συμβολή

᾿Ιώβ

Κατὰ τὸ ἑβραϊκὸ (μασοριτικὸ) κείμενο

Σύντομη εἰσαγωγή

Τὸ ὄνομα τοῦ ᾿Ιώβ

Σὲ ὅλη τὴν ἔκτασι τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου τὸ ὄνομα τοῦ δικαίου αὐτοῦ ἀνδρὸς ἀναγράφεται ἑβραϊστὶ (ἀριστερόστροφα) ﬡ יּ וֹ בֿ (ἢ b v F a ἢ b v y a) ἤ τοι (δεξιόστροφα) λατινιστὶ Α i u b καὶ ἑλληνιστὶ A ι ω β, καὶ ἔτσι μεταγράφεται καὶ ἐδῶ. ῾Ως πρὸς τὴν προφορὰ τῶν γραμμάτων μποροῦμε νὰ παρατηρήσουμε τὰ ἑξῆς· τὸ ι ἐνίοτε προφέρεται καὶ γι (ὅπως καὶ παρ᾿ ἡμῖν τὸ ἰῶτα λέγεται γιῶτα καὶ ὁ ἰατρὸς προφέρεται γιατρός)· τὸ ἑβραϊκὸν u προφέρεται ἄλλοτε ου καὶ ἄλλοτε ω· ἐνῷ καὶ τὸ ἑβραϊκὸν b προφέρεται ἄλλοτε β ἄλλοτε μπ, μεταγενεστέρως δὲ καὶ π. ῾Ως ἐκ τούτου ἡ λέξις Α i u b – A ι ω β δύναται νὰ προφερθῇ· ᾿Αϊώβ, ᾿Αϊούβ, ᾿Αγιώβ, ᾿Αγιούβ, ᾿Αγιούμπ καὶ ᾿Αγιούπ· κατὰ καιροὺς δὲ καὶ κατὰ περιοχὲς συναντῶνται πράγματι τέτοιες παραλλαγές.

῾Ως πρὸς τὴν βασικὴ διαφορὰ τῆς μορφῆς τοῦ ὀνόματος ᾿Αϊὼβ τοῦ μασοριτικοῦ καὶ ᾿Ιὼβ τοῦ κειμένου τῶν ῾Εβδομήκοντα (Ο΄), ἡ δεύτερη μορφὴ εἶναι ἡ προφορὰ τοῦ ὀνόματος ὑπὸ τῶν ῾Εβραίων στὸ διάστημα ἀπὸ τὸν 3ο αἰῶνα π.Χ. μέχρι τὴν ἐποχὴ τῶν ἀποστόλων τοὐλάχιστον (Ιακ 5:11· «τὴν ὑπομονὴν ᾿Ιὼβ ἠκούσατε»), καὶ πιθανώτατα ἡ ἀρχαιό­τερη μαρτυρία τῆς προφορᾶς καὶ μορφῆς του, καθόσον ἄλλες μαρτυρίες προφορᾶς εἶναι πολὺ μεταγενέστερες καὶ μεταχριστιανικές, τὸ δὲ σημε­ρινὸ μασοριτικὸ κείμενο ἔχει τὸ ἀρχαιότερο πλῆρες χειρόγραφό του μόλις στὸν 11ο αἰῶνα μ.Χ., εἶναι δηλαδὴ 14 αἰῶνες μεταγενέστερο τοῦ κειμένου τῶν Ο΄. Μαρτυρεῖται ἀπὸ παλαιότερες ἐποχὲς ἡ ἄποψι ὅτι ἡ ἀρχικὴ μορφὴ τοῦ ὀνόματος δὲν εἶναι ᾿Ιώβ· κάτι παρόμοιο ἀναφέρεται καὶ σὲ ἕνα μεταγενέστερο ἑλληνόγλωσσο σημείωμα, ποὺ σήμερα βρί­σκεται συνημμένο στὸ τέλος τοῦ βιβλίου τοῦ ᾿Ιὼβ κατὰ τὸ κείμενο τῶν Ο΄, ἀλλὰ δὲν εἶναι ἐδῶ ὁ κατάλληλος τόπος, γιὰ νὰ γίνῃ εἰδικὴ ἀναφορὰ σὲ αὐτὸ τὸ σημείωμα. ῾Υπάρχει λοιπὸν ἡ ἄποψι ὅτι ἡ ἀρχικὴ μορφὴ τοῦ ὀνόματος γύρω στὸν 11ο π.Χ. αἰῶνα, ὅταν γράφτηκε τὸ ἐν λόγῳ βιβλίο, ἦταν ᾿Αϊώβ, ὅπως βρίσκεται στὸ μασοριτικό, καὶ ὅτι ἀργότερα τὰ δύο πρῶτα φωνήεντα συναιρέθηκαν σὲ ἕνα Ι. Μία ἄλλη ἄποψι, ἴσως πιθα­νώτερη, εἶναι ὅτι τὸ ἀρχικὸ φωνῆεν ἦταν πάντοτε τὸ Ι (᾿Ιώβ), ὅπως σῴ­ζεται στὸ κείμενο τῶν Ο΄ καὶ ὅπως προφέρεται ἀρχαιόθεν μέχρι σήμερα καὶ στὸ μασοριτικό· ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ σημιτικὲς γλῶσσες ἔχουν μεγάλη ἀστάθεια ὡς πρὸς τὰ φωνήεντα τῶν λέξεων (ἄλλοτε χάνονται παλιὰ φωνήεντα ἄλλοτε ἀναπτύσσονται νέα, καὶ γενικῶς ἡ προφορὰ τῶν λέξε­ων μεταβάλλεται πάρα πολύ), σὲ μεταγενέστερους χρόνους (καὶ πάντως τῆς μετὰ Χριστὸν ἐποχῆς) ἀναπτύχτηκε ἕνα ἀρχικὸ Α, τὸ ὁποῖο ὅμως σύντομα μὲ τὴν σειρά του ἔπαψε νὰ προφέρεται.

᾿Εν πάσῃ περιπτώσει στὴν παροῦσα μεταφραστικὴ δοκιμὴ τὸ ὄνομα μεταγράφεται ᾿Αϊώβ, ὅπως ἀκριβῶς φέρεται στὸ σημερινὸ ἄστικτο ἑβραϊκὸ κείμενο. Στὰ σχόλια ὅμως καὶ στὶς σημειώσεις μου ἀναφέρε­ται μὲ τὸν καθιερωμένο τύπο ᾿Ιώβ.

Γενικὴ βιβλιογραφία

Biblia Hebraica Stuttgartensia, quae antea cooperantibus A. Alt, O. Eißfeldt, P. Kahle ediderat R. Kittel. Editio Funditus Renovata. ... Cooperan­tibus H. P. Rüger et J. Ziegler, ediderunt K. Elliger et W. Rudolph; Textum Masoreticum curavit H. P. Rüger. Masoram Elaboravit G. E. Weil. Editio quarta emendata opera H. P. Rüger. Published by Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart, 1990. Πρόκειται γιὰ τὴν διεθνῶς καὶ ἐπιστημονικῶς καθιερω­μένη κριτικὴ ἔκδοσι τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου, ἡ ὁποία καὶ ἐδῶ χρησι­μοποιεῖται ὡς κύρια πηγὴ τοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου. Κατὰ τὴν παροῦσα μεταφραστικὴ ἐργασία συχνὰ τὸ ἑβραϊκὸ κείμενο θεωρεῖται πρωτί­στως ἄστικτο (ἰδίως σὲ κύρια ὀνόματα) καὶ σὲ δεύτερο χρόνο λαμβάνε­ται ὑπόψιν καὶ ὁ φωνηεντισμὸς αὐτοῦ.

HaMiqraot (Torah, Neviim, and Chetuvim), edited and translated by Lanny Mebust (Benyamin benKohath). Πρόσβασις 5/7/2017. ῾Ιστοσελίς· http://www.bayithamashiyach.com/Scriptures.html — Τὸ μασοριτικὸ κεί­μενο στὴν ἀρχαία ἑβραϊκὴ (ἄστικτο) καὶ στὴν νεώτερη ἀραμαϊκὴ γραφὴ (φωνηεντισμένο) μὲ διάστιχη μεταγραφὴ τῆς προφορᾶς (τοῦ φωνηεντι­σμένου κειμένου) σὲ λατινικοὺς χαρακτῆρες καὶ παράλληλη ἀγγλικὴ μετάφρασι, μὲ ταυτόχρονη ἀνὰ στίχο παράθεσι τοῦ κειμένου τῶν ῾Εβδο­μήκοντα ἐπίσης μὲ διάστιχη μεταγραφὴ τῆς προφορᾶς σὲ λατινικοὺς χαρακτῆρες καὶ παράλληλη ἀγγλικὴ μετάφρασι.

The Holy Scriptures (Tanakh), according to the Masoretic Text. A new translation with the aid of previous versions and with constant consultation of Jewish authorities. Philadelphia. The Jewish Publication Society of America, 5677-1917. ᾿Αγγλικὴ μετάφρασις τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου.

Μετάφρασι τοῦ Νεοφύτου Βάμβα (19ου αἰῶνος, ἑλληνική, σὲ ἀρχαΐζουσα καθαρεύουσα). Περιέχεται στὴν ἔκδοσι Τὰ ῾Ιερὰ Γράμματα μεταφρασθέντα ἐκ τῶν θείων ἀρχετύπων, Βιβλικὴ ῾Εταιρία, ᾿Αθῆναι, printed in Great Britain, 1972. ῾Η μετάφρασι ἐκπονήθηκε ἀπὸ τὸν Νεό­φυτο Βάμβα καὶ τοὺς συνεργάτες του ἀπὸ τὸ 1829 μέχρι τὸ 1838 καὶ ἡ πρώτη ἔκδοσί της ὡλοκληρώθηκε τὸ 1844. Στὴν πραγματικότητα ἡ ἐν λόγῳ μετάφρασι στηρίχτηκε ὄχι τόσο στὸ ἑβραϊκὸ μασοριτικό, ὅσο κυρί­ως στὴν ἀγγλόγλωσση ᾿Ιακωβιανὴ ἀγγλικανικὴ μετάφρασι (King James Version) τοῦ 1611, ἐνῷ κάποια βιβλία μεταφράστηκαν καὶ ἀπὸ τὴν γαλ­λικὴ μετάφρασι τοῦ ᾿Ολιβετὰν τοῦ 1535 ἢ ἀπὸ τὴν ἰταλικὴ τοῦ Ντιοντά­τι τοῦ 1607· δευτερευόντως δὲ ἐλήφθησαν ὑπόψιν ἡ Βουλγάτα τοῦ 5ου αἰῶνος (λατινικὴ μετάφρασι τοῦ ᾿Ιουδαίου Βαρανίνα καὶ τοῦ χριστιανοῦ μαθητοῦ του ῾Ιερωνύμου), καὶ ἡ γερμανικὴ μετάφρασι τοῦ Λουθήρου τοῦ 1517. ῾Η μετάφρασι Βάμβα μιμεῖται πολὺ τὸ κείμενο τῶν ῾Εβδομή­κοντα ὡς πρὸς τὸ λεξιλόγιο μόνον (ὄχι στὰ νοήματα).

Μετάφρασι ᾿Αθανασίου Χαστούπη (ἑλληνική, σὲ ἁπλῆ καθαρεύου­σα). Δίτομο ἀρχικὰ ἔργο, στὴν πρώτη δημοσίευσι ἀπὸ τὸν ἐκδοτικὸ οἶκο «Βίβλος», ἐν ᾿Αθήναις 1954-1955. Τὸ 1960 ἐκδόθηκε ὡς τρίτομο στὴν σειρὰ «῾Η ῾Αγία Γραφή· Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη» (ἡ Κ. Διαθήκη ἦταν ὁ 4ος τόμος) ἀπὸ τὸν ἐκδοτικὸ οἶκο Δ. Δημητράκου (σὲ συνεργασία καὶ μὲ τὶς ἐκδόσεις Χρ. Γιοβάνη). Περιλαμβάνει τὸ κείμενο τῶν Ο΄ καὶ παράλληλη ἑλληνικὴ μετάφρασι τοῦ «διωρθωμέν­ου» ἑβραϊκοῦ ἀπὸ τὸν ᾿Α. Χαστούπη. ῾Η «διόρθωσι» ἢ «ἀποκατάστα­σι» τοῦ ἑβραϊκοῦ μασοριτικοῦ κειμένου (ἡ ὁποία ἦταν θεωρητικὴ ἐρ­γασία, καθὼς τὸ «διωρθωμένο» ἢ «ἀποκατεστημένο» ἑβραϊκὸ δὲν εἶδε ποτὲ τὸ φῶς τῆς δημοσιότητος) ἔγινε ἐπίσης ἀπὸ τὸν ᾿Α. Χαστούπη, βα­σίζεται δὲ ἐν πολλοῖς σὲ «κριτικὴ εἰκασία» καὶ ἀνάλογες ἐργασίες ξέ­νων εἰδικῶν.

Μετάφρασι Σπύρου Φίλου (ἑλληνική, δημοτική). Ἡ Ἁγία Γραφή. Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη σὲ νεοελληνικὴ μεταφορὰ ἀπὸ τὴ γνωστὴ μετά­φρασι τοῦ Νεοφύτου Βάμβα, καθηγητῆ τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἀπὸ τὸν Σπύρο Φίλο. Ἐκδόσεις Πέργαμος (Ἀθήνα), 1η ἔκδοσι 1993. Περιλαμβάνεται ἐπίσης μὲ κάποιες διορθώσεις καὶ στὸ ἔργο· Ἡ Ἁγία Γραφή. Τὰ ἱερὰ γράμματα. Ἡ Παλαιὰ καὶ ἡ Καινὴ Διαθήκη στὴ δη­μοτικὴ μὲ βάσι τὰ θεῖα ἀρχέτυπα ἀπὸ τὴν γνωστὴ μετάφρασι τοῦ ὀρ­θόδοξου ἀρχιμανδρίτη καὶ καθηγητῆ τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Νεο­φύτου Βάμβα. Ἀπὸ τὸν Σπύρο Φίλο. Ἐκδόσεις Πέργαμος (Ἀθήνα), 5η ἀναθεωρημένη ἔκδοσι 2005. ῾Η μετάφρασι τῆς ἑβραϊκῆς Βίβλου ἐκπονήθηκε μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1989-1992, ἀλλὰ δὲν βασίζεται στὸ ἑβραϊ­κὸ μασοριτικὸ κείμενο οὔτε στὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ τῶν Ο΄· πρόκειται κυρίως γιὰ νεοελληνικὴ μετάφρασι στὴν δημοτικὴ τῆς ἐπίσης νεοελληνι­κῆς ἀλλὰ καθαρευουσιάνικης μεταφράσεως τοῦ Βάμβα.

Μετάφρασι τῶν 7 καθηγητῶν (ἑλληνική, δημοτική). Περιέχεται στὴν ἔκδοσι ῾Η ῾Αγία Γραφή (Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη), μετάφρασι ἀπὸ τὰ πρωτότυπα κείμενα, ῾Ελληνικὴ Βιβλικὴ ῾Εταιρία, ᾿Αθήνα 1998 (καὶ ἐπανέκδοσι μὲ κάποιες διορθώσεις 2003). Τὴν μετάφρασι ἐκπόνη­σαν 7 ῞Ελληνες θεολόγοι καθηγητὲς πανεπιστημίου. Τὸ ἔργο ξεκίνησε τὸ 1968 ὁ Βασίλειος Βέλλας μεταφράζοντας σὲ καθαρεύουσα 22 βιβλία· τὸ συνέχισαν οἱ ᾿Ηλίας Οἰκονόμου, Νικόλαος ᾿Ολυμπίου, Νικόλαος Πα­παδόπουλος καὶ Παναγιώτης Σιμωτᾶς· καὶ τὸ ὡλοκλήρωσαν οἱ Βασίλει­ος Τσάκωνας καὶ Μιλτιάδης Κωνσταντίνου τὸ 1997, ἀφοῦ ἐν τῷ μεταξὺ χρειάστηκε ἡ μετάφρασι ἀπὸ τὴν καθαρεύουσα νὰ μεταφερθῆ καὶ νὰ ὁλοκληρωθῇ στὴν δημοτική. ᾿Επίσης συνεργάστηκαν σὲ θέματα γλώσ­σης καὶ ὕφους οἱ φιλόλογοι Βασίλειος Φόρης καὶ Καίτη Χιωτέλλη.

Οἱ προαναφερθεῖσες εἶναι μεταφράσεις ὁλόκληρου τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου. Πλὴν αὐτῶν ὅμως δημοσίευσαν ἑλληνικὲς μεταφράσεις με­μονωμένων βιβλίων τῆς ἑβραϊκῆς Βίβλου ἢ ἐκτενῶν ἀποσπασμάτων αὐ­τῶν καὶ οἱ Βασίλειος ᾿Αντωνιάδης, ᾿Ιωσὴφ ᾿Ελιγιά, Βασίλειος Βέλλας, Παναγιώτης Μπρατσιώτης, ᾿Ηλίας Οἰκονόμου, Νικόλαος Παπαδόπουλος, ᾿Ιερεμίας Φούντας καὶ ἄλλοι, τῶν ὁποίων ἰδιαίτερη ἀναφορὰ θὰ γίνεται στὴν εἰδικὴ βιβλιογραφία κάθε μεταφραζομένου βιβλίου. Τέλος στὸ μέ­τρο τοῦ δυνατοῦ ἐλήφθησαν ὑπόψιν καὶ οἱ μεταφράσεις ἢ ἑρμηνευτικὲς ἐργασίες ποὺ ἐκπόνησαν σὲ μεμονωμένα χωρία ἢ λέξεις τοῦ μασοριτι­κοῦ κειμένου τόσο οἱ προηγούμενοι ἐρευνητὲς ὅσο καὶ οἱ Νικόλαος ᾿Ο­λυμπίου, Νικόλαος Σωτηρόπουλος, Κωνσταντῖνος Σιαμάκης, καὶ ἄλλοι.

Γενικῶς ὅλες σχεδὸν οἱ μεταφράσεις τῆς «μασόρας» (τοῦ μασοριτι­κοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου δηλαδὴ) εἶναι κατ᾿ οὐσίαν παραφράσεις λόγῳ τῆς μεγάλης βραχυλογίας τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσης, ἰδίως στὰ ἀρχαιότερα βιβλία καὶ στὰ ποιητικά, ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῆς μεγάλης φθορᾶς τοῦ σημε­ρινοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου. Στὶς δὲ νεώτερες μεταφραστικὲς ἐργασίες ὡς παράγων ποὺ εὐνοεῖ περισσότερο τὴν παράφρασι παρὰ τὴν κατὰ λέξιν μετάφρασι πρέπει νὰ ἐνδεχομένως νὰ ὑπολογισθῇ καὶ ἡ σχετικὴ ἄγνοια ποὺ ἔχουμε σήμερα μέρους τῆς ἀρχαίας καὶ βιβλικῆς ἑβραϊκῆς.

Εἰδικὴ βιβλιογραφία γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ ᾿Ιώβ

The book of Job, translated from the Hebrew, with notes explanatory, illustrative, and critical. By the Rev. John Noble Coleman, M.A., late incumbent of Ventnor. London 1869. ᾿Αγγλικὴ μετάφρασι.

Βασιλείου ᾿Αντωνιάδου, «῾Ο ᾿Ιὼβ κατὰ τὸ ἑβραϊκόν» (ἑλληνικὴ πα­ράφρασι σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα). ῾Η ἐν λόγῳ ἐργασία δημοσιεύτηκε στὸ ἐπιστημονικὸ περιοδικὸ «Θεολογία» μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1930-1932, ἀλλὰ ἡ ὁλοκλήρωσι τῆς δημοσιεύσεως ἔγινε μετὰ τὴν κοίμησι τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ ἐπιστήμονος (27/3/1932).

Θεοδώρου Β. Κωνσταντίνου, θεολόγου, «῾Ο ᾿Ιώβ», ποιητικὴ ἀπό­δοσις (ἑλληνική, δημοτική, ἀνάμικτη μὲ λέξεις καὶ φράσεις τῆς ἀρχαϊ­ζούσης), ᾿Αθῆναι 1983. Βασίζεται ἐν πολλοῖς στὸ ὁμώνυμο ἑρμηνευτικὸ ὑπόμνημα (σὲ καθαρεύουσα) τοῦ Π. Ν. Τρεμπέλα (᾿Αθῆναι 1965).

Τέλος στὴν μετάφρασι τῶν 7 καθηγητῶν (βλέπε ἀνωτέρω στὴν γενι­κὴ βιβλιογραφία) διαπιστώνεται γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ ᾿Ιὼβ ὅτι σὲ πολλὰ ση­μεῖα ὑπάρχει ὁμοιότητα ἢ ἐπίδρασι ἀπὸ τὴν μετάφρασι τοῦ Βάμβα.

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης

12/4/2018