1. Βίβλος Κείμενον τῆς Βίβλου Σημειώσεις κειμένου

 

ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ

Διευκρινίσεις γιὰ τὴν παροῦσα

δημοσίευσι βιβλικῶν ἀποσπασμάτων

 

 

6. Σημειώσεις κειμένου

 

Μετὰ τὸ βιβλικὸ κείμενο καὶ τὶς παραπομπὲς κάθε κεφαλαίου ἢ ἀπο­σπάσματος ἀκολουθοῦν συνήθως διάφορες σημειώσεις πληροφοριακοῦ χα­ρακτῆρος καὶ ποικίλου περιεχομένου, μὲ πολλαπλὸ καὶ πολυσήμαντο ῥόλο. Γιὰ νὰ μὴ γίνεται σύγχυσι μὲ τὴν στιχαρίθμησι τῶν χωρίων, οἱ ἀριθμοὶ αὐτῶν τῶν σημειώσεων εἶναι ἐκθέτες μὲ κυανὸ (μπλὲ) χρῶμα καὶ βρίσκον­ται μέσα σὲ παρένθεσι.

Οἱ σημειώσεις αὐτὲς ἔχουν ἰδιαίτερη σημασία, διότι κατὰ περιπτώσεις περιέχουν ποικίλες καὶ χρήσιμες πληροφορίες ὅπως·

– παρατηρήσεις σχετικὰ μὲ τὸ ἱερὸ κείμενο ἢ τὴν στιχαρίθμησί του·

– παρατίθεται ἐνίοτε ἡ ἐσφαλμένη γραφὴ τῶν ἐκδόσεων, ἡ ὁποία ἐδῶ διορθοῦται ἢ ἀντικαθιστᾶται·

– σημειώνονται ἄλλοτε λέξεις ἢ χωρία ποὺ μὲ βάσι νεώτερες ἔρευνες ὀβελίζονται ἀπὸ τὸ βιβλικὸ κείμενο.

᾿Επὶ παραδείγματι σὲ ὡρισμένα κεφάλαια (17-24) τῆς Γενέσεως καθὼς καὶ στοὺς προφῆτες ᾿Αβδιοὺ καὶ ᾿Αγγαῖο σημειώθηκαν κάπως λεπτομερέ­στερα (στὶς ἐν τέλει σημειώσεις κάθε κεφαλαίου) ἀκόμη καὶ οἱ μικρὲς διαφορὲς τοῦ ἐδῶ δημοσιευμένου κειμένου ἀπὸ τὴν ἔκδοσι Μπρατσιώτη, γιὰ νὰ ἔχῃ κάθε ἐνδιαφερόμενος ἀναγνώστης ἕνα δεῖγμα τῆς ἐπιτελουμέ­νης ἐργασίας. Καθὼς ὅμως ἐδῶ δὲν πρόκειται γιὰ νέα κριτικὴ ἐργασία, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ μὴν ἐπιβαρύνεται ἡ δημοσίευσι μὲ πλῆθος λεπτολόγων σημειώσεων ποὺ δυσκολεύουν τὸν μέσο ἀναγνώστη στὴν κατανόησί τους καὶ στὴν χρησιμότητά τους, στὴν συνέχεια δηλώνονται μόνον οἱ κυριώτερες διαφορετικὲς γραφές, ποὺ προκύπτουν ἀπὸ τὴν ἀντιπαραβολὴ τῶν διαφό­ρων ἐκδόσεων.

Σημειωτέον ἀκόμη ὅτι στὴν Παλαιὰ Διαθήκη κατὰ τὴν ἔκδοσι τοῦ Π. Μπρα­τσιώτη κάποια ὀβελιστέα ἢ ἀμφιβαλλόμενα κείμενα τίθενται σὲ ὑποσημεί­ωσι, χωρὶς νὰ ὑπάρχῃ σαφὴς δήλωσι ἢ ἐξήγησι γιατί τὰ κείμενα αὐτὰ μπαίνουν σὲ ὑποσημείωσι καὶ χωρὶς νὰ γίνεται διάκρισι μεταξὺ ὀβελιστέ­ων καὶ ἀμφιβαλλομένων κειμένων. ᾿Επειδὴ στὴν παροῦσα δημοσίευσι γιὰ τεχνικοὺς λόγους δὲν χρησιμοποιοῦνται ὑποσημειώσεις, εἶναι εὐνόητο ὅτι ἀντ᾿ αὐτῶν χρησιμοποιοῦνται οἱ ἐν λόγῳ σημειώσεις.

Εἰδικὰ κατὰ τὴν δημοσίευσι τοῦ Ψαλτηρίου στὶς σημειώσεις κειμένου ἐκτὸς τῶν ἄλλων σημειώνονται καὶ οἱ ἐπιγραφὲς τῶν βιβλικῶν ψαλμῶν.

Στὶς σημειώσεις κειμένου καὶ εἰδικώτερα στὴν σύγκρισι διαφόρων ἐκ­δόσεων χρησιμοποιοῦνται κάποιες ἀκόμη συντομογραφίες, οἱ συνηθέστερες ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἶναι οἱ παρακάτω.

Α.Δ. = ᾿Αποστολικὴ Διακονία τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος (συνήθως γιὰ ἐκδόσεις τοῦ βιβλικοῦ κειμένου).

Β.Α. = Βασ. ᾿Αντωνιάδης, ἔκδοσις τῆς Καινῆς Διαθήκης (ἐπιστημονικὴ ἐπιμέλεια καὶ κριτικὴ κειμένου), Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, Κωνσταντι­νούπολις, 1η ἔκδοσις 1904, 2α ἔκδοσις 1912.

Κ.Δ. = Καινὴ Διαθήκη.

Ν.Σ. = Νικολάου Σωτηροπούλου, «῾Η Καινὴ Διαθήκη μὲ μετάφρασι».

Ο.Π. = Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον.

Π.Δ. = Παλαιὰ Διαθήκη.

Π.Μ. = Παναγιώτου Μπρατσιώτου (ἐπιστημονικὴ ἐπιμέλεια καὶ ἔκδο­σις), Παλαιὰ Διαθήκη (κείμενον κατὰ τοὺς Ο΄), ἔκδοσις Ζωῆς, ᾿Αθῆναι 1939.

T = Τίσεντορφ, ἔκδοσις Παλαιᾶς Διαθήκης, κείμενον Ο΄, τόμοι 2.

Λεπτομέρειες καὶ πληροφορίες γιὰ τὶς παραπάνω ἐκδόσεις, βλέπε στὴν Γενικὴ βιβλιογραφία.

 

Εἰδικὴ κατηγορία τῶν ἐν λόγῳ σημειώσεων ἀποτελοῦν οἱ ὀνομαζόμενες «ἕτερες παραπομπές». Πρόκειται εἴτε γιὰ παραπομπὲς σὲ ὡρισμένα «ἀναγινωσκόμενα» βιβλία, οἱ ὁποῖες κρίθηκαν ἀναγκαῖο νὰ διαχωρισθοῦν ἀπὸ τὶς παραπομπὲς παράλληλων βιβλικῶν χωρίων (κατὰ τὸ παράδειγμα τοῦ μεγάλου ᾿Αθανασίου στὴν γνωστὴ 39η ἑορταστικὴ ἐπιστολή του), εἴτε γιὰ ἀναφορὲς σὲ πατε­ρικὰ ἢ ἄλλα ἐξωβιβλικὰ κείμενα.

Στὶς ἐν λόγῳ «ἕτερες παραπομπὲς» ὡς «῞Υμνος σοφίας» ἀναφέρεται τὸ βιβλίο ποὺ συνήθως εἶναι γνωστὸ ὡς «Σοφία Σολομῶντος». ᾿Επίσης τὸ βιβλίο «Σοφία Σιρὰχ» ἢ «Σοφία ᾿Ιησοῦ υἱοῦ Σιράχ» ἢ «Ecclesiasticus» ἀναφέρεται ἐδῶ ἁπλῶς ὡς «Σιράχ».

Σημειωτέον ἀκόμη ὅτι γενικῶς ἀποφεύχθηκαν οἱ παραπομπὲς σὲ ψευ­δεπίγραφα καὶ ἀπόκρυφα βιβλία, τὰ ὁποῖα ἡ ἐκκλησία δὲν τὰ δέχεται στὸν κανόνα τῆς Βίβλου, οὔτε ὡς ἀναγινωσκόμενα, ὅπως εἶναι οἱ λεγόμενοι ψαλμοὶ τοῦ Σολομῶντος, ἡ ἀποκάλυψις τοῦ Μωυσέως ἢ τοῦ Βαρούχ, τὰ δῆθεν εὐαγγέλια τοῦ ᾿Ιακώβου καὶ τοῦ Θωμᾶ καὶ ἄλλα παρόμοια. Καὶ τοῦτο πάλι κατὰ τὴν προτροπὴ τοῦ μεγάλου ᾿Αθανασίου (στὴν προαναφερθεῖσα ἐπιστολή του)· «Οὐδαμοῦ τῶν ἀποκρύφων μνήμη! ἀλλὰ αἱρετικῶν ἐστὶν ἐπίνοια...»

 

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης

ἰούλιος 2017 καὶ δεκέμβριος 2018