συμβολή

6. Γιὰ τὸ μάθημα «Ποταμοὶ θεολογίας»

Διονυσίου Ἀνατολικιώτου

δρος φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,

μουσικολόγου - τυπικολόγου

symbole@mail.com

6. Τῇ κϚ΄ Σεπτεμβρίου, Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, μέλος Χρυσάφου τοῦ νέου, ἦχος α΄, Μαθηματάριον (ἔτους 1851), σ. 45.

Ποταμοὶ θεολογίας ἐκ τοῦ τιμίου σου στόματος

ἀνέβλυσαν, ἀπόστολε,

ἐξ ὧν ἡ ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ ἀρδευομένη

προσκυνεῖ ὀρθοδόξως Τριάδα ὁμοούσιον,

ἧν καὶ νῦν αἴτησαι, Ἰωάννη Θεολόγε,

στηριχθῆναι καὶ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Στὸ παρὸν μάθημα στὴν φράσι «ἐκ τοῦ τιμίου [σου] στόματος» ἔχουμε τὸ ἀντίθετο φαινόμενο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ περιγράφηκε στὸ μάθημα 5 «῾Ως ἐμεγαλύνθη». ῾Η ἀντωνυμία «σου» φαίνεται σὰν νὰ ἀπουσιάζῃ, κατ᾿ ἀκρίβειαν ὅμως ἐνυπάρχει στὸ διασωθὲν κείμενο καὶ μέλος, ἁπλῶς κάπου ἀνάμεσα στὰ πολλὰ ου πρέπει νὰ προστεθῇ ἕνα σ (ἴσως μετὰ τὴν μαρτυρία τοῦ πα), τὸ ὁποῖο σὲ κάποια ἀντιγραφὴ ἐξέπεσε (τιμίου σου —> τιμίου ου).

᾿Ενδιαφέρουσα εἶναι καὶ ἡ μορφολογία τοῦ μαθήματος.

[εἰσαγωγὴ] Ποοο —

[σύντομο κράτημα] τοτοο τοοτοο... τοοτοονοο...

τοοο νοοϊιτο τοτοο... τοο τοϊτο τοο —

[κείμενο] ποταμοὶ θεολογίας [...] τὰς ψυχὰς ἡμῶν —

[ἐκτενὲς κράτημα] τοτοτοτοτο... τοοτοοο...

τοορορο τοτοτο ροροτοτο...

ερερεεμ τερερεμ τεριρε ρερερε ρερεριρε

ρερεμ τερερεερι ρερερε ρεερερεμ...

εριρινρι ρερεριρερουτε...

τερε ριρρερερεμ —

[κατακλεὶς] στηριχθῆναι καὶ σωθῆναι...

Τὸ μάθημα ἀρχίζει μὲ τὴν χαρακτηριστικὴ θέσι τῆς παρακλητικῆς στὴν πρώτη συλλαβὴ πο, ἡ ὁποία στὴν συνέχεια ἐπεκτείνεται σὲ ἕνα μονοθεματικὸ κράτημα τοτο ἐκτάσεως 10 γραμμῶν, συνημμένο μὲν στὴν ἀρχικὴ συλλαβή, ὥστε νὰ ἐμφανίζεται ὡς ἕνα σύνολο μὲ αὐτήν, ἀλλὰ σαφῶς διακεκριμένο.

Τὸ δεύτερο κράτημα παρεμβάλλεται πρὸ τῆς κατακλεῖδος τοῦ ὅλου μαθήματος, εἶναι ἐκτενέστερο (27 γραμμῶν), διθεματικό (τοτο ἐπὶ 8 γραμμές, καὶ τερερεμ στὶς ὑπόλοιπες 19), σαφῶς διακεκριμένο καὶ πε­ρισσότερο αὐτονομημένο ἀπὸ ὅ,τι τὸ πρῶτο.

Καὶ τὰ δύο κρατήματα ἀκολουθοῦν τὸν ἦχο τοῦ μαθήματος στὸ ὁποῖο ἀνήκουν καὶ ἀναπτύσσονται ἐπὶ τοῦ α΄ ἤχου.

Παρατηροῦμε ὅτι ἡ α΄ στάσι τοῦ δευτέρου καὶ ἐκτενοῦς κρατήματος ἔχει τὸ ἴδιο θέμα μὲ τὸ ἀρχικὸ σύντομο κράτημα (τοτο)· ἂν λοιπὸν συνυπολογίσουμε τὰ δύο αὐτὰ τμήματα μὲ τὸ κοινὸ θέμα, θὰ διαπιστώ­σουμε ὅτι στὸ σύνολο τοῦ μαθήματος τὰ δύο θέματα κρατημάτων ἀνα­πτύσσονται ἰσομερῶς (18 γραμμὲς γιὰ τὸ θέμα τοτο, καὶ 19 γιὰ τὸ τερερεμ).

Σημείωσις. ῾Η βιβλιογραφία ποὺ χρησιμοποιήθηκε γιὰ τὰ ἀνωτέρω στοιχεῖα ἀνα­φέρεται ἀναλυτικῶς στὶς ἐκτενέστερες ἐργασίες μου γιὰ τὰ μαθήματα 3 («Περίζω­σαι»), 9 («᾿Αγαλλιάσθω ὁ Δαυίδ») καὶ 50 («᾿Εν φωναῖς ἀλαλάξωμεν»).

Δημοσίευσι 11/11/2017 (στὴν ἱστοσελίδα τῆς Συμβολῆς)