὰ ἐκεῖνα τοὐλάχιστον τὰ στοιχεῖα ποὺ δημοσιεύονται ἐδῶ γιὰ πρώτη φορὰ καὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν προσωπική του ἔρευνα καὶ μελέτη.
Τέλος, ὅποιος ἀσχολεῖται μὲ τὴν ψαλτικὴ τέχνη ὡς ψάλτης, διδάσκαλος, μουσικός, ἐρευνητής, ἰσοκράτης, βοηθός, κ.λπ., καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ συμπεριληφθῇ στὴν ὑπὸ διαμόρφωσιν ἐγκυκλοπαιδεία, μπορεῖ νὰ στείλῃ τὰ βιογραφικά του στοιχεῖα στὴν ἠλεκτρονικὴ διεύθυνσι This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it